«Балалар ян-якты ярасыклык курсаган, ойынларга толган, анъ занъырап шалынган, тоьгереги туьрли туьслерге боялган, яратувшылык куьннен-куьнге оьрленип турган эртегилер дуныясында яшамага кереклер. Ол оьз яшавын кайдай коьнъил мен басласа, билим алып баслаганда кайдай сезимлер мен корсаланган болса, соьйтип онынъ алдыдагы яшавы да барады.

Уьйкен аьдем баладынъ ойлары кайдай экен деп ойланса, оны уьстине нединъ болса да, бир тамшы туьскен гуьл мен тенълестирмеге болады эм сол гуьлди уьстиндеги ярасык тамшысын туьсирмей, кайтип уьзбеге керек», – деп айткан уллы В.Сухомлинский.
Яшавда кыйынлы аьллер аз тувыл, тек баьриннен де авыр эки борыш – тербиялав эм етекшилев.
Сол тыныш болмаган борышларды балалар бавларынынъ тербиялавшылары толтырып келедилер. Ол оьзи балаларды тербиялайды, кишкей болса да, балалар куьбин етекшилейди. Балалар бавынынъ тербиялавшысы болув – ян сезимлердинъ бир кеби. Ол оьзине карап турган балаларга оьзининъ юрегининъ йылувлыгын береди. Онынъ ис аьрекети тек куллык тувыл, ол толысынша оьзин балаларга багыслап келмеге керек болады. Балады тербиялав тыныш ис тувыл, сонынъ акында аьвелгиден алып айтылып келеди. Сол тыныш болмаган ис аьрекетти Ногай районымыздынъ энъ де уьйкен «Ногай Эл» балалар бавында яс эм бек талаплы, билимли тербиялавшы Эльвира Асанали кызы Бегалиева бардырады.
Эльвира Асанали кызы Бегалиева кайсы ерде де оьзининъ терен билимин, исине суьйимин коьрсетип келеди. Ол А-Х. Джанибеков атындагы орта мектебин оьз тенълериннен бир йыл эрте йогары уьстинликлер мен битирип, Дагестан Республикасынынъ технический йогары окув ошагынынъ социал-гуманитарлык боьлигине туьседи. Эльвира мунда да оьзининъ билимге аваслыгын коьрсетип, кызыл дипломын байырлап алады. Ис аьрекетин яс специалист 2011-нши йылда «Ногайский район» МР администрациясындагы КЦСОН-нында баслайды.
Эльвирадынъ оьзининъ билдируьвине коьре, ол балалар ман ис аьрекетин байланыстырмага суьетаган болган. Буьгуьнлерде онынъ мырады толган.
Аьши, Эльвирады тыныш болмаган тербиялавшыдынъ аьрекети неге оьзине тарткан экен?
– Оьзим де сол соравды беремен де, ойланаман. Меним балалар бавына келуьвим босына тувыл, бек аьруьв этип ойланып та этилген.
Балалар ман ислеп мен биринши кере йогары окув ошагында окыйтаган заманымда коьрдим. Мага сол заман олардынъ дуныясы бир аьлемет кызыклы болып коьринди эм мен балаларды яным ман суьйдим. Бу ис аьрекет меники экен деген ой ман муькир де болдым. Бизде «Ногай Эл» балалар бавы аьрекет этип басланганы мага боьтен де ийги болды. Мен ойланмай, мунда ислемеге токтастым эм буьгуьнлерде балалар уьшин, оларга багыслап, оьзимнинъ ян парахатлыгымды тавып, суьйикли исимди бардыраман, –дейди Эльвира Бегалиева.
Балалар бавы, бир-бирисиннен кишкей балалардынъ кызыксынувы ман караган коьзлери, заман-заманы ман асылган туьрли уьйрелер (каша) ийиси Эльвирадынъ куьнделик яшавы болады. Мунда онынъ балалар дуныясына уьйкен яшавга алынган йолы басланган.
– Мага тербиялавшыдынъ иси балалардынъ эртегилер, хыял дуныясында болмага амал береди. Оьзинъе бир куьнасиз карап турган балалардынъ коьзлерин коьрсенъ, оьз кеспинънинъ уьйкен маьнелигин анълайсынъ. Балалар – олар кайдай? Баьри сезимлеринъди терен анълайдылар, сезедилер. Оларды алдатып болмайсынъ, сен кайсы ерде аьдилликти йойганынъды да бек тез анълайдылар. Балаларга суьйиминъ болмаса, сен тербиялавшы исин юритпеге де керек тувылсынъ, болма да болмаяксынъ, – дейди яс тербиялавшы.
Эльвирадынъ ис йолдасларыннан онынъ кайдай куллыкшы экенин эситемиз. Солардынъ бириси онынъ акында тек ийги, мактав соьзлерин айтады.
Эльвира яс болса да, коьп йыллар ис аьрекетин бардырган тербиялавшылардан калмайды. Ол балалар бавында, район кезегинде озатаган шараларда белсен катнасады. Йогары дережеде этилген иси аьдемди суклантады.
Мага ис борышыма коьре район кезегинде озгарылатаган шараларда болып, соларды газета бетлеринде язбага туьседи, билимлендируьв учреждениелеринде озгарылатаган шараларда да болганман эм солар акында язганман. Солардынъ бирисинде Эльвирадынъ берген дерисине шайыт та болганман. Элбетте, сейирим калган, мектебке бармаган балаларды кайтип терен ойлатып, санатып уьйреткен экен деген ойга да калганман. Оьзек те, аьр бир илмидинъ, сол тармакта ислеген куллыкшыдынъ оьз йорыклары болганнан сонъ, кимди де уьйретпеге болар, тек соны да йогары дережеде кулланып болув – кеспи усталык.
– Оьз янымда бар билимимди балаларыма бермеге, мага карап турган балаларды тоьгерек яктагы баьри зат пан да таныстырмага шалысаман. Мен оьз исимди «ментальная арифметика» методикасына таянып бардыраман. Бу методика аркалы балалар тез санап уьйренедилер. Баскалай, баладынъ тоьгерек якка карасы да туьрленеди, оьрленуьви де баска тенълериндикиннен артык болады. Меним сол йорык пан уьйреткен балаларым туьрли шараларда катнасып, уьстинликлерге етиседилер.
Эльвира Бегалиева 2017-нши йылда баслап оьзи куллык этетаган балалар бавында, сонъ район кезегинде «Йыл тербиялавшысы» шарасында катнасып, экинши орынга тийисли болган. Савгалы орынды алса да, алмаса да, Эльвира мырсаты болган ерде, оьзининъ исининъ тамамларын коьрсетпеге шалысады. Ол оьз билимин куьн сайын оьстируьв уьстинде ислеп турады.
– Меним ис тамамларым – мен тербиялайтаган балаларымнынъ уьстинликлери. Олар келеекте физикадынъ янъы законларын ашпасалар да, белгили аьлимлер сыраларын оьстирмесе де, яшавда оьз ерлерин тапкан аьдемлер болсалар, сыйлавды билселер – мага соннан уьйкен савга йок.
Мен олардынъ кишкей болса да, уьстинликлерине, ер юзинде солардынъ болганларына суьйинип тураякпан, – дейди сулыбы коьп болмаса да, талаплы тербиялавшы.
Календаримиз бойынша кырк кийик айынынъ 27-нши куьнинде тербиялавшыдынъ куьни белгиленеди. Ак юрегимнен яс тербиялавшыга уьстинликлерди, акыллы балаларды йорайман.
Г.Сагиндикова.
Суьвретте: Э.Бегалиева оьз тербияланувшылары ман.