Оьткен уллы юма куьн Ногай районнынъ ортакластырылган китапханасында белгили ногай язувшысы, шаир, коьшируьвшиси, ДАССР ат казанган маданият куллыкшысы Куруптурсын Баший улы Оразбаевтинъ 95 йыллыгына багысланган адабиат-анъ шарасы болып оьтти.

Эстеликли шарады китапхана куллыкшысы Сапихан Курпаева ашты эм юритти. Ол кыска кепте Куруптурсын Оразбаевтинъ яратувшылык аьрекети, онынъ китаплери акында хабарлады. Баслапкы соьзди шара катнасувшыларынынъ арасында энъ уьйкени, ис ветераны Зубаир Зиней улы Аджибаевке берди.

З.Аджибаев оьз эскеруьвлеринде ана тилинде терен ойлы шыгармалар язатаганлар эм таза соьйлейтаганлар арасында Муса Курманалиевтей, Куруптурсын Оразбаевтей аьдемлерден артык болганларды билмейтаганын белгиледи.

– Биз аьли ана тилимизде коьп затларды билмеймиз. Айтпага, оьленлердинъ, айванлардынъ, юлдызлардынъ атларын. Балалар бизим де аргы ягымызда, олар аьли иер, ювен, тысав эм сондай баска биз тек янъыларда кулланып келген соьзлерди де билмейдилер. Сондай эм баска коьп соьзлерди оьз шыгармаларында анъламлы кепте, бай тили эм терен ойы ман кулланатаганлардынъ бириси Куруптурсын Оразбаев эди. Ол оьзи сондай оьнерли, талаплы болувына карамастан, айлак та бек сабыр, коькирегине бир де какпайтаган, коьзге де коьп илинмеге суьймейтаган аьлемет язувшы эди. Ол уьндемей ислеп халкына коьп ийги китаплер язып калдырган. К.Оразбаевтинъ яшавы эм яратувшылыгы – ол бизим ясларымызга халкы уьшин куллык этуьвдинъ шынты дериси, – деди З.Аджибаев.

Язувшы, шаир, сулыплы журналист акында оьз ойын «Шоьл тавысы» республикалык газетасынынъ боьлик редакторы Магомет-Али Ханов айтты. Ол оннан алдын З.Аджибаевтинъ белгилеген язувшыдынъ сабырлыгын эм эткен иси мен мактанмага суьймейтаганын оьз соьзлери мен ыспатлады.

– Куруптурсын Баший улы редакциямыздагы кабинет ишиндеги кабинетте, сонынъ да аьдем коьзине коьп коьринмейтаган еринде олтырып, куьн узагы уьндемей оьзининъ машинкасы ман ислеп туратаган эди. Арада соьзге косылса, ол кайдай ды бир бай тилли соьз бен, такпак яде айтув ман косылар эди. Редакцияга Баший улын (коллективте оны соьйтип атаганлар) излеп келген аьдем оны сонда ок таба коймаган. Ол сондай да сабыр, коьп соьзсиз, тынык тавыслы, айлак куллыкшы, туьпсиз терен ойлы, шешен тилли язувшы эди, – деди М-А.Ханов.

Язувшыдынъ акында оьз ойлары ман ногай шаири Мархаба Айтувганова да боьлисти.

– Куруптурсын Оразбаев сав яшав оьмири узагында бизим ерли ногай газетада ислеген. Онынъ бас редакторы да болган. Сонынъ типографиясында сол йылларда меним анам да куллык эткен. Ол заманларда редакциядынъ куллыгы авыр эди. Газета бирерде танъгы 3-4 саьатлерге дейим исленип шыгарылган.

Мен арада Куруптурсын Баший улынынъ китаплерин окыйман. Ол коьбисинше согыстан сонъгы халк яшавы акында язган. Онынъ «Атадынъ кушагы», «Данъыл сагыны» деген китаплерин суьйип окыганман. Бу китаплеринде автор коьп ногай аьдетлерди, ясуьйкенлердинъ, картлардынъ келпетлерин келтирген. Солар оьз алдына эндигиси бизим тарихимиз, маданиятымыз. Ол замандагы онынъ китаплеринде кулланылган бай эски соьзлер, Зубаир Зиней улы айтканлай, аьли ана тилимизде кулланылмайды. Соьйтип тилимиз ярлы болып барады. Тек сол ок заманда К.Оразбаевтинъ китаплерин окысанъ, кайдай ыспайы эпитетлер, суьвретлевлер, айтувлар, такпаклар, халк эпос йырларынынъ уьзиклери мен танысасынъ!.. – деди М.Айтувганова.

Шарада катнаскан ДР ат казанган маданият куллыкшылары, патшалык ногай драма театрынынъ актерлары Оразбийке Кокоева ман Сакинат Аблемитова Куруптурсын Оразбаевтинъ соьзлерине, композитор Мурзадин Османовтынъ анъына язылган «Аллы-ясыл шоьлим артык коьремен» деген йырды йырладылар.

Язувшы акында оьз эскеруьвлерин Ногай район хатын-кызлар советининъ председатели Асият Манкаева да айтты. Ол оьзининъ атасы Бадий Явлан улы ногай газетадынъ редакциясында ислегенге эм язувшы болганга, Куруптурсын Оразбаев пен экевлери бек тар катнасатаган дослар болганларын белгиледи.

– Куруптурсын Баший улы бизге куьнде де келетеган эди. Ол бир куьн бизим уьйге келмей калса, бизим коьнъилимиз тоьмен болатаган эди. Бизим уьйимиз сол йылларда турган шахмат клубы эди, неге десе бизим аталарымыз арасында бу ойын айлак та бек сыйлы болган. Олар, уьйкенлер, стол артында йыйылысып олтырадылар, кышкырысып соьйлейдилер, куьледилер, маслагатласадылар – мине сондай аьдетли суьврет сол йыллардан эсимде сакланган, – деди А.Манкаева.

– Биз де сол бала шагымызда Куруптурсын Баший улы уьйине йыйы катнаганмыз. Онда бизге, балаларга, айырым сый этилинеди: бавырсак, катлама, каймак эм даьмли исси ногай шайы аьр биримизге бериледи. Сондай эди язувшыдынъ уьйи. Эндигиси биз эм яслар сондай язувшыларымызды эм аьли яшап турган оьнерли аьдемлеримизди эсимизде дайым сакламага керекпиз.

Оразбаевлердинъ аьели атыннан сондай эскеруьв шарады аьзирлеп оьткергени уьшин разылык соьзлерин язувшыдынъ увылы Арслан Оразбаев эм унык кызы Джамиля Оразбаева айттылар. Джамиля атайын эм онынъ китаплерин 4 ясыннан алып эсинде саклаганын эскерди.

– Ол мага атай болатаган болса да, мен ога папа дейтаган эдим. Эсимде, (мен ол заман 6-7 ясларымда боларман, ога 51 яс эди) бир кере бир керексинуьвден тура мен, онынъ боьлмесине кирип, оннан 3 маьнет акша тиледим. Сонда соьзимди уьйкенлердей маьнели этеек болып: «Папа, мага 3 маьнет берши борышка», – дедим. Ол уьндемей кисесиннен шыгарып акшады мага берди. Мен суьйинип ювырып кеттим.

Соннан бир кесек заман оьткен сонъ, бир куьн азбарда ол мага оьзининъ аьдетли куьлемсиреви мен: «Кызым, алган борышынъ кайтарып тоьлев мен ыспайы тувыл ма?», – деп берген соьзимди эсиме салмас па?! Мен сонынъ акында мутып та калганман. Сонда ол, басымды йылы кепте сыйпап, аьдем берген соьзине берк болмага керек экенин айтты. Соннан бери дайым да берген соьзиме мукаят болмага шалысаман», – деди Д.Оразбаева.

Шарада китапхана куллыкшысы Арувбийке Якубова К.Оразбаевтинъ «Артык суьйсем» деген ятлавын окыды.

М.Юнусов.
Суьвретте: шарадан коьринис.