Согыстынъ ялынлы йолларын оьткен ердесимиз

Элимиздинъ тынышлык яшавын бузып, 1941-нши йылдынъ тамбыз айынынъ 22-нши куьнинде эртенъги доьрт саьатте Германия эли капылыстан Совет Союзына шапкынлык этти. Уллы Аталык согысы оьз казасын тийдирмеген бир аьел де калмаган болар. Аьр аьелден эр аьдемлери, олардынъ увыллары, колларына савыт-садак алып, Элимиздинъ ерлерин нас аяклары ман баскан немец-фашистлериннен босатпага йолланды. Енъуьв уьшин сав куьшин аямай салып келген ясуьйкенлер, кыскаяклылар уьйде калып, фронт уьшин колыннан келген ярдамын этуьвде бирлестилер. Согыс пан бузылган калалардынъ куьллелери де тайды, 1941-нши йылда согыс басланган куьн аьдемлердинъ эслеринде тек кайгылы куьн болып калмай, Уллы согыс- тынъ узын 1418 куьн эм туьнлерининъ эсабынынъ басланувы болды. Сол согыста 40 миллионнан артык аьдемлери Уллы Енъуьви уьшин янларын курман эттилер. Караногай районыннан согыска 1941-нши –1945-нши йылларда фронтка 2560 аьдемлер кеткенлер, тек бир Кумлы авылыннан сол йыл 300-ден артык аьдемлери Элин коршалавга йолландылар. Олардынъ коьбиси, йигитлерше ян берип, халк эсинде оьмирлерге калдылар. Согыстан аман эсен кайтканлар тынышлык яшавына кирисип, колларыннан келген ярдамын этип келди.
Элин коршаламага кеткенлердинъ сырасын бизим ердеслеримиз де толтырдылар. Сол йигитлеримиздинъ бириси болады Муса Мантик увылы Танбулатов. Ол Ногай районынынъ Кумлы авылында 1914-нши йылда тувган. Оьз тенълери мен бирге Кумлы авылынынъ тарихинде маьнели уьлисин косып оьз орынын калдырганлардынъ бириси.
Уллы Аталык согысы басланганда ногай ясты Кизляр районынынъ Ставрополь крайынынъ Кизляр РВК Совет Аьскерининъ сырасына шакыртадылар. Сол куьннен алып оьз йолдаслары ман Муса Танбулатов Тувган Элин йигитлерше коршалап келди. Согыста ол 53-нши, 528-нши эм 266-ншы стрелковый дивизиясында стрелок автоматчик болып катнасты. Муса-агайымыз Сталинград каласынынъ коршалавына да оьз уьлисин коскан аьдемлердинъ бириси болады. Каты согыс урыслары Сталинград кала уьшин Эдиль (Урал) эм Тен (Дон) йылгалары бойында юрген куьресуьвлери 200 куьнлери эм туьнлери бойы юрип бардылар, оннан сонъ каты урыслары Сталинград каласынынъ туьбинде де юрди. Ол оьз йолдаслары ман 262-нши стрелковый полкынынъ сырасында кир ниетли душпанларын Берлин каласына дейим кувып еткерген. Сол ялынлы йолларында каты урыслардынъ бирисинде йигитимизди онъ аягына каты яралайдылар, коьп заман ол госпитальде ятып эмленеди. Ийги болганда тувган Ногай шоьлине кайтады.
Согыс майданында коьрсеткен йигитлиги Эли мен белгиленмей калмады. Онынъ омыравын «За Отвагу», «За Победу над Германией», «Орден Отечественной войны 2 степени» эм туьрли мерекелик савгалары ярасыкладылар.
Уьйине согыстан кайтып келгенде, ол шетте парахат олтырып турмады. Куллыксуьерлиги мен баскаланган ногай яс согыстан сонъ бузылган хозяйстводы аякка тургызувда оьз уьлисин косып келди. Колхозда йылкышы болып куллык этти. Сылув ногай кыз Явгерет пен аьел курып, уьш аьвлетлерин – Курманали, Курмангазы эм Байрамгазыды аяк уьстине салып, билим берип, тувра яшав йолына онъладылар. Ялынлы согыс йолларын оьткен согыс ветераны Муса-агайымыз арамыздан кеткени коьп йыллар болса да, буьгуьнлерде онынъ уныклары атайынынъ коьрсеткен тувра йолыннан таймай, оьз ислери мен – тынышлык яшавына, оны коршалавына оьз уьлисин косып келедилер.
Г.Нурдинова.
Суьвретте: Муса Танбулатов.