Антон Павлович Чехов айтканлай, «Врач кесписин сайлаган аьдем йигитликке барады. Бу кеспи оьз алдына ян эм ой тазалыкты талаплайды».
Бу куьнлерде оьзининъ 80 йыллык мерекесин белгилеек, тыныш болмаган кеспиди сайлаган эм сол кеспиге оьзининъ яшав оьмирининъ элли йылыннан артык заманын багыслап келген, ДР ат казанган врачы, СССР савлык саклав отличниги, ис ветераны Кайтархан Отеген кызы Баймурзаева. Ол Ногай район орталык больницасында ис аьрекетин бардыратаган заманларда оьзин тек ийги яктан коьрсетип келди. Сол йылларда ол эмлеген аьдемлер оны билимли, оьзининъ ис аьрекетине уьйкен яваплылык пан карайтаган эди деп биледилер. Йылы соьз болса, аьдемнинъ эмленуьвин куьшейтетаганын ол яслай оьзи де билетаган эди.
Бала заманында аьдемнинъ кайдай туьрли мырады да болады, тек Кайтархан Отеген кызынынъ балалыгы согыстан сонъгы кыйын йылларга келди. Онынъ атасы Отеген эр йигитлердей болып, элди коршалавга шыгып, согыс майданында кайтпай калды. Анасы да ога бес яс толып-толмай яшавдан кешип кетти. Кайтархан кишкей кыз, онынъ аьптеси, оннан заьлимдей уьйкен Асрепе етим калдылар.
– Асрепе оьз бактысына оьзи ие болып болатаган шагында эди, мен кишкей кыз болып анамнан калганда, мени баслап тетем, сонъ Коьшбийке-абайым аьдуьвлеп оьстирди. Ол мага врач кесписин сайламага да коьмегин этти. Сен баска, керексинген аьдемге яшавды эм сенимди савгаламага болатаган кеспи сайламага боласынъ дегенди айтып, сол йолга салды, – деп хабарлайды Кайтархан Отеген кызы.
Онынъ тек балалыгы тувыл, яслыгы да тынышлы йылларга келмеген. Яслай анасыз эм атасыз калган кыздынъ алдында – тагы да сынавлар, ол, абасынынъ соьзин ерге туьсирмей, Дагестан Республикасынынъ патшалык медициналык йогары окув ошагына туьседи эм соны уьстинликли окып та битирди. Ол Ногай районына келген биринши кеспили врачлардынъ бириси болган. Ис йыллар да енъил басланмаган, аьлигидей алатлар да, мырсатлар да йок болган.
– Мен колыма врач кесписининъ шайытламасын алганлай ок, ис аьрекетимди басламага туьсти, ойлангандай да, баска якка бурылгандай да заман берилмеди. Мени Ногай районына келгенлей ок, Расиль Акбиевич Заргишиев (сол йылларда ол Ногай орталык больницасын етекшилейтаган эди) куллыкка шакырды эм мен Ногай районында акушер-гинеколог болып ис аьрекетимди басладым. Яс заманымызда оьзимизди аямай, ис аьрекетке багысладык. Аьел де, балалар да алды орында болмады. Кеспили врачлар аз болса да, ис буьтин юретаган эди, неге десе аьдемшилик, кол коьмекти этуьв деген алды орында эди. «Меним ис борышым тувыл», – деген соьз биревден де эситилмейтаган эди. Соьйтип, биз Гульфира Искак кызы Теминдарова ман, Асрет Сарсей кызы Абдурахманова ман тыпаклыкта ис аьрекетимизди бардырдык. Ис борышымызга коьре, тек район орталык больницасында тувыл, авылларга да баратаган эдик. Кыйналган заманларымыз да, барган еримизде конып калган заманлар да болдылар. Авыл ерлеринде кеспили врачлар болмаса да, сол йылларда бек билимли, яваплы куллыкшылар Арувзат Шабагатова, Бадекев Биарсланова, Апак Кельдасова оьз ерлеринде бек сапатлы медициналык ярдамын этетаган эдилер. Сол йылларда автокоьликлер де бек аз эди, Терекли-Мектебтинъ ишинде медициналык ярдам этер уьшин яявлап юретаган эдик. Бир кешединъ ишинде 30 авырувлыларга барган заманлар да болган.
Эсимде, авыллар араларында йоллар айлак осал аьлде болганга коьре, медициналык коьмек керегип шакырылган ерге заманы ман етип болмаганымыз, соннан себепли янъы тувган балады аман калдырып болмадык, анасын оьлимнен акалув уьстинде уьйкен куллык эткенимиз. Сол да бизим бир сынавымыз болган. Оьзек те, яшав ийгиленип, кеспили врачлардынъ коьбейген заманында да ис аьрекетимди бардырдым, сол заманлар ийги заманлар эди деп санайман, янъы аппаратлар ман ислевди де коьрдим. Аьли уьшин тийисли тыншаювда. Ис аьрекетимди бардырганда, сайлаган кеспиме савлай янымды берип ислемеге шалыстым, – дейди Кайтархан Отеген кызы Баймурзаева (эр тукымына коьре Нугманова).
Эри Бекмурза Нугманов пан аьел туьзип, эки увылды тербияладылар. Бу куьнлерде Кайтархан Отеген кызы яшавдынъ ашшылыгын да таткан, эки увылдынъ бирисин де йойган. Тек яшав куьнъирт куьнлер мен оьтпейди, куьезге толган шаклар да болады.
Суьйинеди Кайтархан Баймурзаева увылынынъ балаларына, олардынъ етимислерине.
– Бу окув йылдынъ тамамланувы ман энъ уьйкен унык кедем Арслан Санкт-Петербург каласындагы С.Буденный атындагы аьскер академиясын окып битиреди. Сол мага уьйкен куьез, – дейди ол.
Соьзимди тамамлай келип, «Сиз оьзинъизди наьсипли аьдем деп санайсызба?», – деген соравыма Кайтархан Отеген кызы булай деп яваплады: «Аьдемнинъ яшав оьмири бойынша наьсипли шагы аз болмайды, (бу ерде ол бираз ойлана келип), мен коьп кере наьсиптинъ нурларына тийисли болганман эм бу куьнлерде яшавыма арт бурылып карасам да, ойлайман, мен наьсипли аьдемлер сырасында, мен алдыма салган мырадыма етистим, абамнынъ тилегин толтырдым, коьп аьдемлердинъ яшавга энгенине себеплик те эттим, шайыт та болдым».
Бу куьн мен сыйлы ясуьйкенимизге тек наьсипти, ден савлыкты, рахатлы картлыкты йорайман. Ис йылларынъызда аьдемлерге эткен яхшылыкларынъыз бир неше кере артып кайтсын.
Г.Сагиндикова.
Суьвретте: К.Баймурзаева.
