Караша айынынъ 28-30-ншы куьнлери 1941-нши йылда
Москва уьшин согыс. 29-ншы караша айында Г.К.Жуков Оьр Бас Командование Ставкасына Куьнбатар фронтынынъ Аьскер советининъ душпан бийлеген авыл ерлерин отка ягув акында Ставкадынъ буйрыгын толтырув бойынша докладын йиберген. Докладта яв бийлеп алган авылларга айырым боьликтинъ разведка органлары ман 500-ге ювык аьдем саналган диверсия куьплери йиберилгени эм олар 398 авылларды якканлары эм бузганлары акында белгиленген.
29-ншы караша айында Москва областининъ Верейск районынынъ Петрищево авылында фашистлер Зоя Космодемьянскаяды язалаганлар. Зоя Анатольевнага оьлгеннен сонъ Совет Союзынынъ Баьтири аты берилген.
30-ншы караша айында 4-нши немец армиясынынъ етекшиси фон Клюге онынъ аьскерлери Москва туьбинде айлак та авыр аьллерге туьскени акында Берлинге билдирген.
Ростов операциясы. Кубыла эм Закавказье фронтларынынъ аьскерлери ростов ополченлери эм партизанлардынъ ярдамы ман Ростов-на-Дону калады босатканлар.
1942-нши йылда
28-нши караша айында 21, 65 эм 24-нши армиялар явдынъ карсылык этуьвин бузып, онынъ каты беркитилген Вертячий мен Песковатку пунктларын бийлегенлер.
Герман командованиеси Сталинград туьбинде курсавга туьскен Фридрих Паулюстынъ 6-ншы армиясынынъ курсавын йырув уьшин генерал-фельдмаршал Манштейннинъ етекшилиги мен «Дон» армия туьркимин туьзген. Совет аьскершилери кашып, баратаган явды кува берип, тагы да бир неше авылларды босатканлар.
Орталык фронтында. Бизим аьскерлердинъ Орталык фронты бойынша коьтерилиси басланган. Сол куьнлерде совет аьскершилери Великие Луки каладынъ куьнтуварында эм Ржев каладынъ куьнбатар районында алдыга коьтерилгенлер. Душпаннынъ каныгыслы карсылык этуьвине де карамастан, бизим аьскершилер онынъ куьшли беркитилген коршаланув сызыгын йырганлар. Олар бир неше авылларды босатканлар эм явдынъ хыйлы согыс техникасын тартып алганлар.
1943-нши йылда 28-нши караша айыннан 1-нши карагыс айына дейим Тегеран калада СССР, США, Великобритания етекшилерининъ Тегеран конференциясы болып оьткен.
Сол куьнлерде Сож эм Днепр йылгалары аралыгында, Гомель каладынъ сырт-куьнбатарында бизим аьскерлер, уьстинликли кепте алдыга барувын оьрленте келип, Гомель областининъ Буда Кошелевская каласын, солай ок 150-ден артык баска авылларын бийлегенлер.
Березина йылгадынъ тоьменинде совет аьскершилери согыс пан 24 авылларды босатканлар.
Днепропетровск каладынъ кубыла-куьнбатарында бизим аьскерлер, душпаннынъ коьтерилислерин япырып, оьзлери бийлеп алган ерлерин беркиткенлер.
10-30-ншы караша айында юритилген Гомельск-Речицк согыс операциясы тамамланган. Белорусс фронтынынъ аьскерлери душпан коршаланувын йырганлар эм белорусс партизанларынынъ ярдамы ман, 130 шакырым алдыга барып, явдынъ «Орталык» армия куьбининъ кубыла ягына коркынышлык салганлар.
1944-нши йылда 28-нши караша айында Чехословакия ерлеринде бизим аьскерлер согыслар ман 60-тан артык авыл-калаларды душпаннан босатканлар.
Венгрия ерлеринде совет аьскершилери, Тисса йылгады оьтип, бир неше авылларды бийлегенлер.
3-нши Украин фронтынынъ аьскерлери, алдыга коьтериле берип, Дунай йылгады оьтип шыкканлар, йылгадынъ куьнбатар ягасындагы немецлердинъ коршаланувын йырганлар эм фронтты 40 шакырымга дейим кенъейткенлер.
