Дагестан Автономлы Совет Социалист Республикасынынъ 100 йыллык оьмирининъ 70 йылы алдынгы уьйкен тыпак элимиз – Совет Союзынынъ сырасында оьрленуьв йыллары деп саналады. Сонынъ эсабында болган Ногай районымыз уьшин солар белсенли ис аьрекетине толган, уьйкен экономикалык уьстинликлерине етискен йыллар боладылар. Районымызда 1928-нши йылда туьзилген айтувлы «Червленные Буруны» совхозы ялгыз оьзи ногай халкымызга, республикамызга, сав элимизге 5 данъклы Социалист Истинъ Баьтирлерин, «Ис данъкы» орденлерининъ 1 толы иесин берген. Бу номеримизде биз «Червленные Буруны» оькимет заводынынъ Ис Баьтирлерининъ бириси бас койшы Ярыкбай Абдулкадыров акында хабарлаймыз.

Ярыкбай Шомат увылы Абдулкадыров алдынгысы Караногай приставствосынынъ авылларынынъ бирисинде 1901-нши йылдынъ 25-нши канътар айында ярлы малшыдынъ аьелинде тувган. Ол яслай ерли Нестеренко байдынъ койларын баккан.
Ногай шоьллигинде 1920-ншы йылларда Совет власти туьзилип, малшылык хозяйстволары курылып баслаганда, бириншилердинъ бириси болып «Червленные Буруны» совхозына койшы болып ислемеге барган. Сол йыллардан алып Совет оькимети Ногай шоьллигине келисли койлардынъ янъы тукымын шыгарув акында ниет эткен. Бу куллыклар 1938-нши йылда басланадылар. Совхозга Америкадан, Аргентинадан эм Австралиядан меринос тукымлы койларды аькеледилер. Соларды ерли йыныслы койлар ман катыстырып, шоьл табиатына берк эм йогары продуктивли койлар тукымын шыгарув керек эди. Соьйтип, мунда селекционлык куллыклар басланады, ама соларды анъсыздан Уллы Аталык согысы бир неше йылларга иркеди.
Бас койшы Ярыкбай Абдулкадыров койшылык тармакта бириншилерден болып яс тоьлди кошара-база негизинде оьстируьв йорыгын кулланып баслаган. Айырым йылларда онынъ отары Дагестанда юн кыркув эм козылар алув бойынша йогары ис коьрсетимлерине етисип келген. Айтпага, 1948-нши йылдынъ ис сырагылары бойынша бас койшы отарындагы 593 йибек юнли ана койлардынъ аьр бирисиннен 7,1 килограмм юн, аьр 100 ана койдан 127 козы алган. Соны ман байланыста 1949-ншы йылдынъ 9-ншы казан айындагы СССР Оьр Советининъ Президиумынынъ Указы ман, 1948-нши йылда йогары малшылык продукциясын алганы эм патшалык планларын артыгы ман толтырганы уьшин, Ярыкбай Абдулкадыров Социалист Истинъ Баьтири деген йогары ат пан савгаланган. Ол, сол йылларда, Сырт Кавказда энъ биринши болып, сондай бийик савгады Москвада Кремльде алган.
Атаклы бас койшы Ногай шоьллигине келисли койлар тукымын шыгарувга коьп куьшин салган эм элимиздинъ белгили аьлимлери мен бирге сондай койларды шыгарувшылардынъ бириси болады. Соьйтип, 1951-нши йылдынъ 15-нши кырк кийик айында СССР Министрлер Советининъ Токтасы ман «Грозненский меринос» атлы йибек юнли койлар тукымы беркитилген.
Ярыкбай Абдулкадыров 1961-нши йылда тийисли тыншаювына шыккан, 1990-ншы йыл топырак болган. Данъклы ердесимиз эки кере Ленин, Куллык Кызыл Байрак орденлери эм коьплеген медальлер мен савгаланган. Койшылыкта етискен онынъ бай ис сулыбы совет йылларында республикамыздынъ, элимиздинъ койшылык хозяйстволары бойынша таралган.
«Червленные Буруны» патшалык заводында совет йылларында солай ок Социалист Истинъ Баьтири атын казанган бас койшылар Батир Карагулов, агалы-инили Камо эм Кадыр Сабутовлар, Туркманбет Ажманбетов, «Ис данъкы» орденлерининъ толы иеси Зекерья Шамаров та ислегенлер.
М.Юнусов.
Суьвретте: Социалист Истинъ Баьтирлери Я.Абдулкадыров (онънан экинши), Т.Ажманбетов (онънан биринши) эм Б.Карагулов (ортада) «Червленные Буруны» патшалык заводынынъ койшылары ман.