Биз сабантой деген соьзин эситкенде, саьвлели яй куьнин коьз алдымызга келтиремиз. Сабантой – туьрк халкларынынъ йыл сайын озгарылатаган энъ де суьйикли байрамы.
Бу байрамнынъ аты «сабан» эм «той» деген соьзлерден туьзилген. Той – байрам, сабан деген соьздинъ маьнеси коьп, бириншилей, ол ер айдав авылхозяйстволык ис алаты, баска маьнесине ер мен байланыслы ислер киреди – ер айдав, бийдай, аслык йыйнав. Ызгы йылларда сабантойды сабан байрамы деп белгилейдилер. Коьплеген йыллар артта бизим ата-бабаларымыз ер емисли болсын деп азык-туьлик курманлык эткенлер ер куллыклары басланганша, аьлиги заманда бу байрам баьри куллыклар биткен сонъ этилинеди. Сабантой аьлиги заманда халк байрамы деп белгили.
Йыл сайын кавказ халклары сабантой байрамын озгарадылар. Быйыл Дагестан Республикасынынъ Куьнбатар авылында бу шара уллы той болып байрамшыланды. Сондай уьйкен байрам янъыларда Норильск каласында ногайлар ман уйгынланып, шатлыклы аьлде оьтти. «Сабантуй — 2019» халк байрамын Россия Федерациясынынъ регионларында, конъысы эллерде озгарув графиги туьзилген. Сол график бойынша сабантой байрамы Кизилюрт каласында озгарылды.
Спорт-маданият шара Дагестан эм Татарстан Республикалар арасында сатув-экономикалык, илми-техникалык эм маданият байланыслар тутув акында макулласув негизинде уйгынланган. Сондай уьйкен шара озгарувда эки республикадынъ да етекшилери куллык эткенлер. Байрам Кизилюрт каласынынъ туьбинде орынласкан «Янтарное» балык оьстируьв хозяйствосында озды.
Ярасыклы аьлде ярастырылган туьрли миллетлер майданлары коьзге туьспей болмайды. Сол ерден агатаган Сулак йылгасы иссиликке бираз болса да салкынлыгын береди. Ян-яктан йырлар занъырайды, миллет азбарларда туьрли аслар, кол оьнершилик ислери коьрсетилген, келген конаклар кызыксынып айланадылар миллет майданларды. Шарада Азербайджан, Казахстан, Адыгея, Крым, Татарстан эллериннен, Кабарты-Балкар, Шешен, Сырт Осетия республикаларыннан, Ставрополь, Краснодар крайларыннан, Ростов, Астрахань, Волгоград областьлериннен делегациялар катнастылар. Келген конакларды Дагестан Республикасынынъ Оькиметининъ Председателининъ Биринши орынбасары Анатолий Карибов эм Татарстан премьер-министрининъ орынбасары, татарлар Савлайдуныялык конгрессининъ «Милли Шура» миллет советининъ председатели Василь Шайхразиев хош алдылар.
– Мен суьйиниш пен сизге республикамыздынъ Аькимбасы Владимир Абдуалиевич Васильевтинъ атыннан кутлавлар эм исси йоравлар беремен. Биз бу ярасык ерде сабантой байрамын озгармага деп йыйналганмыз. Бу байрамда туьрк халклардынъ аьдетлери, олардынъ йырлары, биювлери косылган. Биз буьгуьн ак юректен туьрли ерлерден келген делегацияларды, конакларды хош аламыз. Бизде конакта – Россия Федерациясынынъ 11 регионыннан, уьш тыс эллерден ваькиллер. Сондай дережели байрамды биринши кере озгарув – баьримизге де яваплылык эм уьйкен оьзгерис. Биз байрам ярасык, кызыклы болсын эм коьп йылларга баьрисининъ де эсинде калсын деп коьп куллык эттик, – деди оьз соьйлевинде А.Карибов.
В.Шайхразиев коьп миллетли Дагестан халкынынъ конаксуьерлигин белгиледи.
– Биз, татар халкы, сабантой байрамынынъ конакларына исси салам беремиз. Меним мунда келгенде биринши сезимим – Татарстаннан кетпегендей. Дагестаннынъ ери бизим еримиздей ярасык, мунда конак болып келген аьр бир аьдемге сый ман карайдылар. Байрамнынъ бу маьнесин алып караганда, ол бизим эллеримиздинъ дослыгын, бирлигин, катнаслардынъ берклигин коьрсетеди. Сол зат уьшин мен Дагестан етекшилерине, аьр бир дагестаншыга савбол айтаман, – деди ол.
Районымыздынъ делегациясын «Ногайский район» МР администрациясынынъ аькимбасы М.Аджеков етекшиледи, шарада район организациялар, учреждениелер куллыкшылары катнастылар. Бизим ногай халкымыздынъ миллет майданында эки терме орынласкан. Бир термединъ касында тоьр, балалар (А.Романов етекшилейтаган «Шынъ» ансамбли) домбырада ойнап олтырганлар. Сыпырага туьрли ногай аслар салынган. Мухтарбий Кошманбет улы бу шарады уйгынлавда катнаскан аьр аьдемге оьз разылыгын билдирди. Айырым савбол С.Абубекеровага, А.Акбердиевке, К.Нурлубаевке, маданият куллыкшыларына айтты.
Конакларга СКФО, ЮФО, Татарстан регионлардан келген ансамбльлер, артистлер катнасувы ман концерт коьрсетилди. Концертте бизим йырлавшылар Алибий Романов, Фатима Нурлубаева, Узаир Найманов, Абуддин Нурлубаев, Ногай патшалык этнографиялык биюв ансамбли «Айланай» оьз оьнерлерин коьрсеттилер. Йигитлеримиз ат уьстинде коьрсетуьв эттилер, Узаир Найманов «Суьйимбийке» йырын йырлаганда, «Айланай» ансамблининъ артистлери биюв коьрсеттилер. Сол биювдинъ ортасында хан кызы Суьйимбийке (Тилекова Аьсирет) халкымыздынъ яркын юлдызы болып яркырап турды.
Спорт яктан да ярыслар оьттилер. Куьресуьвлерди Дагестан Республикасынынъ Оькиметининъ Председатели Артем Здунов карады. Энъ де ийги куьресуьвши Х.Магомедов болды, ога автокоьлик ашкышы эм кой тапшырылды. А-Невская авылынынъ куьби аркан тартув бойынша 3-нши орынга тийисли болды.
А.Здуновка Татарстан журналистлердинъ бириси: «Сабантой коьп ерлерде озды, ама Дагестан коьп миллетли, коьп аьдетли республика, эм бизим халклар арасында ортак аьдетлер бар. Байрам кайтип оьтти деп ойлайсыз?»
– Дурыс, Дагестан халклары ман татар халкынынъ ортак затлары коьп, ама эки халктынъ да кызыклы баскалыклары да бар, сога коьре, бир-бирисиннен олар коьп затка уьйренмеге боладылар. Биз бир затты эсимизде сакламага керекпиз – бу байрам бирликтинъ, маданият яктан оьрленуьвининъ байрамы. Буьгуьн Дагестан йогары дережеде оьз маданиятын, дастарханын, конаксуьерлигин коьрсетти. Сабантой бек ийги болып оьтти, – деп яваплады А.Здунов.
Дагестан эм Татарстан етекшилери бир тавыстан буьгуьнги сабантой халклар ара деген статусты алганын ашык белгиледилер. Соьйтип шатлыклы аьлде озды шоьл байрамы тав Кизилюрт еринде. Узактан келген конакларымыз коьрген затлары ман оьз элинде боьлисер деп ойлайман, сол хабарлар бизим дагестан конаксуьерлигимиз, ярасык табиатымыз, маданиятымыз акында болар. Сол уьйкен байрам халклар ара берк коьпир салды деп ойлаймыз.
Г.Бекмуратова.
Суьвретлерде: сабантойдан коьринислер.
