Уьстимиздеги 2020-ншы йыл тек юкпалы маразы ман белгили болып калмай, ногай маданиятынынъ эм тарих асабалыгы акында эрислесуьвлер мен де эсте сакланды. Ол эрислесуьвлер бизге кардаш халкларынынъ ваькиллери мен, айтпага, татарлар ман, казахлар ман, солай болып, ногай ямагатынынъ ишинде де юритиледилер. Боьтен де бу эрислесуьвлери айырым китаплерининъ баспаланувы ман эм айырым аьдемлердинъ белгилевлери мен байланыслы болып куьшейип келеди. Тоьгерек столынынъ уйгынлавшылары Янъы Уренгой каласындагы «Ногай Эл» ерли миллет- маданият автономиясы эм Nogayology-Ногаеведение деген белгили илми проекти басланган эрислесуьвлерди эм ашшылласувларды соьндируьв мырадта бу соравды илми- ямагат эдабы бойынша карамага токтастылар.
Сол мыратты яшавга шыгарув ниетте, кырк кийик айынынъ 20- ншы куьнинде «Дуныя эм Россия тюрклерининъ ногай миллет маданият континуумы» деген тоьгерек столы уйгынланып оьтти. Тоьгерек столына илми эм ямагат яшавынынъ белгили аьрекетшилери, баска болып кардаш башкир халкыннан да конаклар шакырылган эдилер. Аксакал, краевед, «Ногай Эл» деген Янъы Уренгойда ерли Ногай миллет-маданият автономиясынынъ етекшиси, Россия ногайларынынъ Федераллык ногай миллет-маданият автономиясы бойынша йогары советининъ агзасы Хаирбек Аюбович Алакаев шарага йыйылганларга хошлав соьзин айтты.Солай болып, ол коьтерилген маьселединъ маьнелигин белгиледи.
Сыйлы конак, тарих илмилерининъ кандидаты, Башкортостан Республикасынынъ стратегиялык тергевлерининъ институты бойынша социокультуралык анализ орталыгынынъ етекшиси, Башкортостан Республикасынынъ гуманитарлык тергевлер институтынынъ илми куллыкшысы, этнология боьлигининъ етекшиси Юлдаш Мухамматович Юсупов оьз соьзин Россия тюрклерининъ феноменине эм онда ногай миллет- маданият асабалыгынынъ орынына багыслаган эди.
МГИМО тамада илми куллыкшысы, тарих илмилерининъ кандидаты, кавказовед, исламовед, этнограф Ахмет Аминович Ярлыкапов та ногай халкынынъ оьрленуьвининъ эки стратегиялары, ой карсылыгы, кемшилиги эм ийги яклары акында хабарлап эситтирди.
Карашай-Шеркеш гуманитарлык тергев институтынынъ этнография тамада илми куллыкшысы, тарих илмилерининъ кандидаты, илми макалаларынынъ эм ногайлардынъ баспа илмиси акында монографиялардынъ авторы Аминат Хасановна Курмансеитова «ногай» эм «ногайлы» деген терминлерине тарих булаклары бойынша илми баасын берди. Баска болып ол ногай баьтирлер эпосларын конъысы эм кардаш халклары оьзлериндики этуьвининъ йолларын да ашыклап айтты.
Йырлавшы эм композитор, «Йыл йыры» баргысынынъ лауреаты, белгили ярыкландырувшылар аьелининъ ваькили Ренат Иосифович Джанибеков ногай халк маданият асабалыгын саклавда яратувшылык аьдемлерининъ орыны акында хабарлады эм яс артистлерине баалы маслагатларын айтып кетти.
Тарихши, тергевши, ямагат аьрекетшиси, краевед, юрт ногайлар проектининъ етекшиси Амир Дамирович Мусаев юрт ногайларынынъ аьлиги замандагы козгалысынынъ оьрленуьви, сонынъ аьрекет этуьвинде кайдай буршавлыкларга эм карсылыкларга йолыгып келгени акында эм белгили аьрекетшилериннен калган асабалыкларын халк эсинде саклав бойынша мыратлары ман боьлисти.
Астрахань патшалык университетининъ Россия тарихи бойынша кафедрасынынъ соискатели, Nogayology- Ногаеведение деген белгили илми проектининъ илми редакторы Рамиль Валитович Ишмухамбетов ногай эпикалык эм яратувшылык шыгармаларынынъ казахларга кайтип коьшип баратаганы акында хабарлап айтты. Тоьгерек столында сыйлы конак эсабында катнаскан тюрк халкларынынъ этнология бойынша тарих илмилерининъ кандидаты, Астрахань патшалык университетининъ куьнтувар тиллери бойынша кафедрасынынъ доценти, Астраханьнинъ патшалык тарих архитектуралык музей- заповеднигининъ аьлимлер советининъ председатели Виктор Михайлович Викторин тюрк халклар ваькиллерининъ арасындагы катнасларынынъ оьткир маьселелерине де эм олардынъ бир-бириси мен ийги аьллесуьвине де эс каратты. Баска болып, ол оьсип келеятырган яс несилге айырым эс берилмеге керегин де белгиледи.
Тоьгерек столды Стамбул университетиндеги тарих боьлигининъ студенти, Nogayology- Ногаеведение деген белгили илми проектининъ бас редакторы Алим Махсутов юритти.
Тоьгерек столынынъ катнасувшылары ногай халкынынъ тарих эм маданият асабалыгын саклав соравлары бойынша аьлимлердинъ ойларын тынълап эм кенъесип, мундай тамамларга келдилер. Ногай аьлимлерине, ямагат аьрекетшилерине эм савлай ногай ямагатына тарих эм адабиат асабалыгын сакламага керек деген ойда токтастылар. Коьтерилген маьселелер бойынша ногай халк асабалыгын саклав эм коршалав темасына конференция озгармага керек деген маьнели ойга да келдилер.Солай болып, Россия ишиндеги эм СНГ тюрк халкларынынъ айырым кесеклерине тарихти оьзине пайдалы кепте туьрлендирип коьширмеге шалысувды койдырмага, сол затлар акында коьлемлик билдируьв амаллары, билимлендируьв эм ямагат организациялар аркалы ямагатка дайым дурыс билдируьвлер еткеруьв керек деген тамамына да келдилер.
Суьвретте: тоьгерек столынынъ катнасувшылары.