2-нши февраль айында Россиядынъ аьскершилик данъкынынъ куьни – 1943-нши йылда Сталинград туьбинде совет аьскерлерининъ немец-фашист аьскерлерине карсы согысы толы енъуьв мен кутылган.

Сталинград согысы – Экинши дуныя согысынынъ энъ уьйкен урысларынынъ бириси. Бу согыс эки кезекке боьлинген: коршаланув кезеги 1942-нши йылдынъ 17-нши шилле айыннан 18-нши караша айына дейим эм алдыга коьтерилуьв кезеги 1942-нши йылдынъ 19-ншы караша айыннан 1943-нши йылдынъ 2-нши увыт айына дейим. Немец-фашист командованиеси 1942-нши йылдынъ язгы согыс кампаниясы ишинде элимиздинъ кубыласында совет аьскерлерин бузгышлап, Кавказдынъ нефть, Тен (Дон) эм Кобан йылгаларындагы бай авылхозяйстволык районларын бийлеп давды оьз пайдасына кутармага онъланган эдилер.

Кешеси-куьндизи токтавсыз юритилген урыслардынъ сырагысында совет аьскершилери душпаннынъ бас куьшлерине уьйкен йойымлар келтирип, 1942-нши йылдынъ 19-ншы караша айында 80 минуталык артиллерия урувларыннан сонъ Кубыла-Куьнбатар ман Тен фронтларынынъ 65-нши армиясынынъ алдыга коьтерилиси басланган. Сталинград фронтынынъ аьскерлери 20-ншы караша айында алдыга коьтерилген. Кубыла-Куьнбатар ман Сталинград фронтлары 23-нши караша айында душпан аьскерлерин курсавга туьсиргенлер. Соьйтип курсавга душпаннынъ 22 дивизиялары эм 6-ншы армиясынынъ 160 айырым аьскер боьликлери мен 4-нши танк армиясынынъ аьскершилери капалганлар.

Сонъында совет аьскерлери курсавга туьскен душпан аьскерлерин йок этуьв операциясын баслаганлар. Сонынъ сырагысында явдынъ куьшлери эки кесекке боьлинген. 31-нши канътар айында фельдмаршал Паулюс пан бирге онынъ аьскерлерининъ кубыла туьркими, 1943-нши йылдынъ 2-нши увыт айында – сырт туьркими согысувын токтатканлар. Соьйтип явдынъ 91 мынънан артык аьдеми есирге туьскен, 140 мынъга ювыгы давда оьлтирилген. Сталинград согысынынъ барысында душпан баьриси 1,5 миллионга ювык аьдемлерин йойган. Германия биринши кере миллет кайгырув куьнлерин билдирген.

Сталинград согысы Уллы Аталык согысынынъ тамырыннан туьрленуьвине уьйкен косымын эткен. Немец-фашист аьскерлерининъ енъилуьви союз- никлери алдында онынъ сыйын кемитти, Европа эллеринде фашизмге карсы куьрести куьшлендирди. Сталинград туьбинде енъуьв совет аьскершилерининъ, савлай совет халкынынъ берклигин, эрлигин эм баьтирлигин коьрсетти, дуныя бойынша СССР-дынъ абырайын оьстирди. Калады баьтирлерше коршалаганы уьшин Совет Оькимети «Сталинградты коршалаганы уьшин» деген медальди токтастырды. Сол медаль мен каладынъ 754 мынъ коршалавшылары савгаланган. 1965-нши йылдынъ 8-нши курал айында Сталинградка баьтир-кала деген сыйлы ат берилген. Сталинград уьшин со- гыста баьри совет халкы ман бирге ногай йигитлери: Дильманбет Бекеев, Оразай Байманбетов, Самет Джумагельдиев, Балгиси Аджимурзаев, Канлыбай Караев, Осман Кульчиков, Коккоз Кульманбетов, Джамал Кукуров эм коьп баскалары баьтирлерше согысканлар.