Бу сувык хабар бизге Ватсапп байланыс аркасы ман етти. «Яшавдан уьйкен элип пен язувга тийисли Окытувшы, ямагат аьрекетши, оьз халкынынъ алал патриоты, ашык эм танъ юрекли аьдем – Межитов Сраждин Залимхан увылы тайды…»

Бу кайгылы кара соьзлерди кайтарып окыймыз эм соларга ынангымыз келмейди. Йок, ол кайтип болады?.. Тек куьнъирт мунъга толы анъ шаркка яллаган шилле куьнинде оьткир буздай сугылады. «Тайды…» Таймага тийисли тувыл, аьли эм аьли де яшамага керек, авыл-элине бир багана болып, тувган ерининъ тарихин уьйренуьвге, онынъ аьлемет бактылы, куллыкшы, бай янлы аьдемлери акында язувга, ата юртынынъ келеектеги несиллерин аьдилликке, каьмбилликке тербиялавга сав оьмирин берген аьдем тайды. Ондайлар кетсе, босагамыз босап, яшавымыз етим болгандай, тагы да бир оьлшемге кемийди. Куьннинъ бир саьвлеси соьнгендей болып коьринеди.
Сраждин Межитовты мен биринши кере 1971-нши йылдынъ куьзинде (ноябрь айында) ол заманда Терекли-Мектебтинъ паркы ишинде орынласкан алдынгы район больницасынынъ эрлер ятатаган 1-нши номерли палатасында коьргенмен. Сол ок палатага, оьпкелериме сувык тийдирип, мен де, 9 ясымдагы бала, туьскен эдим. Сраждин сонда ок аьр ким мен колын берип танысувы, ашык юрекли хабаршыл хасиети, ярык юзли яхшылык йоравшы йылы шырайы ман аьр кимнинъ де ишине киргендей болды. «Мен аьли 26 ясымда, Куьнбатар авылдыкыман, мунда Тереклиде, комсомол райкомында ислеймен», – деди ол бизге. Эсимде калмаган эндиги, ол толы кебинде сол куьнлерде эмлендиме, ама коьп куьнлер ятпай шыгып кетти. Элбетте, ол замандагы комсомол район комитетинде куллыклары «шашыннан да коьп» болгандыр. 1970-нши йыллардынъ басында ол ВЛКСМ райкомында ислеятып, районда биринши хатын-кызлар трактор бригадасын туьзуьвди уйгынлаган. Сол йылларда партиядынъ «Хатын-кызлар – тракторга!» деген шакырувы элимиз бойынша кенъ яйылган эди. Янъылыспайтаган болсам, сол трактор бригадасынынъ кызлары баьриси де «Куьнбатар» совхозыннан эдилер.
Оннан сонъ мен оны каерде де таныйтаган эдим. Ол район еринде болып оьтетаган баьри байрам эм эстеликли шараларда катнасатаган эди. Тек шынты кепте танысувымыз 1990-ншы йылларда басланды. Сол йыллардан алып ол, газетамыздынъ редакциясына йыйы катнап, Куьнбатар авылында, районда атлары аталган белгили эм оьз менлигин коьрсетпеге суьймейтаган, ама иси мен, яшавы, хасиети мен коьплерге коьрим болган аьдемлер акында язып келди. Олар – Кадир Апчиков, Канитат Байманбетова, Уллы Аталык согысынынъ катнасувшылары Сейдували Суюндиков, Камель Эсполаев эм коьп баскалары. Эсимде онынъ Сенька (авылдыкылар ога Синька дейдилер) Янполовтынъ бактысы акында соьйтип те юрекке тийгендей этип язганы. Быйыл 24-нши июньдеги газета номеринде «Аты авыл ишинде сыйлы» деп аталган онынъ тагы бир кайратлы куллыкшы авылдасы Амансылув Савкатовадынъ 80 йыллыгы ман байланыслы макаласы шыкты. Ол Сраждин Межитовтынъ энъ ызгы очерки болды…
Ызгы йылларда ол М.Курма- налиев атындагы халк ярыкландырувшымыздынъ атындагы фондты юритти. М.Курманалиевтинъ тувган куьнлерине багысланган шараларды оьткерди. Куьнбатар авыл мектебине айтылган окытувшымыздынъ аты берилуьвине уьйкен косымын этти. Сонъында 2019-ншы йылда мектеб азбарында Муса Курманали увылынынъ эстелигин ашып, район оьлшеминде шатлыклы байрамын уйгынлап озгарды. Сога ол Кизлярда яшайтаган агайдынъ ялгыз увылы Риза Курманалиевти аьели мен бирге шакырды. Ога дейим 2018-нши йылда Сраждин Залимхан увылы, оны излестирип тавып, онынъ уьйине йолыгыска бизди де алып барды. Йолыгыс бек эстеликли болып оьтти. С.Межитов Кизлярда М.Курманалиев яшаган уьйине (Л.Толстой атындагы орам) эстеликли белги орынластырмага кала администрациясы ман да соьйлескен эди, ама оьткен йылда басланган пандемия ман байланыста соны ман байланыслы шара оьткерилмей калды.
Сраждин Залимхан увылы коьп йыллар Куьнбатар авыл мектебинде тарих дерисининъ окытувшысы болып куллык этти. Соны ман бирге ол авыл, район оьлшеминде белсенли ямагат аьрекетин де юритти. Хыйлы заман авылдынъ Ветеранлар советин басшылады. Авылдынъ согыс катнасувшыларынынъ сырасын янъыдан туьзди, сога давда болып, атлары аталмай калган аьдемлеринъ атларын да тавып киргистти. Олардынъ бириси согыстынъ баслапкы куьнлеринде Тувган Элин явдан коршалап ян берген авыл яшавшысы Каирбек Караев эди. Бу йигит ердесимиз бен байланыслы кызыклы хабарды язувга мага Сраждин Залимхан увылы себеп болды. Ол 2018-нши йылдынъ куьзинде Ставрополь крайынынъ Иргаклы авылында яшайтаган Каирбектинъ ашык яры Оразапай Отегенова ман мени йолыктырды. Сол куьн Оразапай-тетей мага 1941-нши йылдынъ язында суьйикли Каирбегиннен келген энъ ызгы фронт хатты аявлы реликвия кебинде аманатлап берди. Соны ол 77 йыл узагында саклаган эди!..
Сраждин Межитов акында эндиги де бек коьп ийги соьзлер язбага, эскеруьвлер келтирмеге боламыз. Ол оьзининъ энъ ызгы куьнине дейим ана тилиндеги газетамыз бан байланысын уьзбеди. Аьр бир байрам куьнинде ол бизге келип, келмесе, телефон ман занъ согып, баьримизди де кутлайтаган эди. Оьзи айтканлай, 1970-нши йыллардан алып баслаган эди ол сол катнасувын, эм ол 50 йылларга созылды.
2013-нши йылда онынъ уьйине зилдей авыр кайгы келди: каты йол-коьлик катесиннен себеп, онынъ ялгыз бир увылы, эки уныгынынъ яшав оьмирлери кыскарды. Бу дуныяда оьзинънинъ алдында сеннен эрте балаларынъ тайганыннан уьйкен кайгы йок болар. Соннан коьп заман кетпей, ян косагы да топырак болды. Сраждин аьдем коьтерместей бу йойымларды да коьтерди. Коьтерсе де, яшавда бир зат та аьдем юрегине йолакларын сызбай озбайды. Бу кайгылар, бир соьзсиз, онынъ яшавыннан бир неше йылларын юлкып алды.
Эсли авыл хабаршымыздынъ, ясуьйкен йолдасымыздынъ, ийги аьдем Сраждин Межитовтынъ дуныядан тайганы оны таныган эм билген аьр аьдемди бек му- нъайтты. Онынъ кызларына, баьри кардаш-тувганларынынъ авыр кайгысын боьлисемиз эм оларга бассавлык йораймыз. Сраждин Залимхан увылынынъ яшав суьерлиги, онынъ бийик аьдемшилиги, намыс тазалыгы, оьз халкы уьшин эткен кыйыны Куьнбатар авылдынъ эм Ногай районынынъ тарихинде, бизим юреклеримизде оьмирлерге сакланар.
«Шоьл тавысы» республикалык газетасынынъ коллективи атыннан – Магомет-Али Ханов.
Суьвретте: Сраждин Межитов.