XXI оьмирдинъ окувшысы янъы технологиялар заманында оьсип, коьлем билдируьвлер дуныясында оьрленип келеди. Сол да дурыс зат па экен, ол келеекте кайдай аьдем болар экен? Ким биледи, бир неше йыллардан сонъ алдымызда акыллы дегенде акыллы аьдемлерди коьрер ме экенмиз яде болса, олар сол коьлемлик билдируьвлер ишине ютылып, янъы технологиялардан айырылгысыз, соларсыз ойлап та болмайтаган болып, айванларга айланар ма экенлер? Соны да заман коьрсетер. Тек аьли уьшин бизим балаларымызды уьйрететаган билимли окытувшылар бар, ама олар да заман ман бирге абытламага, балалардынъ кызыксынувларын оьстирмеге коьп куьшин салмага керек боладылар. Бир инсанга да ясыртын тувыл, буьгуьнги окувшылардынъ коьбиси китап окымага суьймейди. Баслангыш классларда сондай маьселелер коьп бола коймайдылар, тек орта классларга келгенде бир — бир окувшылар орыс тилин, адабиат сабакларын бир керексиз деп те ойлайдылар, ама келеекте бу сабакларды билмеген аьдем коьп кыйынлыклар ман да расады. Тек соны биз айлак кеш анълаймыз.
Орыс тили, адабиат сабагы – соларды кызыксынып уьйренген аьдемге аьр бир соьздинъ терен ойы, соны тийисли ерде ярасыклап кулланув аьдемнинъ терен билимин, тербиясын коьрсетеди.
Тилди билген аьдем оьзи, меним ойымша, бек ийги психолог та болмага болады.
Бала куьн сайын дериске оьзининъ суьйиниши мен, сабакка терен каравы ман, кызыксынувы ман келмеге керек. Балада сол мырадлар болар уьшин, буьгуьнги окытувшыга коьп куллык этпеге туьседи. Ол куьн сайын оьзи беретаган дериске бек ийги аьзирленмеге керек болады.
Орыс тили эм адабиат – окытувшы окувшыга аьр бир соьзге карамага, оьз алдына ойламага, ойын айтып уьйренмеге мырсатлар береди.
Оьзининъ окувшыларында соьзге суьйимди, орыс классиклердинъ поэзиясы ман кызыксындырувды тербиялав уьстинде куллык этеди Калининаул орта мектебининъ орыс тил эм адабиатыннан окытувшысы Назбийке Кадырбековна Кульдиева.
Назбийке Кульдиева (кыз тукымы Култаева) оьзи асылы ман Карасув авылыннан болады. Ол оьз тенълериндей болып, мектебти кутарганнан сонъ кеспи сайламага керек болды. Ога мектеб йылларында окытувшысы Алимет Саитовна Динакаева ийги коьрим болган. Назбийке студент йылларында кеспи сайлавда ога коьрим болган окытувшылары акында коьп хабарлайтаган эди. Онынъ сол хабарларыннан Байбике Нугмановна Даутова, Асиет Динишевна Маушева акында коьп кере эситкенмиз.
Назбийке мектеб йылларында да билимге тартылып туратаган кыз болган. Оннан сонъ ол оьзининъ терен билимин Карашай-Шеркеш педагогикалык окув ошагында окыган йылларында да коьрсетип келди. Назбийкединъ эсап сабагыннан окытувшы болмага мырады бар эди, ама бактысы ман ога орыс тили эм адабиат сабагыннан окытувшы болмага буйырылды.
Баслап Назбийке йогарыда айтылган окув ошагынынъ филология факультетининъ журналистика боьлигине окымага туьскен эди, ама кутарганда тек орыс, тувган тиллер эм адабиат бойынша окытувшыдынъ кесписининъ шайытламасын алды. Оьзининъ аьрекетин айтылган мектебинде баслады эм буьгуьнлерге дейим де бардырады.
– Баслапкы куьнлерде мага дагестан тарихи бойынша окытувшы болмага туьсти. Саьатлер йок эди, амал болмаганнан сол сабакты да балаларга уьйретпеге туьсти. Оьз алдыма коьп ислейтаган эдим, бу сабак бойынша да билимди оьстирмеге керек эди. Оннан сонъ оьзиме суьйикли орыс тили эм адабиатын бермеге мырсат тувды. Аьли мен оьз балаларыма сол суьйикли дерислеримди беремен, оьзим бу сабакты не шаклы суьетаган болсам, сол шаклы балаларымда да сол суьйимди тербиялайман, мен дерислеримде толтырма адабиатты коьп кулланмага шалысаман. Боьтен де орта класслардынъ балаларына ойнай келе уьйреткен келиседи,– дейди Назбийке Кадырбековна.
Назбийкеге эки йыл узагында тербиялав ислер бойынша мектеб етекшисининъ орынбасары болып куллык этпеге де туьскен. Ол оьзининъ ис аьрекетин бардыра келип, мектебте озгарылатаган коьп шараларда катнасады, район кезегинде озган «Энъ де ийги класс етекши», «Йыл окытувшысы» шараларда да катнаскан. Сол шараларда да ол оьзининъ кесписине суьйимин, алаллыгын коьрсеткен, бириншисинде савгалы орынга да етискен.
Окытувшы – ол кайдай болмага керек? Бир неше йыллар арттагы окытувшы ман буьгуьнгидинъ арасында коьп баскалыклар бар ма экен? Балалар ша? Несилден-несилге баскалык болганда, он-йырма йыл артта яслар кайдай болганына сейиримиз калады, узакка кетпеге керек тувыл, оьзимиз бен балаларымыз арада кайдай уьйкен баскалык…
Буьгуьнлерде окытувшы болмага тыныш тувыл. Онынъ алдынгыдай сыйы да йок. Сол зат окытувшыдынъ куьнаси тувыл, ямагат туьрленген, ама буьгуьнлерде де сол пайдалы исти толтырадылар бизим окытувшылар.
Олардынъ кеспи байрамында не затлар йорайык экен? Оьзек те билимли, эткен исинъди баалап болган окувшыларды. Исинъиз оьрге барсын, кыйынынъыз эш кетпесин. Сизинъ сыйлы атынъыз бан элимиз данъкланган, данъклаткан сизди – сизинъ окувшыларынъыз!
Г.Сагиндикова.
Суьвретте: Н.Кульдиева.
