Тагир Ажакай увылы Акманбетов акыллы, алал аьдем, ога аьр заман да сенмеге болады. Соны ман бирге ол – оьзи турган «тири энциклопедия», оьткир тилли хабаршы эм лахырда юритуьвши. Онынъ ян-коьнъил байлыклары тувган ногай халкыннан алынган.
Тагир Акманбетов – Дагестан Республикасынынъ ат казанган маданият куллыкшысы. Ол – куллыкка намыслы эм яваплы кепте карайтаган аьдем. Оьз куьшине сенип биледи. Каьмбил, сабыр кепте ойга коьмилген, сезимлерин бир юмырыкка йыйнап болувы – онынъ касиетининъ кылыклары тек бизим редакциямыздынъ куллыкшыларын сукландырмайды.
Ол дослар уьшин янын береди дер эдим, оны аьр заман да олардынъ яхшы ислери куьезге толтырады. Олдинге сенетаган, яшавда туьрли коьз караслары бар болган аьдемлер мен аьллескенде, оларды сыйлап эм тынълап билсе де, оьзи дин аьрекетин юритпейди.
Тагир Ажакай увылы аьдемде каьмбилликти эм танълыкты айырым баалап биледи. Ол бир кере эм бир заман да халкынынъ авыз оьнери мен кызыксынувын йоймаган эм йоймайды. Коьп халк эртегилерди, сарынларды, юмакларды, кыска кужырлы эм акыл уьйретуьвши хабарларды биледи эм бизге де коьнъилленип хабарлайды. «Фольклор – ол халктынъ оьзи, соны уьйренмеге керек тувыл, соны билмеге тарык», – дейди ол бирерде ойнап, баска шакта тувра коьзге карап.
Тагир Акманбетов алты китабин баспадан шыгарган. Ол миллет адабиатына сабыр кепте эм оьз ойын аьр бир ягыннан шегип-шелтеп, оьз темасы, маьселеси эм идеясы ман бирге келди. Ол, баска коьп авторлардай болып, яратувшылык йолын ятлавлар ман тоьсемеди, сонда ок та оьзи акында прозаик, язувшы экенин билдирди эм адабиаттынъ бу жанрына алал болып келеди. Ол бек коьп окыйды: орыс классикалы кара соьз бен язылган шыгармаларды да, совет эм дуныя прозасын да. Соннан себеп онынъ адабиат билими терен, дуныяга ой-карасы кенъ.
Онынъ язган «Сынтастынъ йылувы» деген повести социал-тарих тематикасына багысланган. Язувшы оьз соьзин бардыратаган акыйкатлыкты дурыс коьрсетеди, яхшы эм осал баьтирлерининъ касиет-кылыкларын уста кепте туьзеди. Тагир Акманбетовты мен оьз сезимлерине, ой-ниетлерине алаллыгы уьшин оьрметлеймен.
Лев Толстой: «Аьдемнинъ эдаплыгы онынъ соьзге калай кепте янасувыннан коьринеди», – деген.
Тагир Акманбетов оьз ойларын тувра эм тийисли кепте айтып биледи, неге десе кайсы бир ой да, эгер ялган эм кестиксиз кепте айтылса, оьзининъ баалыгын йояды. Онынъ кара соьз бен язылган шыгармаларынынъ тили йинъишке ян-коьнъил сезимлери эм стилистика боякларынынъ бир-бириси мен тар байланган оьрнеклери мен баскаланады.
Тагир Ажакай увылы адабиат критика жанрында да белсенли каьр шегеди, ол адабиат текстлерди дурыс эм тувра кепте тергеп-тешкерип болады. Онынъ язган рецензиялары ман макалалары аьруьв маслагатлары ман бааланадылар.
Мариям Булгарова,
Филология илмилерининъ кандидаты. Черкесск каласы.
