Ана – дуныяда энъ де ювык эм аьзиз аьдем. Бала дуныяга энъгеннен алып ана оны аьдуьвлеп, аявлап саклайды. Балаларынынъ аьр бирине ол суьйимин аямай савкатлайды. Онынъ уьйкен сезими балады бесигинде йылытады эм саклайды. Бала оьскен сайын ана онынъ аьр бир кишкей янъы етимисине суьйинеди: биринши абытына, биринши соьзине, ойынына. Аьвлети балалар бавына барганнан алып оьзининъ ызгы тынысына дейим анадынъ ойы, юреги оны ман байланыслы.
Бурынгыда халкымызда уьйкен аьеллер коьп болатаган эди. Сол аьеллерде 10 яде соннан да коьп балалар тербияланган. Анага сол шаклы балады оьстирер уьшин, оьзек те, танъ ман турып кешке дейим ислемеге туьсетаган болган. Аьлиги замандагындай болып, уьй куллыкларын енъил эткен алатлар да сол заманларда болмаган. Балалары оьсип-асыл болганда анага тийисли сый да этилинген, увыллары нешик те, келинлери де онынъ бир соьзиннен де шыкпаганлар. Тек ызгы заманларда бир кесек балады оьстирген ялгыз анады, асыл болган балалары сырасыннан уьйинде тоьрине олтыртып, сакламага суьймейтаганлар да йолыгадылар. Мен Ана куьниннен алдын мунълы хабар язгым келмеген эди, ама дуныяда болатаган териссизлик акында айтпай да болмайсынъ. Оьзек те, олардынъ арасында оьзининъ уьйинде турмага суьетаганлар да аз тувыл. Аьр кимге оьзининъ ошагы ийги, бу ерде хабар карт ялгыз калган аналар акында эди.
Ислам дини бизди анады сыйлап уьйретеди. «Еннет анадынъ аяклары астында» деп хадисте айтылады. Анасын разы эткен, оны суьйиндирген, авыр соьз бен яде ис пен коьнъилин туьсирип, юрегин авыртпаган аьдемге еннет капылары ашык дегенди биз анълаймыз. Сога коьре аналардынъ сав заманда биз олардан ийги соьз бен баска затларды да аямай, аявлы аьдемимизди де, Кудайды да разы этпеге шалысайык. Бу хабарды баславым да, дуныядагы болатаган коьп туьрленислер мен байланысы. Ызгы заманларда, онйыллыкларды алып караганда, баалыклар туьрленгенлер. Алдынгыда алал дослык йогары салынган болса, аьли оьз мырадына етисер уьшин аьдемлер баьрин де эм баьри затты да мутадылар. Узын соьзди кыскартып айтканда, баалыклар туьрлениси мен анады сыйлав эм аявлав бир де туьрленмес дегенге сенгим келеди. Неге десе, аьлиги балалар алдынгылардан коьпке баскаланадылар. Оьзек те, заман ман бирге баьри де туьрленеди, балалар да туьрли – тири эм коьп исти тез анълайдылар, бир-бирде карт билмегенди де биледилер. Тек, оькинишке, алдын балалар ата-анасынынъ соьз-лериннен шыкпайтаган, олардынъ айтканын тез этетаган болса, аьли анага тавысын коьтерип соьйлегенлерди эситкен куьнлерим де болады. Сол терислик бек кыйнаса да, анасы разы болганнан сонъ биревдинъ баласына терисин айтып та болмайсынъ. Бу ерде меним эсиме бир ис йолдасым коьп кулланатаган такпак келди. Биревдинъ баласы десем де, ясы отыздан озган, оьзи де уьш баладынъ анасы, коьпти, билетаган, боьтен де ана ман кайтип соьйлев керекти анълав керек эди. Янъылысын коьзине туьртип айтпасам да, онынъ анасы ман тавысын коьтерип соьйлегени мага ярамаганын ол анълаган да болар. Неге десе, ол оьзининъ балаларына булай айтып акыратаганын билдирди: «Мени тавысын коьтерип соьйлейди деп, сиз меним анама тавысынъызды коьтерменъиз. Баларына анасына карап соьйлемесин деп уьйреткени ше яман тувыл, тек ногайлар: «Уяда не коьрсе, ушканда соны этер», – деп айтканлар. Сога коьре уьйинде, оьз аналары анасы ман каты соьйлегенди коьрген балалар, оьскенде не этер экенлер?
Аналар коьзлери ашык заман оларды сыйлап, аяп билейик. Бизге яшав берген ана бизге эки кере берилмеегин мутпайык.
Н.Кожаева.
