Терекли-Мектеб авылында оьткен карагыс айынынъ 21-нши куьнинде совет ногай адабиатында аты белгили болган оьнерли поэт эм врач Солтанбек Аким увылы Аджиков (яткан ери ярык болсын) тувганлы 80 йыллыгына багысланган эстеликли шаралар озгарылган.

Сол куьн эртенъги 10 саьатте район орталыгынынъ Солтанбек Аджиков атындагы орамында поэт яшавынынъ ызгы заманларында турган карындасы Сакинат Аджиковадынъ уьйининъ азбарынынъ кырында эстеликли белги ашылды. Сога багысланган шарады Терекли-Мектеб авыл администрациясынынъ аькимбасы, «Ногай Эл» ФНКА Дагестан регионаллык боьлигининъ етекшиси Зейдулла Аджибайрамов ашты. Оьз соьзинде ол Солтанбек Аджиковтынъ яшав эм ис йолы, миллет ногай адабиатында туткан орыны акында айтты.
Шаирдинъ оьнер асабалыгы эм онынъ яшав йолынынъ бир неше яркын белгилери акында «Шоьл тавысы» республикалык газетасынынъ боьлик редакторы, поэт, язувшы Магомет-Али Ханов хабарлады.
Эстеликли белгиди шатлыклы аьлде Солтанбек Аджиковтынъ уьйкен увылы Рустам эм кызы Айнара аштылар. Оннан сонъ поэттинъ иниси Рашид, карындаслары Райхан эм Сакинат, кардаш-ювыклары, кудалары, бирге куллык эткен ис йолдаслары онынъ акында йылы эскеруьвлери мен боьлистилер.
Сол ок куьн Ногай район ортакластырылган китапханасында Солтанбек Аджиковтынъ яшав эм яратувшылык йолына багысланган адабиат-анъ шарасы да болып оьтти. Соны китапхана куллыкшысы Сапихан Курпаева юритти. Мунда шаирдинъ акында оьз ойы ман аьлиги замандагы алдышы ногай поэти, Насими атындагы тюрк халклар ара адабиат баргысынынъ лауреаты Мурат Авезов боьлисти.
– Солтанбек Аджиковтынъ поэзиясы ногай адабиатында айырым орынды тутады. Ол мен кишкей заманда бизим Орта-Тоьбе авылына аз келмеген. Сонда Солтанбек яслар ман бирге олтыратаган эди, эм мен де олардынъ арасында болатаган эдим. Ол соьзге бек уста, ама аз соьйлейтаган, айткан затын мыктай беркитип айтатаган аьдем болган.
Солтанбек «Домбыра» деп биринши китабин шыгарганда, биринши болып онынъ сондагы ятлавларына мен рецензия язган эдим. Сол рецензия ногай поэтлерининъ эм язувшыларынынъ ортак бир «Тувган ерим» деген альманахынынъ бир номеринде баспаланган. Биз оны ман коьп аьллескенмиз. Солтанбек оьнерли эм куллыксуьер аьдем эди. Ол ялгыз оьзи увылы Рустамга деп уьйкен 2 шарлаклы уьй де салды. Сондай оьзи, халкы, аьели уьшин де яныплы аьдем эди ол. Соьйтип, ол бизим эсимизде калаяк, – деп белгиледи Мурат Авезов.
Шарада поэттинъ тувганлары эм ювыклары да оьз эскеруьвлерин айттылар.
– Солтанбектинъ ата-анасы куллыксуьер, таза алал кыйыны ман яшаган аьдемлер эдилер. Олардынъ балаларынынъ коьбиси иске кайратлы болып оьстилер, йогары билимли болдылар. Оькинишке, Солтанбек-кайнимиз яслай топырак болды. Онынъ калган баьри кардаш-тувганларына уьйкен узак оьмирди Алла-Таала берсин деп йорайман, – деди келини, Терекли-Мектеб авыл яшавшысы Сайдат Куруптурсунова.
Иниси Рашид Аджиков эм карындасы Райхан Шангереева бу эстеликли шарады уйгынлап оьткергенлерге юрек разылыгын билдирдилер.
– Солтанбек-агамыз коьп окып туратаганын мен аьли кишкейлей билемен. Ол бизге де айтатаган эди окынъыз деп, аьр аьдем яшавда оьзине йолын оьз билими мен таппага керек, дейтаган эди.
Бир йыл музейде Сейдахмет Рахмедов булай дегени эсимде. Солтанбек аьли студент заманында бир кере Дагестан Язувшылар союзынынъ правлениесининъ председатели Расул Гамзатовка киреди экен. Сонда ол республикадагы баска халклардыкындай болып, ногайлардынъ да китаплерин, журналларын, адабиат альманахын шыгармага керек эди деген соравды коьтереди. Расул Гамзатов оннан: «Сиз, яс аьдем, ким боласыз?», – деп сорайды. Солтанбек: «Мен – Дагестан мединститутынынъ студенти, оьзим Ногай районыннанман», – деп яваплайды. «Ол заманда оьзинъиздинъ медицина каьринъизди коьринъиз, адабиат соравларын биз оьзимиз шешермиз», – дейди экен ога Гамзатов. Болса да, Солтанбек соны ман токтап калмайды, ол ога бир неше кере де барып, ызында ногай авторларынынъ альманахын йылда бир кере баспалавга ыхтыяр алган. Аьне сондай алдына салган ниетине етиспей токтамайтаган, таьвекелли эм кайратлы аьдем эди агамыз, – деп эскерди Рашид Аджиков.
Уьйкен аданасы акында аьсиретли эскеруьвлери мен карындасы, Куьнбатар авыл яшавшысы Райхан Шангереева да боьлисти.
– Аданасым Солтанбек аьли де яс йылларында «Карындас» деген ятлавын язган эди. Ол, неге десе оьзиндей болып, Дагестан медицина институтында окыган эм оьзи мен бирге ислеген Сакинат Шураевады, Нарбийке Муталлаповады эм коьп баска ногай кызларды тувган карындасларындай этип коьретаган эди. Мен 10 классты битиргенде, ол мени армаган окувга туьсирмеге деп Махачкалага аькетти. Сонда биз ногай кызлары туратаган квартирага барганда, Нарбийке Арслановна ман танысканман. Солтанбек сол куьн мага: «Мине бу ногай кызлар мунда окыйдылар, сен де олардай болып окы эм олардай этип оьзинъди юрит», – дегени эсимде калган.
Райхан Шангереева поэт аданасынынъ «Карындас» деген ятлавын окыды.
Солтанбек Аджиковтынъ яратувшылыгына багысланган шарады аьзирлеп озгарганы уьшин район китапханасына оьз разылыгын «Шоьл тавысы» республикалык газетасынынъ хабаршысы, поэтесса, ДР ат казанган маданият куллыкшысы Гульфира Бекмуратова да билдирди.
– Мен Солтанбек Аким увылын бала заманымнан алып билетаган эдим. Ол врач болып мен авырыган заманда меним де яшавымды куткарган. Сонъ мен бир ярым йылдан сонъ, онынъ оьзин коьрип, ога савбол айтканман. Ол аьруьв аьдем эди. Мен ногай поэтлерининъ ятлавларын окыганда, онынъ язганларын да айырым сезим мен окыганман. Солтанбектинъ ян косагы Альфира-абамызды да билетаган, баьрин де таныйтаган эдим. Аьли калып турган баьринъизге де ден савлык йорайман, – деди оьз соьзинде Гульфира Бекмуратова.
Эстеликли шарада поэттинъ акында оьз эскеруьвлерин солай ок онынъ тувган кудалары, ногай шаири Салимет Майлыбаева, РФ ат казанган маданият куллыкшысы Нарбийке Муталлапова, ДР ат казанган врачы Сакинат Шураева, ДР ат казанган окытувшысы Кезибан Батырова, карындасы Сакинат Аджикова эм баскалар айттылар.
Солтанбек Аджиковтынъ ятлавларын А.Джанибеков атындагы эм Кадрия атындагы Терекли-Мектеб авыл мектеблерининъ окувшылары окыдылар. Онынъ соьзлерине язылган йырларды ДР ат казанган артистлери Фатима Нурлубаева, Бегали Куруптурсунов, ДР ат казанган маданият куллыкшысы Мавлимберди Кишинеев, «Айланай» ансамблининъ солисти Диана Сариева йырладылар.
М.Юнусов.
Суьвретлерде: Солтанбек Аджиков атындагы орамында ога багысланган эстеликли белгиди поэттинъ увылы Рустам эм кызы Айнара ашадылар; район китапханасында оьткен эскеруьв шарасында.