Мурат Зулькапий увылы Мамаев – Дагестан Республикасынынъ Халк Йыйынынынъ депутаты, республика парламентининъ Курылыс, ЖКХ, коьлик эм байланыс бойынша комитетининъ председатели. Оьткен 2020-ншы йыл узагында онынъ аьрекети мен юритилген ислер Ногай районында калай яшавга шыгарылганы акында газетамыздынъ оьз хабаршысы оны ман хабарласув юритти.

– Мурат Зулькапий увылы, ал деп Сизди янъы 2021-нши йыл ман кутлаймыз. Янъы йыл яшавымызга аягын янъы басып туры, сол себептен аьли уьшин биз оьткен 2020-ншы йыл калай озганы, кайдай куллыклар этилингени, кайсылары этилинмегени акында соьз юритемиз. Бас деп Сизге берилеек соравларымыздынъ бириси: 2020-ншы йылда Ногай районымызда Куьнбатар эм Бораншы авыллары газификацияланаягы, сонынъ уьшин республика бюджетинде акша шыгарылганы акында билдирилген эди. Аьши, неге бу авылларга газ еткерилмей калды?
– Савболынъыз. Сизди де эм баьри ердеслеримизди де Янъы басланган йылымыз бан кутлайман. Аьр кимге, аьр бир аьелге ден савлыкты, янъы етимислерди эм наьсипти йорайман.
Куьнбатар эм Бораншы авыллары былтыр ушыны ман да газификацияланмага керек эди. Сога деп республикалык бюджетиннен акша да шыгарылды. Тек былтыр янъы коронавирус юкпалы маразы яйылувы ман байланыста бу ислерди яшавга шыгарув уьшин тендерлер оьткерилип болмады. Болса да мен сога деген акшаларды быйылдынъ бюджетине коьширмеге амал таптым. Эндиги тендерлер оьткерилуьвин куьтемиз, солар тезден озгарылмага керек. Быйыл Куьнбатар эм Бораншы авылларынынъ орамларына Оькиметтинъ аркасы ман газ трубалары тартылаяк. Оькимет биринши кере сондай куллыкларды оьз эсабы ман этип туры, мысалы, Орта-Тоьбе мен Шумлелик авыл яшавшылары газопроводты орамларына оьз карыжлары ман тартканлар.
Солай ок быйыл газопровод Сылув-Тоьбе авылына дейим де аькелинеек. Сонынъ уьшин озган йылдынъ ызында тендер де оьткерилген, быйыл ислер басланады.
Эндиги калып турган Уьйсалган авылы. Бу авылды быйылдынъ бюджетине киргистпеге амал табылмады. Уьйсалган авылы 2022-нши йыл газификацияланаяк деп белгиленген республикалык бюджетинде.
– Кайсы заманда да бизим авылларымыздынъ бас маьселелери ишинде сув ман канагатланув маьселеси де уьйкен маьнели орынды тутады. Ызгы йылларда шоьлде яздынъ басланувы ман бирге бизди кургаклык яман кыйнайды, аьне сол заман авыл яшавшылары сувдынъ танъкылыгын оьткир сезедилер. Бу соравымыз калай шешиледи экен?
– Бу дурысында да кыйынлы сорав. Болса да, оьткен 2020-ншы йыл мен район еринде 3 артезиан казув уьшин республика бюджетине акша карыжын салдырттым, ама сол йогарыда белгиленген пандемия ман байланыста тендерлер оьткерилмеди. Быйыл навруз-коькек айларында район еринде артезианлар казув ислери басланаяк. Мунда проект-смета документлерин аьзирлев, тергевлер, тендерлер оьткеруьв коьп заманды аькетеди. Быйылдан алып федераллык законында аукционлар оьткеруьв бойынша туьрленислер киргистилеек соларды тезлетуьв уьшин.

«Таза сув» деген федераллык программасы бойынша Ногай район аькимбасы Мухтарбий Аджековтынъ аьрекети мен тагы да бир неше авылларда артезианлар казув ислери бу программага киргистилген. Айтып озув керек, Дагестан Аькимбасынынъ куллыгын юритуьвши этилинип Сергей Меликовтынъ келуьви мен бизим республика «Таза сув» деген федераллык программасын яшавга шыгарувда катнасады.
Эндигиси сувгарув ман байланыслы мелиорация соравы акында. 2020-ншы йылда район етекшиси Мухтарбий Аджековтынъ талабы ман авыллар аралыгындагы хыйлы сув татавыллары тазаландылар. Аьли де 2021-2023-нши йыллар ишинде район сувгарув тармакларын ярастырув ислери юритилмеге деп планга киргистилгенлер.
– Республикамыздынъ, сонынъ санында районымыздынъ тагы бир бас социал-экономикалык маьселелерининъ бириси – автомобиль йоллары эм солардынъ сапаты. Йоллардынъ халк уьшин аьлиги замандагы маьнеси акында айтпасак та аьр кимге де белгили. Оьткен 2020-ншы йыл республикада эм Ногай районында йолларды ярастырув бойынша бир кесек куллыклар юритилген. Бу келип турган янъы йылымызда да сондай керекли ислер бардырылаяк болар?
– 2020-ншы йыл Ногай районында Кизляр – Терекли-Мектеб – Ставрополь крайынынъ япсары деген автомобиль йолынынъ 10 шакырымы янъыдан ярастырылды. Эндиги быйыл да сол йолдынъ тагы да 10 шакырымына кайтадан асфальт-бетоны тоьселеек. Аьли буьгуьнлерде йолдынъ Арсланбек – Терекли-Мектеб участогында да ярастырув ислери басландылар. Соьйтип, быйыл мунда да йолдынъ 10 шакырымы ярастырылмага каралган. Бу ислердинъ тендери былтыр 22-нши карагыс айында оьткерилген. 2021-нши йыл соны ман бирге Арсланбек авылындагы йол уьстиндеги коьпир де ярастырылып тамамланаяк.
Озган 2020-ншы йылда Терекли-Мектеб – Шумлелик – Куьнбатар автомобиль йолынынъ 5 шакырымына да ярастырув ислери юритилди. Быйыл сонынъ тагы да 5 шакырымы ярастырылмага каралады. Бу йолга балшык пан гравий тоьселеди.

2019-ншы йылда Терекли-Мектеб – Карасу – Кумлы автомобиль йолынынъ 2 шакырымына ярастырув куллыклары оьткерилген эди. Былтыр мунда тагы да 3 шакырым йол кесеги ярастырылды. 2021-нши йылда бу йолды ярастырув ислери кутарылмага тийисли.
– Бизим район еринде бир неше авыл мектеблер эски меканларда орынласканлар. Мысалы уьшин, Батыр-Мурза, Кумлы, Шумлелик, Терекли-Мектеб авылдынъ Кадрия атындагы мектеб меканлары. Айтпага, 2019-ншы йыл сол замандагы ДР Оькиметининъ Председатели Артем Здунов районымызда конакта болганда, Батыр-Мурза авылына барып, мунда 2020-ншы йыл янъы мектеб меканын курып, соны 1-нши кырк кийик айына кулланувга беруьв акында айткан эди. Болса да «арба эндиги де сол ок еринде» экенин коьремиз. Бу маьнели социаллык соравлары быйыл сама шешилерме экен?
– Дурыс, бу соравлар йыллап йыйылып келгенлер. Былтыр, йогарыда белгиленгенлей, коронавирус эпидемиясынынъ яйылувы хыйлы планларды яшавга шыгармага амал бермеди, сонынъ санында Батыр-Мурза авылында орта мектебтинъ меканын курув планында калды. Бу авылда мектеб меканы быйыл курылып басланаяк эм 2022-нши йылдынъ 1-нши кырк кийик айына сол ислер тамамланмага керек. Ол зат республикалык инвестиционлык программасына киреди.
Соны ман бирге 2021-2023-нши йыллардынъ республикалык бюджетинде Шумлелик эм Кумлы авылларындагы мектеблер уьшин янъы меканларды курув куллыкларын карыжлав белгиленген.

– Ызгы йылларда районымыздынъ уьйкен авылларында «Онъайлы кала аьллери» деген федераллык проекти бойынша бир кесек куллыклар юритилген эди. Ол зат авыл яшавшыларынынъ коьнъиллерин коьтермей болмайды. Келеекте де сондай ислер юритилерме экен?
– «Онъайлы кала аьллери» деген федераллык проекти 1 мынъ эм 1 мынънан да артык яшавшылары бар болган авыллардагы паркларды коьрклендируьв эм янъы парклар курылысы ман байланыслы проект болады. Озган 2020-ншы йыл Терекли-Мектеб эм Орта-Тоьбе авыл паркларын коьрклендируьв ислери юритилди. Район орталыгынынъ паркында, айтпага, янъы балалар майданы, «Яслар» сквери курылды, аллеялар янъыдан ярастырылды.
Быйыл «сельсовет Коктюбинский» СП МО еринде, район администрация меканы орынласкан микрорайонындагы яшавшыларга тыншаюв уьшин 7 миллион 600 мынъ маьнетке Кадрия атындагы янъы парк курылысы планга киргистилген. Бу паркты коралавга акша район бюджетиннен шыгарылмага каралган.
Хабарласувды М-А.Ханов юриткен.