Ногай районымыздан Чернобыль атомлы электростанциясында болып оьткен баьле-казадынъ сырагысында элимизди ядерли явдан саклаган ердеслеримиз арасында Батыр-Мурза авылдан Русланбий Абдулганий увылы Дильманбетов та бар. Сол заман ол тек 23 ясында эди. Буьгуьнлерде бу йигит ердесимизге, йигерли армия ветеранына тувганлы 60 йыл толады.
1980-нши йылда ол орта мектебин окып кутарады эм бир йылдан сонъ Новочеркассктагы Куллык Кызыл Байрак орденли С.Орджоникидзе атындагы политехникалык институтынынъ курылыс факультетине окувга туьседи. 1986-ншы йылда соны окып битирип, колына инженер-курувшы кесписин алып, оьзининъ ис йолын янъы баслаган эди. Оны дипломы бойынша Вологод областининъ Череповецк каласындагы темир-бетон материалларын эм конструкцияларын ясап шыгарувшы заводына мастер этип йибередилер. 1986-ншы йылдынъ 22-нши ноябринде оны сондагы военкоматына шакыртадылар.
– Мен келип военкомнынъ кабинетине киргенде, ол орыныннан турып, колына бир кесек кагытты алып: «Йолдас Дильманбетов, Сизди лейтенант аьскер дережесин алувынъыз бан кутлайман!» – деди. Соьйтип, оьзи бир колы ман мага аьскер дережесининъ шайытламасын, экинши колы ман – Чернобыльге барувга повестка тапшырды. «Танъла ок та Чернобыльге кетесиз!» – деди ол.
Оларды Украинадагы Иванковский районынынъ Иванково авылында палаткаларга ерлестиредилер. Мунда да Русланбий баьриннен де яс эди. Оны взвод командири этип беркитедилер.
Мунда бираз куллык эткен сонъ, Русланбийди станциядынъ оьзине баратаган «КАМАЗ» автомашиналар колоннасынынъ уьйкени этип беркитедилер. Русланбий оларды сонда элтеп, истен сонъ кайтарып аькеледи.
– Мен сонда бир юмага Чернобыльдинъ оьзиндеги станцияга командировкага кеттим, – деп эскереди ветеран. – Сонда куллык этип дембельге йол ашатаган 22 рентгенди шаркыма алдым (дозиметр бойынша 21,552 рентгенге етискен). Соьйтип, 1987-нши йылдынъ 18-нши февралинде Череповецк калага кайтып келдим.
Мунда Р.Дильманбетов бир йылдынъ узагына куллык этеди. 1988-нши йылда оны алдынгы 12-нши цехтен 4-ншиге начальник этип коьширедилер. Сонда ога 1990-ншы йылга дейим ислемеге туьседи. Сол йыл 7-нши июньде Русланбийди тагы да военкоматка шакырганлар эм ога эндигиси тамада лейтенант аьскер держесин бергенлер. 1990-ншы йыл август айында Русланбий Дильманбетовтынъ кырда юруьвининъ «одиссеясы» кутылады: ол анасы уьйде ялгыз калганнан себеп тувган ерине кайтып келеди.
Мунда ол эндигиси Ногай район МСО-да техника кавыфсызлыгы бойынша инженер болып ис аьрекетин бардырады. Сонъында оьз авылында кайтадан курылган «Бирлик» колхозында прораб болып куллык этеди. Колхоз 90-ншы йылларда бузылган сонъ ол да ис аьрекетин токтатады, неге десе сол йылларда элимиз бойынша 1986-87-нши йылларда Чернобыльдеги баьле-казадынъ ызларын тайдырувда катнаскан аьдемлерди савлыгы бойынша сакатлар куьбине шыгарув акында закон шыгады.
Чернобыльде коьрсеткен йигитлиги уьшин Р.Дильманбетов сондагы 32 823 номерли аьскер боьлигининъ командири атыннан Тувган Эли алдында патриот борышын коьримли толтырганы уьшин, Украин ССР-дынъ Печерский КПСС райкомынынъ, Ногай район комсомол комитетининъ ЧАЭС-те коьрсеткен эрлиги эм аьскершилик данъкы уьшин Разылык хатлары ман, РФ Президентининъ Указы бойынша «Аьдемлерди оьлимнен куткарганы уьшин» медаль мен, бир неше мерекели медальлери мен савгаланган.
Ян косагы Кабират пан эки аьвлетлерин тербиялап оьстиргенлер, аьли оларда уныклары эм йиенлери бар.
М.Ханов.
Суьвретте: Русланбий Дильманбетов (солда) 1987й. Чернобыльде.
