Буьгуьнлерде биз ана тилимиз йойытылмага болады деп кыйланамыз, болса да оьзимиз сол маьселеди шешуьв ниет пен куллык аз этемиз деп ойлайман. Баска миллетли аьдемлер таза ногайша соьйлеп, бизим ногай тилимизди сав дуныя бойынша таралтувга оьз яшавын багыслаганын коьргенде, ногайша соьйлемеге де, язып билмеге де суьймейтаганлар уьшин уяласынъ. Ногай тилин оьзининъ экинши тили этип санайтаганлар баска миллетли аьдемлер бар экенине биз тагы да бир кере шайыт болдык.

Энвер эм Бирсель Каракос 1997-нши йыл Ногай районына келип кеткен эдилер. Бирсель сол йылларда Германияда университетте ислейтаган эди. Ол оьзи ногайша окып эм язып уьйренеди, ногай тилине багыслап, диссертация да язады. Сол йыл олар районымыздынъ туьрли авылларында болган, Терекли-Мектеб авылда аьрекет этетаган Хасавюрт педколледжининъ филиалында, ерли музейде, «Шоьл тавысы» газетасынынъ редакциясында, «Айланай» ансамблинде, авыл мектеблерде болып, окытувшылар ман танысып, окувшылардынъ кайтип окыйтаганын караганлар. Белгили тарихшимиз, ясуьйкенимиз Бальбек Кельдасов, имам Янмурза Кожаев (яткан ерлери ярык болсын), белгили шаиримиз Мурат Авезов келген конакларды ногай тилимиз бен, халкымыздынъ аьдетлери мен таныстырганлар. Сол йыл Бирсель ана тил эм адабиат окытувшысы Фатима Янмурза кызы Ярлыкапова ман танысып, онынъ педколледжде берген дерислеринде олтырган. Соьйтип, олар ногай тили акында бай билдируьвлер йыйнаганлар.

Аьлиги заманда Бирсель Каракос Швецияда яшайды, ол – Стокгольм кала университетинде ногай тилининъ преподаватели, филология эм лингвистика кафедрасынынъ профессоры. Энвер эм Бирсель туьрк миллетли. Янъыларда Каракос аьели Ногай шоьлине тагы да келип кеттилер. Олар шаиримиз Мурат Авезовтынъ уьйинде токтадылар. Конакларымыз, 22 йылдынъ артында болган ерлерине барып, кайдай туьрленислер болганын коьрейик деген ниет пен келгенлер. Сол замандагы кишкей балалар оьскенлер. Боьтен де Фатима Янмурза кызы Ярлыкапова ман йолыгыс Бирсельге кайдай бир баалы эди. Унык кызы Зейнаб 10 ясында болган, онынъ суьвретлерин карап, аьлиги заманда ол кайдай болган экен деп, тел согып, шакырттырды мага Бирсель. Зейнабты аьлиги заманда коьрип, онынъ уьш аьвлети бар экенин де билип, суьйиндилер, сейирсиндилер.

– Бир заманда ярасык бала эди, аьли бир ярасык хатын болган, – деп куьлемсирейди Бирсель. Коьп хабарладылар олар Фатима Янмурза кызы ман. Сол хабарласувда ногай тили уьшин ян авырув, озган йолыгысты эскеруьвлер бар эди. Сол йылларда болганлардынъ биревлери, оькинишке, йок буьгуьнлерде.

Конаклар бу келуьвинде районымыздынъ Куьнбатар, Ленинаул авылларында, ерли музейде, театрда, район китапханасында, «Ногай Эл» радиостанциясында болдылар. «Шоьл тавысы» редакциясына келип, конакларымыз Эльмира Кожаева салган «Кадрия» фильмин карадылар.

Районымыздынъ аькимбасы Мухтарбий Аджеков, онынъ орынбасарлары Баймагомед Ярлыкапов эм Хамидулла Саитов, район Депутатлар йыйынынынъ председатели Руслан Насыров конакларды район администрациясында хош алдылар. Йолыгыста белгили шаиримиз Мурат Авезов катнасты. Хабарласув барысында яшавшылардынъ яшавынынъ социаллык-экономикалык аьли, ногай тилин саклав, оьрлендируьв эм таралтув акында, халк аьдетлери акында айтылды. Бирсель тап-таза ногайша соьйлеп, баьрисин де сукландырды эм сейирсиндирди. Ол ногай тили темасына илми ислер язатаганы акында билдирди.

Конаклар бизим районнан баскалай, Карашай-Шеркеш Республикасынынъ авылларында, Канглыда, Нефтекум районынынъ Тукуй-Мектеб, Кара-Тоьбе авылларында болганлар.
Энвер эм Бирсель Каракос суьйип келедилер ногайларга конакка.

– Сизинъ ярасык ногай тилинъизди бек суьемен. Тек бир зат мени тынышсызландырады, балалар ногай тилинде аьне бир келуьвимиз бен тенълестирип караганда, аз соьйлейдилер, – дейди аманласкан заманда Бирсель. – Биз сизинъ юмарт, конаксуьер шоьлинъизден коьплеген билдируьвлерден баскалай, сизинъ йылувлыгынъызды алып барамыз. Аьли де келермиз деп ниет этемиз.

Биз де сыйлы конакларды йолга салып, яхшы йол айтып, оларга коьп ийгиликлер эм уьстинликлер йорадык.

Г.Бекмуратова.
Суьвретте: Швециядан келген конаклар Ногай шоьлинде.