Инсаннынъ яшавында кайдай оьзгерислер де болып калады. Соьйтип, тек бир аьдемнинъ тувыл, савлай элимиздинъ бактысы кепленеди.

1986-ншы йылдынъ коькек айынынъ 26-ншы куьни. Украина элининъ Припять каласынынъ касында орынласкан Чернобыль атомлык электростанциясында авария болган деген хабар савлай дуныяды айланды. Мен сол заманда студентка эдим, эсимде, стипендиямыздан 5 маьнет акша йыйнаганымыз коьмек этип. Сол заманда мен яс болганга коьре, авариядынъ кайдай кавыфлы экенин анъламайтаган эдим. Аьлиги заманда, анълайман, кайдай уьйкен баьле-казадан оьткен сол заман аьдемлер эм буьгуьнлерде де сол баьлединъ калдыклары кайгылы куьнлер акында бизге мутпага бермейдилер. Сол авария, атомлык энергетикасынынъ тарихин алып караганда, оьлген аьдемлердинъ санын, калдыклардынъ зыянын эм экономикага этилинген зарарды эсапка алув ман энъ де уьйкен деп саналады. Сол куьнлерде аьдемлер коьп оьлгенлер, оькинишке, авариядынъ калдыкларын тайдырув ниет пен сонда ислеген аьдемлердинъ коьбиси де буьгуьнлерде йок, олардынъ ден савлыгына зыян келтирилген, олар туьрли авырувлардан оьлгенлер.
Билдируьвлерге коьре, баьле-казадынъ калдыкларын тайдырув уьшин Чернобыль ерине 600 мынънан артык аьдемлер кеткенлер. Солардынъ ишинде бизим районнан да эр кисилер болган. Ногай районы бойынша Чернобыльшилер союзынынъ председатели Руслан Кунтувгановтынъ айтувы ман, бизим ерден Чернобыль АЭС-нда болган баьле-казадынъ калдыкларын тайдырувда 32 аьдем катнастылар, буьгуьнлерде олардынъ 12-си дуныядан кешип кеткенлер. Йыл сайын чернобыльшилер оьз йолдасларын авыл-авыл ман юрип, эскередилер, эстеликлерге гуьл байламлар салып, ийги соьзлерин айтадылар. Кашан да, сол кавыфлы ерде ислеген ердеслеримиз оларга этилинип турган сыйга тийисли, оьз яшавларын, ден савлыгын аямай, олар баьле-казадынъ калдыкларын тайдырганлар.
Чернобыль – кайбиримизге бир де таркамастай кайгы эм авырув. Коьплеген художестволык шыгармалар, кино-документальли фильмлер шыккан Чернобыль еринде болган авария акында. Тек янъыларда мен белгили казах язувшысы Бахытжан Канапьяновтынъ «Припять уьстинде лейлек» деген китабин окыдым. Оьзи Чернобыльде неше кере болган шаир яшавшылардынъ, Ердинъ авырувын оьз юрегиннен оьткерип, бизге де сол баьле-каза акында мутпанъыз деп шакырув этеди.
– Лейлек (аист) – яшавдынъ, аьел ошагынынъ белгиси. Ол аьдемлер яшайтаган ерлерди сезеди, сондай ерде конаклайды, уясын ясайды. Лейлек Припять, Чернобыль калаларынынъ уьстинде ушады, кус анъламайды, ол анъламага да суьймейди, бу ерлерде яшав соьнгенин. Чернобыль – бизим кайгымыз. Мен бек разы аьдемлерге, кимлер оьз баьтирлиги мен бу яшав соьнген ерлерде кайтадан уьш ошакларында яшав отлары янганын ювыклатканлар, – деп язады оьз китабинде язувшы.
Биз янъылыклар юзйыллыгында яшаймыз. Бизим планетамыз сиседей таза эм юка. Ер юзинде болган аьр бир баьле-каза, аьр бир атылув тек табиатка зыян келтирмейди, ол келеектегимиз уьшин авырув ман эм тынышсызланув ман юреклерден оьтеди.
Аьлиги заманда мен чернобыльшилерди коьрсем, сейирге каламан – кайтип каты байланыс тутады олар, аьеллери мен катнасадылар, кайсы ерде де оларды мен бирге коьремен. Коьп заманлар кетти ше сол авариядан сонъ, кайдай кайгыды да, авырувды да заман басады деп айтадыларша. Болса да, юрегим мен анълайман, сол йылларда «йолдас» деген соьз узактагы Чернобыль еринде кайдай уьйкен маьнели, оьткир болган. Сол оьткирликти бир заман да басып болмайды.
Мен оьз баьтирлиги мен баьле-каза калдыкларын тайдырув исинде катнаскан ердеслериме савбол айтаман, олардынъ эткен куллыгы бек уьйкен.
Г.Бекмуратова.