Тав якларында тувган кыскаяклыды бактысы бизим шоьлимизге аькелди. Окытувшыдынъ кесписин байырлап алган Роза Умар кызы Мхце Ногай районымыздынъ энъ де шет, Ставрополь крайы ман япсарласып туратаган авылы Уьйсалганга ис аьрекетин бардырмага келеди. Оннан сонъ конъысы Орта-Тоьбе авылынынъ мектебине ислемеге коьшеди. Онынъ биринши выпускниклери 1966-ншы йылда мектебке барган окувшылар болдылар. Роза Умар кызы оларды 2-нши класска шыккан заманларында алды. Аьли меним коьз алдымда сол йыллардагы суьврет. Сога караганда, класс оьлшемине коьре кишкей болмаганы коьринеди.
Буьгуьнлерде сол балалар мектебти битиргенли 45 йыл толды. Заманлар каты агындай оьтедилер, биревлер яшавга энедилер, баскалар оьмирлери кыскарып, ушын дуныяга кетедилер. Бир класста тувыл экеш, бир аьелде тувган балалардынъ бактылары туьрли болады, сол затка бизим сейиримиз калмайды, яшав сондай.
Орта-Тоьбе авылынынъ мектебин 1975-нши йылда битирген балалардынъ да бактылары туьрли болды. Кайсысы кайсы якта оьз наьсибин тапты. Солардынъ балалыгын да, буьгуьнлерде эсли шакларын да коьрип туры Роза Умар кызы. Олардынъ бир нешеви мен Орта-Тоьбе авылында авылдаслык тутып яшап та олтыры. Энди олар окытувшы ман окувшылар болып калмай, ис йолдаслар да, кыймаслар да боладылар. Бир-бириси мен яхшылыгын да, кайгысын да боьлиседилер.
Буьгуьнлердеги йолыгыс олардынъ эслерине коьп затларды салды. Роза Умар кызы оларга балалыгында эткен ланъкаларын эслерине салды. Олардынъ коьбиси сол эткен ислери акында коьпте муткан эдилер. Аьлиги олар акылбалык болган заманда сол ислер калай куьлкили де болып коьринеди, ама этилген шакта кайтип коьнъилди туьсиргендир, бир ерлерде яшавдынъ сонъы келгендей де болып коьрингендир. Эскеруьвлер, эскеруьвлер… Баьри де артта калды.
Роза Умар кызы тав якларда тувып-оьскен кызалак Ногай шоьлимиздинъ, оьзи кайдай кургаклы, кайдай елли болса да, сыйлы анайларынынъ бириси болып олтыры. Ол Орта-Тоьбе авылынынъ ясы Зиявдин Кожаев пен аьел курып, доьрт аьвлетти де тербиялап оьстирген. Олар да аьеллерин курып, оьз алдыларына яшайдылар. Роза Умар кызы Кожаева уныкларын да, немерелерин де коьрип, солардынъ уьстинликлерине куьезленип яшайды.
Ногай шоьли ога оьзиндики болып калды, энди ол Карашай-Шеркеш ерине кобан ногайларына конакка барады.
Роза Умар кызы Кожаева коьп йыллар узагында Орта-Тоьбе авылынынъ балалар бавын да етекшиледи. Ол касиетине коьре айлак юмсак аьдем де тувыл, тек аьр бир аьдемди анълап болатаган кыскаяклы. Сусына карап йиберсенъ, каты да болып коьринеди, ама соьйлеген соьзин эситсенъ, онынъ акылбалыклыгын коьрмей болмайсынъ. Ол керексинген аьдемге оьзининъ ясуьйкен соьзин де айтар, маслагатын да берер.
– Ол мага тек биринши окытувшым болып калмай, балалар бавында ислеген йылларымда етекши де болды, коьп ерлерде оьзининъ коьмегин эткен, – дейди Феруза Кельдимуратова (кыз тукымы Карагулова).
Буьгуьнлерде биринши окытувшы ман йолыгыска Ногай шоьлимиздинъ туьрли авылларында яшайтаган кыскаяклылар келдилер. Биринши окытувшы ман, алдынгы йылларда балалык ойлары ман, маьселелери мен боьлисетаган болган болса, аьли ойлары да, акыллары да оьскен.
Бу йолыгыс, сол кыскаяклылардынъ соьзлерине коьре, мектебте кыс шагында озбага ша керек эди, ама заманнынъ авырлыгына болып, йолыгысымыз яздынъ ярык куьнине коьшкен эди. Йолыгысымыз бек йылы аьлде озды эм 1975-нши йыл Орта-Тоьбе авыл мектебин кутарган окувшылардынъ биринши окытувшысы Роза Умар кызы Кожаева ман йолыгыс коьп заманларга эсте калаягына шек йок.
Г.Сагиндикова.
Суьвретлерде: Орта-Тоьбе авыл мектебине 1965-нши йыл барган окувшылар баслангыш классларда (йогарыда); аьлиги заманда (тоьменде).
