Буьгуьн эндигиси биревге де сыр тувылдыр, Уллы Аталык согысы йылларында герман аьскерлери кесек заман басып алган Совет Украина ерлеринде тыныш яшайтаган гражданларга эм совет аьскерлерине карсы бир неше украин националист козгалыслары аьрекетин бардырганлары. Сондай нацистлердинъ айырым отрядлары Карпат тавлары эм орманлары арасында ясырынып, тап 50-нши йылларга дейим де оьз террор ислерин бардырганлар эм ызында НКВД аьскерлерининъ куьши мен япырылганлар.
Украин националистлерининъ карсылыгын токтатувда НКВД аьскерлерининъ сырасында Ногай районынынъ Терекли-Мектеб авыл яшавшысы, Уллы Аталык согысынынъ катнасувшысы Абу Бекмурзаев те (2012-нши йылда топырак болган) катнаскан. Абу Куруптурсунович оьз эскеруьвлеринде неше кере де бандеровшыларга карсы барганлары, кайтип бандитлер олардынъ колларына туьскен кызыл аьскершилерди эм яшавшыларды эзиетлеп оьлтиргенлери акында хабарлаган.
Илми мен аьрекет этуьвшилер украин национализмин украин коллаборционизми деп атайдылар. Бу соьз байланысы украин яшавшыларынынъ бир кесегининъ Экинши дуныя согысы йылларында нацист Германиясы ман согыс-политикалык катнасувын белгилейди. Германия спецслужбалары ман украин националистлерининъ аьли тап 1920-ншы йыллардан алып байланысы болганы акында тувра билдируьвлер бар. Аьли де Гитлер властьке келмей турып, олар Абвер мен тар байланыс тутканлар эм олардан акшалай коьмек алып турганлар. ОУН-нынъ (украин националистлерининъ отряды) юзлеген аьскершилери Германия разведшколаларында окыганлар.
Сол 1930-ншы йыллардынъ басында ОУН етекшиси Евгений Коновалец Гитлер мен коьзбе-коьз эки кере йолыкканы акында совет разведчиклери де билдиргенлер. Гитлер оьз ягыннан украин националистлерининъ бир куьбин Лейпцигтеги нацист партия мектебине окувга йибермеге маслагат эткен.
1943-нши йылдынъ апрель айында вермахт «Галичина» деп аталган 14-нши дивизиясын туьзген, сонынъ сырасына украинлер оьз эрки мен герман аьскерлери мен бирге Украинады «большевиклердинъ ызасыннан» тайдырув ниети мен туьскенлер. Бу дивизиядынъ канлы йолы Карпат тавларында партизанларга карсы согысувы ман басланган. Дав йылларында гитлеровшылар кесек заманга бийлеп алган ерлерде бандеровшылар еврейлерди, орысларды, белорусларды, полякларды, сиганлерди оьлтирип турганлар. Олар оьзлерининъ украинлерин де аямаганлар, эгер олардынъ Совет властине, коммунистлерге, Кызыл Аьскерге яны авырыганын коьрсе. 1942-нши йылда УПА (украин бас коьтеруьв армиясы) туьзилуьви мен этнос «тазалавлар» коьлем, дайымлык ис болып токталады.
Бандеровшылар немецлердинъ «янъы йорыгына» ийги кепте куллык этеек болып бек шалысканлар. Бу бандитлер туьрли провокациялар туьзип, бирерде уьстине совет аьскершилерининъ кийимлерин кийип, аьдемлердинъ сенимине киргенлер. Олар партизанларды, подпольщиклерди, партия-комсомол активистлерин излеп тавып, сонъында оларды бир аявсыз оьлтиргенлер.
Уллы Аталык согысынынъ атувлары коьпте токталганлар. Биз билгенлей, солай ок коьпте украин националистлерининъ козгалысы да токтатылып, оьткен оьмирдинъ 50-нши йылларыннан алып тап отыз йыллар узагында олардынъ акында бир ерде де эситилмеди, тек арада бир оьткен кавга акында айырым бир китаплерде яде кинофильмлерде бандеровшылардынъ куьнъирт келпетлери коьзге илинип кететаган эди. Оькинишке, ол зат, дурысында, олай тувыл болган экен.
Озган 80-нши йыллардынъ ызында эм 90-ншы йыллардынъ басында баягы националистлер, туврасын айтсак, олардынъ ызын алувшылар каерде бир ерлерде шыгып баслайдылар. Бу зат, элбетте, сол йылларда сав элимизде юритилип турган туьрленислер мен байланыслы эди. Болса да тек янъыларда мен интернетте бандеровщина козгалысы бузылса да, баьри де националистлер йок этилинмегени акында бир макала окыдым. Олардынъ хыйлысы Сталиннинъ буйырыгы ман лагерьлерге эм тутнакларга йибериледи. Тек Хрущевтинъ заманында басланган «йылувлык» йылларында коьп аьдемлерди тутнаклардан босатканда, украин националистлерининъ коьлеми де анъсыздан эркинликке шыгады экен. Болса да ерли-еринде беркиген Совет властининъ аьллеринде олар эндигиси оьзлерининъ алдынгы аьрекетине кайтпайдылар, оьзлери ара сабыр болып уьндемей яшап бармага соьйлеседилер. Соны ман аьвелги националистлердинъ бир хыйлысы совет украин гражданствосын аладылар, оьз аьеллерин туьзедилер, авылларда эм калаларда ислейдилер. Соьйтип коьп йыллар тынышлы яшав ман яшайдылар, тек сол арада олар аста-акырын, боьтен де яслар арасында, бандеровшылар дав йылларында бандит болмаганлар, олар эркин эм биревге де бас иймейтаган Украина уьшин куьрес юриткенлер деп айтып турадылар.
Сонъында, 90-ншы йылларда, тарих тегершиги баскалай айланады. Соны ман эндигиси картайган националистлер эм оларды ызлавшы яслар байрам эм айырым бир куьнлерде оьзлерининъ йыйынларына, маршларына шыгатаган болдылар. Мине оларды американ эм куьнбатар эллерининъ спецслужбаларынынъ оьткир коьзлери коьрмей калмады эм олар бу куьшти эндигиси ашык кепте аьлиги замандагы Россияга карсы кулланмага токтастылар. Соны ман Украинада айлак та 2000-ншы йыллардынъ басында бу зулмыларды эм оьлтируьвшилерди «миллет-эркинлик козгалысынынъ» баьтирлери кебине келтируьв басланады. Бу ис аян патшалык политикасына, Бандера эм Шухевичтинъ ян-коьнъил ызлавшыларынынъ, Украинадынъ коьпмиллионлы халкын «янъыдан тербиялайтаганлардынъ» анъ-акыл иелигининъ бияласына айланады. Оькинишке, оларга, 2010-ншы йыллардынъ басында элдеги социал-экономикалык онъайсызлыклар ман макул тувыл кыйыншылардынъ коьбисин оьз бетине авдармага, яс-явкады «тербияламага» амал табылады. Украин националистлери эндигиси США эм Куьнбатар Европа эллерининъ ярдамы ман оьз лагерьлерин ашадылар эм соларда оьзлерининъ ягын тутатаганларды террорга эм властьти колга алув исине уьйретедилер. Элбетте, сондай аьзирлик ызында оьз «емислерин» де береди эм 2014-нши йылдынъ февралинде бу куьшлер, киев майданын уйгынлайдылар эм ислеп турган власть органларын законсыз тайдырып, Украинада иеликти оьз колларына аладылар. Оьр Рада 2015-нши йылдынъ 9-ншы апрелинде ОУН-УПА боевиклерин ХХ оьмирдеги Украинадынъ бойсынмаслыгы уьшин куьресуьвшилер деген законды кабыл этедилер эм оларга социаллык ярдамларын алмага ыхтыяр береди. Оннан да алдын, 2014-нши йылдынъ 2-нши май куьнинде сол ок нацистлер Украинада фашизмди кайтадан тургызувга карсы турган тынышлы демонстрантларды сав дуныядынъ коьзи алдында, Одессада, тирилей отка ягып оьлтиредилер.
Украин нацизмининъ аьлиги замандагы бас коьтеруьви – ол США эм Куьнбатар эллерининъ СС-ти эм онынъ структураларын (украин нацистлери сонынъ бир структурасы болган) кыянатшы организациясы деп атаган Нюрнберг трибуналынынъ карарларын эндигиси дайымга эсапка алмавынынъ энъ де аян белгиси болады.
Сав дуныяды нацизм корлыгыннан босаткан 1945-нши йылдынъ май айын келтируьв уьшин совет халкына аьдем бир де коьрмеген куьш салмага туьсти. Куьнбатар эллери соннан бери орыс аьскершиси соларды фашизмнен куткарганы уьшин ога борышлы экенин аьлиге дейим де кеширип болмайды. Совет халкынынъ Уллы Енъуьвине карсы этип Куьнбатар аьлиги заманда украин нацизмин салады. Тек соны ман бирге ол тарих деген зат кайтараланмага болатаганын мутады. Соны ман, 8 йыл артта украин властьлери аьлиги заманда басларын коьтерген нацистлердинъ демевлиги мен оьз халкына, олай дегени Донбасс пан Лугансктагы орыс яшавшыларына карсы согысты баслайдылар. Донбасс пан Луганск яшавшылары болса элдеги властьке законсыз келип, оьзлерининъ аян нацист ниетлерин яшавга шыгармага суьетаган власть органларынынъ идеялары ман макул болмадылар. Соны ман олар 2014-нши йылдынъ март айында оьз курылтайларын оьткерип, Донецк эм Луганск халк республикаларын туьзуьви акында карарлар алдылар. Сол куьнлерден алып олардынъ басларына Украинадынъ Савытлы куьшлерининъ топлары ман бомбалары явып басладылар. Бу ис 8 йыл узагына созылды.
Россия сол шаклы йыллар узагында Донбасс пан Луганск яшавшыларын колтыклап келди, Украинадынъ куьнтуварында туьзилген аьллерди тынышлы кепте йорыкластырув акында Киев пен Москва арасында соьйлесуьвлерди баславшы болды. Россия дипломатиясы бу соьйлесуьвлер ийги емислерин берсин деп баьри куьшин де салды. Тек болса да Украинадагы аьллер тек ДНР эм ЛНР уьшин тувыл да, Россиядынъ оьзининъ суверенитетине кавыфлы болып токтады. США эм Куьнбатар эллери Украинады савыт-садак пан, согыс техникасы ман толтырувда болдылар, НАТО аьскер етекшилери украин аьскершилерин согыс исине уьйрете бердилер.
Сырагысында, быйыл 21-нши февральде, Россия Президенти Владимир Путин оьз карары ман ДНР эм ЛНР бойсынмаслыгын кабыл этеди, 24-нши февральде болса бу республикалардынъ яшавшыларын коршалав, Украинады савытсызландырув эм нацизмди тайдырув мырат пан спецоперация баслав акында да карар алады.
Россия халкы спецоперациядынъ ызы украин нацист кыянатшылары уьстинде суд пан кутылмага керек деп санайды.
Соьзсиз де, яманлык дембисине йолыктырылмага, акыйкатлык енъмеге тийисли. Бу йол да, узактагы 1945-нши йылдагындай болып украин нацизми бузгышланаягына мен сенемен, ол тек заман иси болады. Сол ок заманда оьзимнинъ бу макаламды белгили чех журналисти, антифашист, «Репортаж с петлей на шее» китаптинъ авторы, соны ол Германиядынъ фашист тутнагында турып язган, Юлиус Фучиктинъ сав дуныяга белгили: «АЬДЕМЛЕР, САК БОЛЫНЪЫЗ!» деген соьзлери мен битирмеге суьемен. Бу алыстагы 40-ншы йыллардан бизге, Уллы Енъуьвдинъ балаларына, фашизм мен куьресте 27 миллион гражданларын курманлаган элдинъ яшавшыларына, келеектегиге, планетамыздынъ алдыдагы несиллерине биз дайым да сак болмага керекпиз деген ниет пен каратылган шакырув болады. Аьр куьн сайын! Экинши дуныя согысынынъ азаплары эм Украина еринде янъы националистлер мен байланыслы ызгы оьзгерислер бир де кайтараланмасын уьшин биз фашизмнинъ оьркенин ол дуныядынъ кайсы еринде коьринсе ок тамыры ман уьзип алмага борышлымыз.
М.Ханов.
