«Коьз – аьдем янынынъ бияласы». Соьйтип айткан язувшы, адабиат классиги Лев Николаевич Толстой. Неге коьзлер? Неге десе аьдем оьзининъ ишки сезимлерин ысламага да, янына оьткен соьзлерди эситсе де, эситпегендей болып коймага да болар, ама онынъ коьзлеринде ишки дуныясынынъ коьнъили, хабарлап турган аьдем мен катнасы, соьйленетаган соьздинъ ога яраганы яде ярамаганы суьлдерленеди.

Бизим коьзлеримиз айлак кыйынлы механизм деп айтпага боламыз. Коьзлер аркалы биз тоьгерек яктан айлак коьп билдируьвлер аламыз, суьемиз эм айлак та куьшли суьймегенимизди коьрсетемиз.
Коьзлери капалган аьдемге айлак авыр, онынъ ишки сезимлери акында ойланып карасак, айлак авыр болып кетеди. Ол коьзди куванткан гуьл шешекейлерди, агарып аткан танънынъ ярасыклыгын, яркырап шыккан куьн коьзин коьрмейди, энъ кыйыны, ол суьйген аьдемлерининъ ал юзлерин коьрмейди. Коьретаган аьдемде болса, баьри мырсатлар да бар. Сонынъ уьшин биз ойланмага керекпиз, сол бизге Алладынъ аьмири мен берилген аманат дайымга тувыл, оькинишке, биз сонынъ акында мутамыз эм ойланмаймыз. Коьзлер де авырымага боладылар эм аьдемнинъ сол муьшесинде де коьплеген маразлар боладылар. сондай аьлге калганда, биз коьзди карайтаган врач-офтальмологты эсимизге аламыз эм онынъ коьмегинде керексинемиз.
Ногай район орталык поликлиникасында врач-офтальмологтынъ ис аьрекетин бардыратаган Канибек Залимхан кызы Манкаевага бир неше соравларымызды берип, куллыгынынъ акында билмеге ниетлендик. Канибек Залимхан кызы оьзининъ ис орынында куллыгын бек яваплы бардыратаганы акында онынъ кабинетинде болган авырувлылар айтадылар. «Канибек Залимхан кызы Манкаева аьр бир авырувлыга уьйкен маьне берип карайды, анъламаганынъды тешкерип, анълатады», – деген соьзлерди тек бир аьдемнен эситпегенмен. Канибектинъ кабинети Ногай район орталык больницасына киргенлей ок, алдынъда. Сол кабинетте оьзи коьрмеге сылув, киргенге де таза ниети мен, куьлемсиреп турган юзи мен ол авырувлыларды хош коьрип алады.
– Канибек Залимхан кызы, сиз неге врач кесписин сайладынъыз? Бу кеспи енъиллерден тувыл ша, оьлим деген мен де йолыгыспага, сага сенип карап турган аьдемге ярдамынъды этип болмайтаган заманлар да болады, сол да биревге де ясыртын зат тувыл.
– Врач кесписин мага бакты буйырган деп те айтып болмайман. Мен мектебте окыйтаган йылларымда (орта классларда) оьзимди врач этип коьз алдыма аькелип те болмаяк эдим. Тек атам мага: «Сен врач болаяксынъ», – деп айтып туратаган эди, болса да мен оны ман бир де разы болмайтаган эдим эм: «Меннен де баска балаларынъ бар, солардынъ биревин врач этерсинъ, тек мени тувыл (Биз аьелимизде доьрт бала болып тербияланып-оьскенмиз), – дейтаган эдим.
Оьзим Терекли-Мектеб авылынынъ А-Х.Джанибеков атындагы орта мектебин окып битиргенмен. Мектебти кутараяк йыл атамнынъ соьзин ерге туьсирмеске шалыстым, врач кесписин сайламага токтаскандай да болдым, ама оьзимнинъ сайлавым ярамайтаган эди. Болса да, мектебтен сонъ Астрахань каласындагы медициналык академиясынынъ эмлев факультетине туьстим. Уьстинликли окып та битирдим. Сонда окып баслаганнан сонъ, уьшинши йыл дегенде, сайлаган кеспим уьшин атама разылыгымды билдирдим, неге десе врач кесписининъ есирине туьстим деп айтпага боламан, куьннен-куьнге мага мунда окымага кызыклы болды.
– Канибек Залимхан кызы, сизинъ хабарлавынъызга коьре, сиз эмлев факультетин окып битиргенсинъиз, а буьгуьнлерде болса, сиз врач-офтальмолог аьрекетин бардырасыз, сол йолга кайтип келдинъиз?
– Дурыс айтасыз, мен эмлев факультетин окып битирдим, терапевт кесписи бойынша ординатурады да кутардым, ис аьрекетимди Ногай районынынъ Червленные Буруны авылында терапевт болып та басладым. Тек ис аьрекетимди бардырув узагына созылмады, мага офтальмолог болмага маслагат бердилер. Мен коьп ойланмай, тагы да билимимди арттырув ниет пен, бу кеспи бойынша Махачкала каласында окыдым. Колыма офтальмолог кесписи акында шайытлама алып, Терекли-Мектебтинъ орталык поликлиникасында ислеп басладым. Соннан бери де аз заманлар кетпейдилер.
– Кайтип ойлайсынъыз, сизинъ кеспиде энъ маьнелиси не болады?
– Врач-офтальмологтынъ ис аьрекети тынышлардан тувыл, бизим алдымызда – уьйкен яваплылык неге десе коьз аьдемнинъ энъ де наьзик муьшелерининъ бириси болады. Ызгы йылларда коьзди карайтаган янъы технологиялар шыкканлар, солар аркалы эмлев де бираз енъилленеди. Алдынгы заманларда этилинип болмайтаган затлар аьлиги заманларда этилинедилер.
Коьз де – кырга шыгарылган мый. Сонынъ уьшин офтальмолог сол муьшединъ физиологиясын, анатомиясын эм баьри затын билмеге борышлы.
– Канибек, кайтип ойлайсыз, врач кесписин сайлаган аьдемде кайдай касиет сапаты болмага керек?
– Энъ де баслап, бу тек врач-офтальмологтынъ тувыл, баьри врачлар да алдына келген авырувлы аьдемди анълав керек. Оннан да маьнели – билим.
Мен оьз исимде янъылыс йиберип коймагай эдим деген ой ман ис аьрекетимди бардыраман, кыскаша айтканда, оьзимнен коьп затларды талаплайман. Меним ойыма коьре, аьдем оьзиннен коьп затты сорамага керек болады, ол кайсы ис орында болса да, билими де оьседи, оьзи де кепленеди.
– Оьз исинъди уьстинликли бардырувга себеплик этетаган инсанлар боладылар, сизинъ уьстинликлеринъиздинъ де сырлары бардыр.
– Оьзек те, мага куллыгымды бардырмага эм соны енъиллететаган меним аьелим болады. Аьли уьшин уьйкен колтыклавды мен кайын анам – Асият Бадиевнадан эм эримнен сезбей болмайман. Мен кешеде де, куьндизде де уьй куллыкларымды калдырып, балаларымды да сенип, куллыкка кетпеге боламан. Олар меним бек яхшы таявым боладылар.
Айтып озайым, Канибек Залимхан кызы Манкаева ман меним йолыгысувым босына тувыл. Мен йогарыда айтып кеткеним, онынъ акында тек ийги соьзлер айтыладылар дегеним, мени Канибектинъ ис орынына аькелди. Сонда олтырган бес такыйка ишинде де мен ога келген авырувлыларды коьрдим, олардынъ йылы катнасувлары, врачтынъ авырувлыга анълатувы сейирге калдырды (неге десе ызгы заманларда юлкынганды да, ясуьйкенди силкилегенди де йыйы коьремиз).
Тезден биз календарь бойынша Язлык эм ис байрамын белгилеймиз. Сол куьнди мен Канибекке тек ярыклыкта, язлык куьннинъ нурыннан аткан гуьллердинъ тоьгерегинде, аьел наьсибине суьйинип, йолыкканды йорайман.
Г.Сагиндикова,
РФ Журналистлер союзынынъ агзасы.
Суьвретте: К.Манкаева.