Ногай районымыздынъ, республикамыздынъ эсли врачларынынъ бириси, ис ветераны, медицина илмилер кандидаты, Дагестан Республикасынынъ ат казанган врачы Ахмат Сулейман увылы Арсланов тувганлы 85 йыл толды. Сол йыллардынъ тап 60-тан артыгы демеге болады, элимиздинъ савлык саклав тармагына алаллык пан берилген. Соны ман бирге Ахмат Арсланов Расиль Заргишиев пен бирге районымызда энъ биринши кеспили врач-хирург, оьз тукымында врачлар несилин туьзуьвши деп те белгили.

Ахмат Арсланов аьлиги Нариман авылынынъ артында болган бурынгы Айгыр-Тоьбе авылында 1936-ншы йылдынъ 8-нши январь айында тувган. Онынъ бала заманында шоьлимизде ногай миллетли бир врач та болмаган. Сол себептен, ол 1954-нши йылда Терекли-Мектеб авылынынъ орта мектебин окып кутарганда ок та Махачкаладагы Дагестан медицина институтына окувга туьскен. 1963-нши йылда соны досы Расиль Акбий увылы ман уьстинликли кутарады. А.Арсланов район больницасында 2 йыл хирург эм бас врач Сергей Ивановичтинъ (тукымын эсиннен туьсирген) эмлев бойынша орынбасары болып ислеген.
1962-нши йылдынъ кырк кийик айында ол ногайлар арасында бириншилерден болып Дагмединститутындагы аспирантурага окувга барады. 1966-ншы йыл ноябрь айында Москвада СССР Илми Академиясынынъ экспериментальли эндокринология эм гормонлар химиясынынъ институтында кандидат диссертациясын етимисли яклайды эм ога илми дережеси – медицина илмилер кандидаты атагы бериледи. Муннан сонъ ол Дагмединституттагы госпитальлик хирургиясынынъ кафедрасын етекшилеген. Сол йылларда баслап окытувшы-ассистент, сонъында доцент болып ислеген. Сол ок заманда 5-нши, оннан сонъ 6-ншы курстынъ кураторы да болган. Ахмат Сулейман увылы сол курсларда студентлерден окув сынавларын алувшы комиссиясын да басшылаган. Сол йылларда оны КПСС Ногай райкомы Махачкалада окыйтаган ногай студентлери уьстинде бас-коьз болмага тилеген. Ол студентлер мен йыйы йолыгысып, аьллерин билип, керек ерде ярдамын да берип турган. Оларды йыйып, сол заманларда аьдетте болган художестволык оьнер коллективин туьзип, концертлер аьзирлевге коьнъиллендирген. Айтпага, 1972-нши йылда Ахмат Сулейман увылынынъ етекшилиги мен 1-нши Май байрамына ногай студентлери уьйкен концерт программасын аьзирлеп, Терекли-Мектебте коьрсеткен концертин коьплер эндиги де эслеринде саклайдылар.
А.Арслановты 1986-ншы йылда ДАССР Савлык саклав министерствосына бас хирург этип беркитедилер, 1989-ншы йылда ол – министрдинъ эмлев бойынша орынбасары. Соннан 1991-нши йылда савлыгы бойынша тувган Ногай районына кайтады эм Червленные Буруны авыл участок больницасын басшылайды. Оннан сонъ, ол хыйлы йыллар «Дагестан» РФ ОМС Ногай районы бойынша директоры болып куллык этеди. Коьпйыллык намыслы иси уьшин СССР Савлык саклав тармагынынъ отличниги деген белги мен, В.И.Лениннинъ 100 йыллыгына «Ис кайратлыгы уьшин», сонъында «Ис ветераны» медальлер мен савгаланган. Аьлиги заманда сыйлы ясуьйкен тийисли тыншаювында.
Мине сондай Ахмат-агайымыз Арслановтынъ кыскаша яшав эм ис йолы. Тек ол сонынъ аьр бир йылы, аьр айы эм куьни акында хабарлагандай болса, онынъ акында уьйкен китап эм фильм аьзирлемеге де болаяк. Ол – сога тийисли аьдем.
Соны ман бирге Ахмат Сулейман увылы районымызда тек биринши билимли врач болып калмай, тувган районында, оьз тукымында врачлар несилин туьзуьвши де болып саналады. Буьгуьнлерде онынъ кардаш-тувганлары арасында 25 йогары билимли врачлар бар. Солардынъ 4-ви: ол оьзи, Солтанбек Арсланов, Зармухамед Балигишиев, Зарема Арсланова – медицина илмилер кандидатлары. Солтанбек Нукай увылы – Москвадагы «Клязьма» атлы балалар кардиология орталыгынынъ етекшиси, РФ ат казанган врачы. Бу тукымда ол оьзи эм тагы да 2-ви – ДР ат казанган врачлары. Онынъ оьзининъ де кызлары: Марина – бас педиатр, Мадина – Ногай ЦРБ поликлиникасынынъ етекшиси, Амина – Сургут каладагы больницадынъ бас врачынынъ орынбасары болып куллык этедилер. Ахмат-агайымыздынъ бир унык кызы Эмилия Рамазанова аьли алыстагы Чукоткада, Умар Балигишиев Сургутта, Мадинадынъ кызы Джибек Махачкалада тубдиспансерде, Маринадынъ кедеси Аджиманбет Дагестан медицина институтын окып кутарган, йиенлери Расул Курганов, Ислам Асанов Москвада академик Лео Бокериядынъ колы астында, Айгуль Арсланова Москвада врач-окулист болып ислейдилер.
Бу ерде биз Ахмат Сулейман увылынынъ ян йолдасы, алал косагы Савкат Бай кызы (Алла ога тынышлык берсин) акында айтпасак соьз толы болмаяк. Ол да оьз заманында Дагестан медицина институтын окып битирген, врач-педиатр болып Махачкалада, сонъ Ногай районында ислеген. «Анамыздынъ аркасы ман, онынъ бизге беретаган аьр куьнлик юрек йылувы, каравы-тергеви мен болар атамыз да медицина аьрекетинде коьп уьстинликлерге етисти», – дейди кызы Марина. Ол затты ушыны ман да коьп уллы аьдемлердинъ хатынлары эрлерине яшавда шынты таяв болувы аян шайытлайды.
А.Арсланов Москвада, Ленинградта, Бакуда, Минскте оьткерилген Савлайсоюзлык врачлар курылтайларынынъ делегаты, Дагестанда медиклердинъ коьп туьрли форумларын уйгынлап аьзирлевши болып келген.
А.Арслановтынъ балалыгы да кыйынлы согыс йылларында оьткен, ол оьз несили мен сонынъ тылдагы баьри авырлыгын коьширген аьдем. Сонынъ уьшин 2020-ншы йылда ога КПРФ ЦК атыннан Уллы Енъуьвдинъ 75 йыллыгына эстеликли медальди КПРФ Ногай РК 1-нши секретари, ДР Халк Йыйынынынъ депутаты Мурзадин Авезов тапшырган.
Бир макалада Ахмат Арслановтынъ савлайы ис аьрекети акында язып битируьв кыйынлы. Ол кайсы ерде ислесе де йогары билимлиги, яваплылыгы, белсенлиги, аьдемлер мен аьллесип болувлыгы, оьзине тилегенге ярдам этпеге шалысувлыгы, яслар насихатшысы деп аьруьв белгили.
Ахмат Сулейман увылы соьзининъ ызында оьзин окыткан, тербиялаган айтувлы Дагестан врачлары Михаил Нагорныйга, Рашид Аскерхановка, Наби Цахаевке, Хайрудин Гаджиевке эм баскаларга юрек разылыгын билдиреди. Коьп ийги соьзлерин оьзининъ тенъи Расиль Заргишиев акында айтты.
Ахмат-агайымыздынъ яшав эм ис аьрекети буьгуьнлерде Дагестан Республикасынынъ 100 йыллыгы ман да тувра байланыслы, неге десе республикадынъ медицина тармагынынъ оьткен йолында онынъ да бир увыс уьлиси бар.
М.Ханов.
Суьвретлерде: А.Арсланов аьлейи Савкат пан; Ахмат Арсланов Дагмединститутынынъ окув сынавларын алатаган комиссиясынынъ председатели.