Абай Кунанбаевке – 175 йыл _______________
Абай Кунанбаев (1845-1904) – казах халкынынъ шаири эм ярыкландырувшысы, ол бай феодалдынъ аьелинде тувган. Абай Семипалатинск каласында медреседе окыган, соны ман бирге орыс мектебине де баратаган болган. Абай куьнтувар тиллерин уьйренген, Куьнтувардынъ аьлимлерининъ эм язувшыларынынъ яратувшылыгы ман таныс болган, оьз халкынынъ яратувшылыгын ийги этип билген. Ол талаплы шаир болган, казах шаирлигине ятлав язувдынъ янъы кеплерин киргисткен. Казах халкын шаир-коьшируьвши орыс шаирлиги мен таныстырган, ол А.Пушкиннинъ, И.Крыловтынъ, М.Лермонтовтынъ шыгармаларын тувган тилине коьширген. Абайдынъ коьплеген ятлавлары йырларга айланган.
Куьз
Коьк аспаным булытлар ман капланган,
Куьзги ерди симсир ямгыр ябады.
Тонъады ма, бийийди ме кулынлар,
Бир-бири мен шабысады, ойнайды.
Йок коьгоьлен, боьригоьзлер. Тып-тынык.
Саьбийлердинъ завклы сеси йойылган.
Эм тереклер, япыраклар куйылып,
Эсли болган атайларга усаган.
Мал коьнлерин асыллайды биревлер,
Эски кийим, йылы тонлар тигеди.
Яс келинлер ямайдылар термелер,
Карт анайлар ийиреди йиплерди.
Ушып кете кышкырысып турналар,
Туьелер де йол алады алдыга.
Авыллар да тыныклыкка толганлар,
Куьлки, ойын яй куьнлерде калганлар.
Еллер эсип, сувытады куьнлерди,
Саьбийлерди, ясуьйкенди уьситкен.
Суьек тиймей, канъып юрген аш ийтлер
Авлак ерде шышканларды излеген.
Туьн орады шанъга тойган шоьлликти,
Куьз сувыгы тонъдырады дуныяды.
От янмаган терме йойган суьйимди,
Каранъалык каплап алган янымды.
Суьйимге ымтылган яным
Ах, яным, суьйимге ымтылып,
Оьзинъди куьйдирип, кыйнадынъ.
Юрекке суьйимди эндирип,
Сезимнинъ увына канмадынъ.
Ох, дертим, таркамастай кайгым
Янымнынъ ялынын соьндирмес.
Суьйимим – сувыкта йылувым,
Сен болсанъ, уьмитим уьзилмес.
Яшавда суьйимди билмеген
Аьдем деп, инсан деп аталмас.
Байлыгынъ, алтынынъ болмасын,
Тек Кудай дослардан,
Суьйикли аьелден айырмас.
Ах, яным, каранъа туьнлерде
Алаллык дослыгы йылытар.
Байлыктынъ баасы – бир апас,
Тек дослык дертимди таркатар.
Яманлыкка енъ берме
Буздай болып, сувык болсын акылынъ,
Йылувлык пан аьвликтирсин юрегинъ.
Шыдамлы бол, аьдилли бол аьр дайым.
Яманлыкты оьрге салма, Кудайым.
Бакты сени Аталык пан айырса,
Юрегинъде аьдемшилик саклансын.
Яманлыкка берилмей сен яшасанъ,
Эш оьтпессинъ айырылув азабын.
Акылсызлар сезимлерсиз, ойларсыз.
Юреклерде ийгилик от янмайды.
Бизим яшав аьдилликсиз — пайдасыз,
Шандоз аьдем яман йол ман бармайды.
Коьширген Г.Бекмуратова.
