Аьдемди Алла-Таала бир аьлемет этип яратып койыпты. Аьр бирисининъ касиети, турысы эм юриси бир баска. Ер юзинде не шаклы туьрли миллетлер бар болса да, терисининъ туьсине коьре де баскаланатаган болса да, биревси экиншисине усаганын бир ерде де коьрип болмаймыз.
Кой, аьдем-аьдемге усайтаганлары да болады, деп биревлер айтса да ярайды, йок, эгизлер де бир-бириннен баскаланадылар, кайдай болса да, аьр бир дуныяга энген инсан бир зат пан усындырылады. Яшав бойынша эситкеним де бар, эгер аьдем тувганда Кудай оны аягыннан хош коьрсе, ол биювши яде спорт суьювши болар, эгер мыйыннан хош коьрсе, ол бир акыллы аьдемлер санында болып, илми мен каьр шегер деп.
Яшав йолында кайдай туьрли аьдемлер мен де расамыз, аьллеспеге де боламыз. Мен де ис борышыма коьре де, кайдай туьрли инсанлар ман да коьрисип, хабарласувларымды юритип те келеятырман. Аьр бир аьдем оьзининъ касиети мен, кылыгы ман эсимде калады. Аьли тек айтаяк болатаган хабарым мени яслыгыма, балалыгыма аькетеди. Мектеб йылларым эсиме туьсип, сол заманда, коьп ерлерде сейиримди калдырган аьдем мен окувшымды да таныстырмага суьемен.
Мен мектебке Карагас авылында барган болсам да, Орта-Тоьбе, атамнынъ тувып-оьскен авылында мектебти битиргенмен.
Мен оьз авылымда мектебте окып баслаган йылларда, Шешен Республикасынынъ Сарысув авылыннан аьел коьшип келген эди. Баьрининъ де эсинде болар 1990-ншы йыллар Шешен ериндеги ногайларымыздынъ яшав аьллери ийгилерден тувыл эди. Сол заманларда коьплеген ногай аьеллери Ногай районынынъ туьрли авылларына коьшип келип ерлестилер, аьли болса, бизим миллетимиз, туьрли ерлерде тербия алган болса да, тил бирликте, татымлыкта яшайдылар. Сол келген аьелдинъ кызы Насипли Алемгереева ман бир класста окып басладык. Сол класста окыйтаган балаларды балалар бавыннан таныйтаган болсам да, Насипли мен айлак ювык кыймас болдык. Дерислерден сонъ да бирге заманымызды йиберетаган ерлеримиз де бар эди, кыскаша айтканда, бир-биримизге коьп конакка баратаган эдик, бир-биримизде конган ерлеримиз де болган.
Сол заманларда мен Алемгереевлердинъ аьелин де ювык билдим. Олар яшавдынъ кайдай кыйын аьлин оьткен болса да, аьдемшиликти, ювыклыкты мутпаганлар. Аьел басы Шамшудин Бийгиси увылынынъ этетаган затларына сейирим калатаган эди. Ондай аьдемлерге – он бармагы – он алтын деп бизим халкымызда айтылады. Эсимде, онынъ колдан ясаган калеми, баьри классымызда олтырган балалар Насиплидинъ тоьгерегине балга йыйналган балшыбынлардай уьймелесип, караганымыз. Сондай аьлеметликлери коьп болатаган эди.
Заманлар оьтедилер, янъыларда мектеб йылларындагы кыймасым ман соьйлегенде, Шамшудин-акайымызга курал айынынъ 7-нши куьнинде 75 яс толаягын эситтим эм оьзимнинъ уьйкен болмаган хабарымды язбага токтадым.
Шамшудин Алемгереев кесписине коьре электрик, сол да болар онынъ усташа коьликлерди ясап болувына себеплигин эткени. Ол кайсы ис орында ислеген болса да, кайсы ерде де тек ийгилер сырасында болып келген. Совет йылларында, Шешен Республикасында яшайтаган заманларында, тракторист болып ис аьрекетин бардырган. Кызы Насиплидинъ айтувына коьре, атасы дайым уьйкен сыйга тийисли болатаган эди. Эсине атасынынъ казанган баргылы кыйын акына анасынынъ оларга алган ойыншыкларын алып, йылы куьлемсиреви мен балалыгына кетеди. Оьзек те, тувган ерлеринъ янынъа якын болады, ама буьгуьнлерде Алемгереевлердинъ янына якын тийген авылы Орта-Тоьбе бола деп эсиме келеди, бу ерде Шамшудин-акайымыз эриспес деп ойлайман. Атлары ийгилик пен айтылган аьел авылымызда абырай да, сый да казанган. Авыл ериндеги совхозында да ис аьрекетин бардырганлар.
Шамшудин Бийгиси увылы аьлейи Кулимат пан ети балады тербиялап-оьстиргенлер. Аьр бириси буьгуьнлерде яшавдагы орынын тапкан деп айтпага боламыз. Ис орынларда да йигерлик пен, абырай казанып ислейдилер. Алемгереевлердинъ аьел басы Шамшудин аьли де оьзининъ суьйген аьрекети – эски автокоьликлерден янъыды туьзуьвди коймайды.
Буьгунлерде ол кенжепайы Нурали мен Ногай районынынъ орталыгы Терекли-Мектебте яшайды, оьзининъ тувган куьнин де балаларынынъ, уныкларынынъ, немерелерининъ тоьгерегинде йолыгаяк.
Шамшудин-акайымызга ден савлыкты, узак оьмирди йорайман.
Г.Сагиндикова.
Суьвретте: Ш.Алемгереев балалары ман.
