Йыл сайын 2-нши увыт куьнинде элимизде 1943-нши йылда Сталинградта, совет аьскерлерининъ немец-фашист аьскерлерин бузгышлап, енъген куьни белгиленеди. Соннан бери не шаклы заман оьтсе де, сав Экинши дуныя согысынынъ тарихинде бу урыс энъ де уьйкен эм согысты тамырыннан туьрленткен деп саналады, неге десе Эдил йылгадынъ бойында совет халкы Германиядынъ Савытлы куьшлерининъ куватын сындырган.

Сталинград согысы эки кезекке боьлинеди: бириншиси – коршаланув дав аьрекети 1942-нши йылдынъ 17-нши шилле айында басланып, сол йылдынъ 19-ншы караша айына дейим бардырылган. Экиншиси, 19-ншы караша айында совет аьскерлерининъ алдыга коьтерилуьви мен басланып, 1943-нши йылдынъ 2-нши увыт айында Тен мен Эдил йылгалары арасында душпаннынъ уьйкен стратегиялык куьплерин курсавга алув эм бузгышлав ман тамамланган.
1942-нши йылдынъ язында немец аьскерлери Эдил йылгага эм Кавказдынъ нефть пен бай районларына шыгув ниети мен согыска кириседилер. 13-нши кырк кийик айында душпан Сталинградтынъ коршалавшыларын Эдил йылгага таслав мырады ман калага карсы согысты баслайды. Сол куьннен алып аьр бир орам, аьр бир уьй уьшин каты согыслар юритиледи. Караша айдынъ ортасына немецлер каладынъ уьйкен кесегин бийлеп аладылар, ама соны ман олардынъ алдыга барув амаллары курыйды. 1942-нши йылдынъ 19-ншы караша айынынъ танъында явдынъ уьстине мынълаган ядыралар явып баслайды. Соьйтип, Эдил мен Тен йылгалары арасында саьат ярымга ювык душпанга карсы топлар атувдан сонъ Сталинград, Дон эм Кубыла-куьнбатар фронтлары алдыга коьтериледилер. Караша, карагыс эм канътар айлары ишинде явдынъ аьскерлери япырылып, фельдмаршал Фридрих Паулюс пан бирге 300 мынъга ювык аьскер куьби курсавда калады.
Согыстан сонъ, Волгоградтагы Мамай тоьбесинде, сав дуныяга айтылган Тувган Эл-Анадынъ эстелиги эм аьскершилик данъкынынъ мемориалы курылган. 2-нши увыт айында мунда совет халкынынъ уьйкен енъуьвлерининъ бирисине багысланган эстеликли шаралар оьткериледи.