Бизим халкымыз коьп кыйынлыклардан оьтип келген. Сонынъ сырасында неше юкпалы маразлардан да. Революцияга дейим аьдемлерди сондай коьп авырувлар йоьнъкиткенин, солардан мынълаган яшавшылардынъ кырылганын да билемиз.
ХХ оьмирдинъ 20-ншы йылларында Совет Россияда «Испанка» деген грипп, сол заманларда эм оннан сонъ Уллы Аталык согысы йылларында тиф, талав (чума), холера, оспа эм баскалары кутырганлар. Совет власти оьз алдына бас деп элимизде сондай юкпалы маразларды йок этуьв борышын салган эм, акы неден керек, бу борышын толы кепте толтырган. Бизим несилимиз 60-70-80-нши йылларда сондай авырувлардынъ не экенин де билмей оьсти. Сол себептен элимизде эндиги де ал деп савлык саклав тармакты оьрлентуьв керегеди. Сонынъ акында РФ Президенти Владимир Путин оьзининъ бир неше Язбаларында белгилеген эм быйылгысында да белгиледи. Ол дурыс, неге десе медицина тармагы куьшли болган элде кайсы юкпалы мараз бан да куьреспеге эм соны енъмеге болады.
Эске алсак, оьткен оьмирлерде дуныя эллери эм халклар ара катнасувлар осал болган, ама сонынъ оьзинде де биз тарихтен юкпалы маразлардынъ яйылганын эм баьленше миллион аьдемлерди кырганын билемиз. Аьлиги заманларды айтпай кояйык. Бир элде басланган мараз бир неше куьнлерден сав дуныяга таралып кетпеге болады эм таралады. Соны бизге эндигиси солай да бек таныс, аьр биримизге «ювык» болып токтаган коронавирус маразы шайытлап туры.
Бу мараздынъ таралып басланувы бизим сондай юкпалы авырувларга, кайсы туьрли ЧС аьллерине де толы аьзирлигимиз барма экен деген соравды салады. (Аьли буьгуьнлерде бирден «Гражданлар, тревога!» – деген буйырык туьсетаган болса, ким кайда карап ювыраягын, калай этеегин де билмейди. Бизим бирер чиновниклер ЧС аьллери бойынша уьйренуьвлер юритуьв тувыл, аьли сондай уьйренуьвлердинъ калай озгарылатаганын да билмейдилер.). Айтпага, РФ Президенти В.Путин коронавирустан тура халкка шакырув эткенли 2 юмадан артык заман озды. Баьри ерлерде де карантинлер салынды, яшавшыларга анълатувлар этилинди, сонынъ санында бизим районда да. Болса да биревлердинъ эндиги де онда-мунда барувлары-кайтувлары токтамайды. Дурыс, районымызда буьгуьнге бу мараз бан авырыган аьдем табылган йок, Аллага уьйкен муьсирев. Тек элде тутылып турган йорыкты коьрип, медиклердинъ айтканларын тынълап, кесек заманга (бир айга) уьйшиликте токтамага да болаяк.
Карантин деген сав йыл узагына созылып болмайды. Путин оьзининъ 2-нши коькек айындагы Указында аьр бир регион оьзининъ эпидемиялык аьллерине коьре карантинди оьзлерине онъайлы кепте салмага эм тайдырмага болады деп те айтты. Элбетте, айлак та керексинетаганлар тийисли ыхтыяр алып, керекли ерине йолланмага болады. Тек сонда да авыз-бурнына маскалар, колларына колгаплар киймеге, автоаптечкаларына энъ де керекли дарманлар салмага мутпага керек тувыл. «Оьзинъди-оьзинъ сакласанъ, Алла да сени саклар», – деген соьз бар халкымызда. Ол зат тек бир коноравирус маразы акында тувыл, аьдем кайсы заманда да, кайдай затка да аьзир болмага керегин белгилейди.
Карантин заманында оькимет ис орынлары барларга кыйын акларын тоьлееги акында билдирди. Ол аьруьв. Тек бу ерде куллыксыз, бир куьн ислемесе, кыйын аксыз, ашамага оьтпексиз олтырмага болатаганлар, ярлы яшайтаганлар карантин куьнлеринде не болмага кереги акында да ойланув керек болар.
Бу ерде тагы бир затты белгилев керегеди. Карантиннинъ басланувы ман бизде имбирьге, лимонга, баска азык-туьлик товарларына бааларды косувда. Авыз-бурынга салатаган маскалардынъ баалары ша? Бааларды коспанъыз деп РФ Оькимети, ДР Оькимети айтканларына да карамастан. «Аш курсакты ток билмес, авырув кадирин сав билмес» деп халкымыз сондай аьлге еткенде айткан. Сондайларга тыювлык йокпа экен?
Коронавирус келер эм кетер. Болса да бу кавыфлык кетти деп бизге айлак та бек парахатланмага ярамас деген ойды айткым келеди. Яшав коьрсетип келгенлей, бир кавыфлык кетсе де, онынъ орынына баскасы келип калмага болады. Медициналык яктан болмаса да, табиат, техногенли, йол-коьлик, аз ба бизде кавыфлыклар. «Бек атасы йыламас» дейди халкымыз. Бек эм тыпак болсак, кайсы бир кыйынлыкларды да йойымсыз, зарарсыз, енъил аьлде оьтермиз.
М.Юнусов.
