Уллы Аталык согысы басланганда Совет Союзынынъ баьри миллетлери де элин душпаннан коршалавга турдылар. Элимизге коркыныш тувганда, бир затка да карамай, увыллары аналарын, эрлер суьйген хатынларын, аталары аьзиз саьбийлерин юртта калдырып, колларына савыт-садак алып, фронтка йолландылар. Кара булыт болып тувган ерге яв шапканда, биринши сырада коршалавга баска халклар ман бирге ногайлар да шыктылар. Караногай районыннан фронтка 2500 эр аьдемлери тувган элин, ерин коршаламага йол алдылар. Олардынъ 1870-тен артыгы дав майданларында элининъ эркинлиги уьшин ян бердилер, согыстан тек 621 ердеслеримиз уьйлерине кайттылар.
Буьгуьнги хабарым конъысы Кизляр районынынъ Бурунбай авылыннан ногай ясымыз Байраш Буламбаев акында болады. Ногай ястынъ тынышлы яшавын согыс басланды, деген сувык хабары мунъайтты. Согыска дейим уьйленген ястынъ аягы енъилленуьвде хатыны Муслимет ян береди. Тувган кыз атасынынъ колында калды. Согыс басланганда 34 ясындагы Байраш-акай, кишкей кызын ювыкларына тапшырып, 1941-нши йылдынъ сары тамбыз айында Кизляр район военкоматы ман шакыртылып фронтка йолланды.
Соьйтип, ол 3-нши Белорусс фронтында 2-нши стрелковый ротасынынъ пулеметчиги эсабында давдынъ ялынлы йолларыннан оьтип келди. Элимиздинъ бир неше калаларын босатувда белсенли катнаскан. Белоруссиядагы Витебский областиндеги Заволны авылы уьшин фашистлер мен каты урыслар юруьвде, 1944-нши йылдынъ тамбыз айынынъ 23-нши куьнинде душпаннынъ коршаланувын йырувында, касындагы йолдасларын йойса да, гвардиядынъ киши сержанты Байраш Буламбаев ялгыз оьзи душпанга карсы пулемет пан токтамай атып, йигитлик эм коркынышсызлык коьрсетти. Ол етиден артык немец аьскершилерин йок этти. Сол йигитлиги уьшин гвардия киши сержанты, уста пулеметчиги Байраш Буламбаев «Йигитлик уьшин» деген медалине тийисли этилген.
Согыстынъ авыр йолларын оьткен ветеранга 1945-нши йыл Элимиздинъ бас каласы Москвада Кызыл Майданда оьткен Енъуьв Парадынынъ катнасувшысы болмага да бакты буйырды. Дав майданларында оьткерген авыр шакларда ногай ястынъ янын тувган ерине куьшли суьйими, тувган кардашларыннан келетаган йылы хатлары, туьслерине йыйы энген, авылында оны саклап калган кызынынъ аьзиз сеси йылытатаган эдилер.
Согыста басыннан алып катнаскан эм Уллы Енъуьв куьнин коьзиндеги суьйиниш яслары ман хош алган сонъ, Байраш Буламбаев тувган Бурунбай авылына 1946-ншы йыл кайтты. Эндиги ол тувган авылында согыстан сонъ бузылган авыл хозяйствосын коьтеруьвде колыннан келген ярдамын этип баслады. Коьп заман кетпей, Байраш-акай колында 10 ясындагы кызы ман ян косагы (онынъ да иерип келген кызы болган) ман бирге татым аьел курып яшап баслайдылар. Янъы тандыры янган аьели оьсти, онда ызлы-ызыннан аьли де эки кызлар тувдылар. Фронттынъ ялынлы сокпакларыннан оьтип, коьп ызаларын басыннан кеширген йигит наьсибине оьзи ынанмады. Ян косагы ман йиенлерине куьезленип яшадылар. Авыр истен бир де коркпаган ветеран тувган авылында почтальон болып тыншаювга кеткенше дейим аьрекет этти.
Ама согыста алган яралары оьзи акында билдирип басладылар. 1974-нши йыл Байраш-акай каты авырувыннан сонъ дуныядан кешти.
Г.Нурдинова.
Суьвретлерде: Байраш Буламбаев; Б.Буламбаев йогарыдагы сырада солдан онъга биринши оьз согыс йолдаслары ман (суьвретлер У.Яхъяевадынъ уьй архивиннен алынган).
