Аьдемнинъ ердеги оьмири. Кайсы бир йылда басланып, аьдем яшав ман бирге бир неше заман туьрленислерди оьтеди. Сол туьрленислер аьдемди уьйретеди, беркитеди, ойлантады, яшав сулыбын йыйнаттырады.
«Йыллардынъ саны яшавдынъ узынлыгын билдирмейди; аьдем яшавы сонынъ узагында ол не зат эткени эм не зат сезгени мен оьлшенеди», – деп язган С.Смайлс. Буьгуьнги хабарымнынъ бас геройы – Роза Закировна Муртазаева оьз яшавында бир неше заман туьрленислери арасыннан оьткен кыскаяклы. Ол давдан алдын 1939-ншы йыл 8-нши навруз айында Астрахань областининъ Нариман районынынъ Картузанаул авылында тувган. Сол заман кесегинде СССР элимизде халк яшавы янъы онъланып баслаган йыллар эди. Тек эки йылдан Уллы Аталык согысы басланды эм Муртазаевлердинъ аьелине де эл мен бирге сонынъ баьри кыйынлыкларын басыннан оьткермеге туьседи.
…Давдан сонъгы авыр 1946-ншы йыл. Муртазаевлердинъ бес балалы аьели Караногай районына коьшеди эм мунда оьзининъ экинши ата юртын курады. Соьйтип, Руза Закировнадынъ яшав бактысы коьп йылларга бизим район эм онынъ аьдемлери мен байланысады. Бизим районда ога Роза Закировна дегенлер, сол саялы мен де хабарымда армаган оны соьйтип атайман.
Ал деп олардынъ аьели Арсланбек, Нариман авылларында яшайды, сонъында Терекли-Мектебке келеди. Аьел басы Закир-агай бес балады оьстируьв уьшин аз кыйынын салмаган. Ол район еринде бавшы болып куллык эткен, туьрли ясылшалар, бакша культураларын оьстирген. Анасы уьй куллыклары ман каьр шеккен, балаларды тербиялаган.
Терекли-Мектебте Муртазаевлер алдынгысы Коммунистический орамында (аьли Кадрия атындагы орам) уьйде турганлар.
– Биз Роза Закировна ман бала заманда бир орамда яшаганмыз, бирге ойнаганмыз, – деп эскереди сав яшав оьмирин район еринде билимлендируьв исине багыслап оьткерген, РФ ат казанган окытувшысы Сталинат Казмухамбетовна Заргишиева. – Розадынъ анасы бизди столга шакырып, бурынгы уьйкен стаканларга куйып, шай беретаганы эсимде. Бу орам ол йылларда Коммунистический деп аталган, неге десе мунда савлай коммунистлер туратаган эдилер. Роза Закировна оьзи билимли, нызамлы, йогары маданиятлы, бир аьдемге бир терис соьз соьйлемеген, колыннан келгенше баскаларга ярдам эткен кыскаяклы. Онынъ эл ишинде тийисли сый-абырайы бар эди.
Роза Муртазаева 1955-нши йылда Терекли-Мектеб авыл мектебинде 7 классты окып кутарган сонъ, Кизляр педучилищесининъ ногай мектеблери уьшин баслангыш класслар боьлигине окувга туьседи. Онынъ яшавында да халкымыздынъ ярыкландырувшысы Муса Курманалиев карсы болган эм оны да бу окув ошагында билим алмага шакырган.
– Роза Закировна татар болса да, ногай тилин бек аьруьв билетаган, оьзин татар деп санамайтаган эди. Биз оны ман 2 йыл бирге Кизлярда педучилищеде окыдык, сонъ Хасавюртта. Педучилищеде ол ногайша тек ийги белгилерге окыды, «Биз, кызлар, ногаймыз ша!» – дейтаганы аьли де кулагыма шалынады. Ол куллыксуь-ер, дайым да бир кепте туратаган, сабыр хатын, – дейди онынъ акында эскеруьвлеринде алдынгысы Ногай район балалар китапханасынынъ етекшиси болып ислеген Рабият Амангазиева.
– Онынъ дурыс аты Розалия. Биз оны ман баслап Кизляр, сонъында Хасавюрт педучилищелеринде бирге окыдык, – деп эскереди ДР ат казанган окытувшысы Фатима Ярлыкапова. – Онынъ аьдемшилиги бек аьруьв, оьзине келисли аьлемет юморы болган кыскаяклы. Ол аьдемлер мен тез ортак тил тавып болувы ман бизим арамызда баскаланган. Биз аьлиге дейим де аьллесемиз, бир-биримизди тувган куьнлеримизде, байрамларда кутлаймыз, амашлык сорасамыз. Ол оьзининъ тенълерине, кардаш-ювыкларына бек бавырмалы кыскаяклы.
1959-ншы йылда педучилищеди окып кутарып, Р.Муртазаева А.Джанибеков атындагы Терекли-Мектеб авыл орта мектебинде баслангыш классларынынъ окытувшысы болып ислеп баслаган. Оннан сонъ район пионерлер эм школьниклер уьйининъ директоры болган. Сол йылларда ерли кобызшы Борис Гурилевка эрге шыккан. Оларда увылы Сергей тувады.
Роза Закировна 1961-нши йылдан 1975-нши йыллар узагында район билимлендируьв боьлигинде инспекторы болып куллык эткен. Ислеятып, Дагестан патшалык университетининъ филология факультетин окып битирген. 1975-нши йылда Червленные Буруны авыл орта мектебининъ директоры этилинип беркитиледи.
Болса да Червленные Буруны авыл мектебинде Роза Закировнага коьп ислемеге туьспеди. Сол йыл ноябрь айында ок оны райком пленумында КПСС Ногай район комитетининъ 3-нши секретари этип айырадылар. Соьйтип Р.Муртазаева оьзининъ аданасы Мурат Закировичтинъ йолы ман кетти.
1979-ншы йылда оны КПСС Дагестан обкомына марксизм-ленинизм университетининъ завучы куллыгына коьширедилер. Сонда 1991-нши йылга дейим ислеген. 1977-1980-нши йылларда Ростов-на-Дону каласындагы йогары партия школасын окып кутарган.
Роза Закировна 1991-нши йылдан алып Дагестан Республикасынынъ Ис эм социаллык оьрленуьвминистерствосында куллык этеди. 2001-нши йыл 18-нши тамбыз айындагы Дагестан Республикасынынъ Госсоветининъ Указы ман яшавшыларды социаллык ягыннан коршалав тармагында коьпйыллык намыслы куллыгы уьшин Сый грамотасы ман савгаланган. 2002-нши йылдан алып тийисли тыншаювында.
2009-ншы йыл ол оьзининъ увылына Астрахань областине коьшеди эм сонда буьгуьнге дейим яшайды. Быйыл 8-нши навруз айында ога тувганлы 80 яс толды.
Роза Закировна оьз яшавын ялгыз бир увылы Сергейди оьстируьвге эм аьдем этип тербиялавга берген. Аьли наьсипли тетей Розадынъ доьрт уныклары бар. Сергей йогары билимли специалист, буьгуьнлерде Астрахань областинде куллык этеди. Онынъ хатыны бу яктагы карагаш ногайларыннан.
Роза Закировна мундагы яшавшыларга Ногай шоьллиги эм сонда яшайтаган ногай халкы, онынъ аьдетлери, аьлемет маданияты акында хабарлайды. «Ногай шоьл-лиги – меним экинши ата юртым. Ол мени асыл эткен, оьстирген, билим берген эм ийги йолга салган. Мунда меним яслыгым, яшавымнынъ энъ ийги йыллары, коьп ювык кыймасларым, танысларым калган. Оларды мен бир де мутпайман, олар да мени. Эгер мага бирерде туьнде эки туьс энсе, солардынъ бирисинде аьр заман Ногай шоьллигининъ аьлемет танълары, онынъ авлакларында ювырган сагынлары, шоьл ортасындагы аллы-ясыл парк энеди», – дейди ол.
М.Ханов.
Суьвретте: Р.Муртазаева (ортада), (солдан онъга) Б.Мавлимбердиев, А.Джуманбе-тов, С.Межитов.
