Россия элимизде аьр йыл сайын 25-нши январьде РФ Президентининъ Указы ман (№75, 25.01.2005-нши йыл) токтастырылган, а 2007-нши йылда федераллык законы ман келисте Россиядынъ эстеликли байрам куьнлерине киритилип, Россия Студентлер куьни («Татьянин день») белгиленеди. Ама онынъ тарихи эм байрамшылав ман байланыслы аьдет йорыклары 18-нши оьмирден басланады. Сол куьн 1755-нши йылда элимиздинъ патшасы Елизавета Петровна «Москва университетининъ негизин туьзуьв акында» Указына кол баскан, эм ол сонъ официаллык университетлик куьни эсабында белгиленетаган болды. Университет аьрекетин бардырув уьшин Кызыл майдандагы уьш шарлаклы уьй меканын бердилер. 1790-ншы йыллардынъ ызында университет уьшин Моховой орамында специальлик мекан курылысы тамамланды, сонъ ол, туьрли окув амаллары ман яракландырылып, мунда студентлердинъ яклавшысы болып саналанатаган Татиана (Татьяна) сыйына церковь салынган.
Басында бу байрам тек Москва каласында шатлыклы аьлинде кенъ белгиленген. Соны коьргенлердинъ эскеруьвлери бойынша, «Татьянин день» байрамы элимиздинъ бас каласы Москва уьшин шынты оьзгерис эди. Ол эки кезекте оьтетаган эди: бас деп официаллык аьлде, а оннан сонъ савлай Москва каласынынъ яшавшылары катнасувы ман озгарылатаган шаралар. 18-нши эм 19-ншы оьмирдинъ биринши яртысында окув йылы тамамланувы сыйына шатлыклы шаралар озгарылатаган куьн официаллык университетлик, а сонынъ уьшин студентлер байрамы эсабында белгиленип, сонда йыйылганлар алдында шыгып соьйлеп, савгалар тапшырылатаган болды. Сол ок заман университеттеги церковьте окылатаган 25-нши январь куьни официаллык университетлик куьни деп саналатаган болды. Ама сол заманда ол «Татьянин день» деп тувыл, «Москва университетининъ негизи туьзилген куьн» деп аталатаган эди. Сонъ патшамыз Биринши Николайдынъ Указы кабыл этилинип алынды, эм сога коьре Москва университетининъ негизи туьзилуьв куьни Студентлер байрамы эсабында байрамшылав акында токтастырылды. Соны ман монархтынъ йогары властьлиги мен бизим яшавызда Студентлер куьни орын тапты.
Бу байрам тарихи тамырлары ман бизим аьвелдеги узаклыкка кетсе де, оны байрамшылав ман байланыслы аьдет-йорыклар буьгуьнлерге дейим де сакланган. Студентлер, муннан 300 йыллар артта бу байрам куьнин кенънен-кенъ белгилеген болсалар, соьйтип 21-нши оьмирде де оны шатлыклы эм коьп яс аьдемлер катнасувы ман байрамшылайдылар. Белгилисинше, студент деген окув аьрекетиннен тыншаюв амалы болгандай болса, оны ман пайдаланмай калмас. Халк авызында айтылганлай, студентти токтавсыз оьтетаган шатлыклы шаралардан тек сессия вакыты аьвликтиреди.
Л.Ибрагимова.
