Россия Федерациясында энъ де коьп миллетли регион деп Дагестан саналады. Соны ман бирге мунда бир де миллетлер ара давласув болмаган, кене де онынъ халклары тыпаклыгын сав дуныяга яркыратып неше де коьрсеткенлер. Сол себептен Дагестан халкларынынъ бирлигининъ куьнин олар оьзлерининъ тарих бойынша яшав бактысы ман казанганлар.

Мунда оьмирлер узагында 30-дан артык миллетлер эм этнослар бир-бириси мен татым яшайдылар. Бирер халклардынъ сыраларына баска аз санлы этнослар ваькиллери де киргистилген. Тамашасы сол, мунда болган белгили тарихшилер Дагестанда аьр бир авыл оьз тилинде соьйлейди деп язганлар. Соьйтип, оьз тилинде соьйлейтаган аз санлы этнослар саны регионда 150 болады! Олардынъ тек он доьртинде – аварларда, даргинлерде, лезгинлерде, кумыкларда, лакларда, ногайларда, орысларда эм баскаларында оьзлерининъ язув тиллери бар, калганларынынъ язув тиллери йок. Ногайлар Дагестанда ерли халклардынъ бириси болып саналады.
Сол шаклы тиллерининъ баскалыгына, туьрлилигине карамастан, Дагестанда бир кере де этнослар кавгасы, миллетлер ара согыс болмаган. Республика мынълаган йыллардан алып оьз халкларынынъ татымлыгы, дослыгы эм кардашлыгы ман белгили. Сол бирликти дагестан халклары тарих бактысы ман коьп кере шайытлаган. Надир-шахтынъ аьскерлерин енъуьв, имам Шамильдинъ аьскеринде патшадынъ колониаллык политикасына карсы согысув, Граждан кавгасы йылларында Совет власти уьшин куьресуьв, 1941-1945-нши йыллардагы Уллы Аталык согысында баьри совет халклары ман бирге катнасув эм сондай коьп тарих оьзгерислери дагестан халкларынынъ бирлигин беркитип келген. Соларга совет йылларындагы тынышлы куллыкларды, 1999-ншы йылда республикага халклар ара террористлер куьплерининъ шапкынлыгына карсы бирге турувды да коспага болады. Сол себептен 2010-ншы йыл Дагестан халкларынынъ 3-нши курылтайында республика халкларынынъ бирлигининъ куьнин токтастырув кереги айтылган. Соны ман 2011-нши йылдынъ июль айындагы ДР Президентининъ Указына коьре 15-нши сентябрь куьни – Дагестан халкларынынъ бирлигининъ куьни деп беркитилген эм сол йылдан алып байрамшыланып келеди.
Не уьшин 15-нши сентябрь куьнин айырып алганлар? Сол куьн 1741-нши йылда дагестан халклары оьзлери ара бирлесип, Дагестан ерине келген Надир-шахтынъ коьп санлы аьскерлерине карсы коьтерилгенлер.
Дагестан халкларынынъ бирлиги эм баьтирлиги боьтен де 1941-1945-нши йыллардагы Уллы Аталык согысы аьсеринде немец-фашист баскыншыларына карсы куьресте яркырап коьринген. Давга 180 мынъ дагестанлылар кеткенлер, 90 мынъы согыс кырларында ян бергенлер. СССР элимиздинъ баьри халклары ман бирге 64 дагестанлы Совет Союзынынъ Баьтири деген атка тийисли болган, сонынъ ишинде ногай миллетли Халмурза Кумуков та бар. Дагестан бойынша тек 7 аьдем согыс йылларында аьскершилик «Данък» орденининъ толы иелери болган, арасында йигит авылдасымыз Алимхан Асанов та. Аз санлы ногай халкы ол зат пан, элбетте, оьктемли.
15-нши сентябрь – республикамыздынъ бас байрамы. Сол аьли де яс, ама сонынъ эндигиси оьз аьдетлери бар. Быйыл коронавируслы юкпалы маразы ман байланыста коьпхалклык байрам шаралары оьткерилмеске де болады. Тек сога карамастан, байрамнынъ маьнелиги туьрленмейди, неге десе дагестан халкларынынъ бирлиги, тыпаклыгы бурынгыдынъ терениннен дайымлыкка йол алган.
Байрамынъыз хайырлы болсын, ердеслер!