Уьстимиздеги йылдынъ кырк кийик айынынъ сонъгы куьнлеринде Ногай районымыз курылганлы 90 йыл толады. Сол токсан йыл ишинде тек Ногай районы тувыл, савлай элимиздинъ тарихинде де коьп туьрленислер де болганлар: Уллы Аталык согысы, Афган, Шешен ерлеринде эм сондай баска ерлерде урыслар. Сол урысларда ногай халкымыздынъ да уьлиси бар.
Согыстан сонъгы йылларда болса, савлай элимиз бен бизим аьдемлеримиз экономикады коьтермеге биргелесип, ис аьрекетин бардырганлар. Буьгуьнлерде солардынъ коьбиси бизим араларымыздан да кеткенлер.
Ногай районынынъ экономикалык аьллерин ийгилендируьв ниет пен оьз аьрекетин бардырып келгенлер санында Куьнбатар авылынынъ ясуьйкенлери Таймасхан Абдулмуслим увылы Махмудов пан Анвар Шавдирович Джумаев те бар.
Олар 50-нши-60-ншы йылларда оьз тенълери мен бирге янларын да, куьшлерин де аямай ис аьрекетлерин бардырганлар эм дайым коьрим де болып туратаган эдилер. Эки ясуьйкенлер де Куьнбатар авылында тувып-оьскенлер.
Таймасхан Абдулмуслим увылы Махмудов ярлы аьелде тербияланган. Ол оьзи аьел басы орынына эди. Оннан сонъ эки кишкей инилери оьсип келетаган болган. Сога коьре Таймасхан Абдулмуслим увылына яслайын аьел югин тартпага туьскен. Ол 15 ясына толып-толмаятырып, кой багувшыдынъ коьмекшиси болып юрген. Ол оьзине тапшырылган исти айлак йогары дережеде толтырып келген, сонынъ уьшин де болар, ол 20 ясына толмай турып, шабан исин бардырып баслаган. Район етекшилери ога сондай яваплы исти сенгенлер.
Таймасхан 1957-нши йыл Авархан Динашева ман бирге татым аьел де курып, ис аьрекетин боьтен де белсентти. Баьри кыйынлыкларга карамастан, яслар малдынъ басын оьстирмеге савлай куьшлерин де салып куллыкларын бардырдылар. Махмудовлардынъ аьели тыныш болмаган куллыкты да ийги этип, доьрт аьвлетти де оьстирдилер. Олардынъ аьр бирисине тийисли тербия да, билим де бергенлер. Махмудовлардынъ куллыксуьер аьели тийисли тыншаювга шыкканша да малшылык пан каьр шегип келдилер. Ата-анасынынъ суьйген исин ортаншы увылы Рафаэль бардырады.
Махмудовлардынъ аьел баслары ис йыллары ишинде бек коьп савгаларга тийисли болганлар. Буьгуьнлерде сол савгалар аьел архивинде сакланады. Солардынъ ишинде аьел ясуьйкенлерине «Социалист базластынъ енъуьвшиси» деген коькирек белгиси бек баалысы болады.
Анвар Шавдир увылы Джумаетинъ аты да Махмудовлардынъ ийги атыннан кем болмай, алдышы куьнбатаршылар сырасында турган. Ол оьзининъ ис аьрекетин аьскер сырасында оьзининъ эр борышын толтырып келгеннен сонъ тракторист болып баслаган. Тракторды ол мектеб йылларында айдап уьйренген болган.Ис йыллары ишинде Анвар Джумаевтинъ аты да, суьврети де авылдынъ Сый тактасыннан туьспей турган. Анвардынъ аьдемшилиги акында да ис йолдаслары уьйкен куьез бен айтатаган эдилер. Ол бир де йолдасларынынъ тилегин ерге туьсирмеген аьдем. Сол йылларда аьдемлер мактав алар уьшин ис аьрекетин бардырмайтаган эдилер, олар кайтип ис борышын ийги толтырган болса да, мактав этиле де коймайтаган эди. Ис сырагыларын ийги толтырганы уьшин Анвар 1981, 1983-нши йылларда «Лучшему механизатору» деген Сый грамоталар ман савгаланган. Онынъ тракторынынъ таза аьли акында буьгуьнлерде де сол замандагы ис йолдаслары айтадылар. Ол дайым яс куллыкшыларга коьрим этилинип салынатаган эди.
Аьли болса, Ногай районымыздынъ оьрленуьвине оьз уьлисин коскан Анвар Шавдир увылы Джумаев тийисли тыншаювда, болса да авыл хозяйствосы ман каьр шегип туратаганларга оьз маслагатларын берип, оьзининъ бай сулыбы ман боьлисип турады, уныкларына оьзининъ баалы заманын береди. Оларды ногайымыздынъ ийги аьдетлери негизинде тербияламага суьеди.
Мине сондай коьримли эм сыйлы аьдемлеримиз Ногай районымыздынъ оьрленуьв тарихинде оьзлерининъ ийги данъкын калдырадылар.
Г.Сагиндикова
Суьвретлерде: А.Джумаев; Т.Махмудов хатыны ман.
