Аьел, суьйим эм алаллык куьни. Бу байрамнынъ болувы тувыл экеш, аталган соьз биригуьвди эситкенлей ок, аьдемге бир аьлемет йылувлык энеди.
Тувган аьдемнинъ яшавы аьелден басланады. Эгер аьел тыпак, бир тилли болса, яшав да енъил оьткендей болып сезиледи, кыйынлыкларды да оьтуьв айлак тыныш болады. Соны ман байланыслы бек аьлемет соьзлер де бар, тек бизим халкымызда тувыл, баьринде де бар деп айтпага боламыз. Мысалы, эгер аьел коьлем болса, бир булыт та, каранъалык та буршав тувдырмайды.
Аьел – ямагаттынъ энъ де маьнели эм киели кесеги. Сога коьре, аьел кайдай болса, ямагат та сондай болмага болады деген ой келеди.
Россия элинде июль айынынъ басланувы ман, дурысын айтсак, 8-нши куьнинде, йыл сайын Аьел, суьйим эм алаллык куьнин белгилейдилер. Баскалай, бу куьнди Петр эм Феврония Муромскийлердинъ эстелик куьни деп атайдылар. Бу куьн аьдет бойынша аьел наьсибин тилейдилер эм, аьел аьр кайсы аьдемге де кавыфсызлык, ян йылувлык аькелетаган ер экенин эслерине салады.
Бу куьн, аьеллер бирге ата юртка йыйылмага, бир-бирисин кутламага, ийги соьзлерин айтпага шалысадылар. Коьп ерлерде, патшалык негизинде, бирге коьп йыллар яшаган аьеллерди белгилейдилер, сол байрам ман байланыслы болып шыккан коькирек белгиси де тийислилерге тапшырыладылар. Бизим Ногай районымызда да сол белгиди алган аьеллер аз тувыл…
Аьли соьзим бирге 50 йыл яшаган, балаларын тербиялаган, бу куьнлерде йиенлерин эм олардан тувган немерелерин коьрип, куванышларын боьлип, наьсипли болып яшап турган Сагнай эм Разиет Аджигайтаровлардынъ уьйкен аьели акында болады.
Бу аьел аьли Терекли-Мектеб авылында яшайды, ама ол Ногай районымыздынъ тыпак, атайлардан калган коьп аьдетлерди буьгуьнлерге дейим саклап келетаган, анайлардынъ кийгиз басув оьнерин йоймаган Куьнбатар авылында курылган.
Сагнай да, Разиет те бал татыган балалыкты оьткерген деп айтып болмаймыз. Аьел басы ата-анадан кишкейлей етим болып калады, Разиет болса, сол заманлардагы аьдетлер бойынша, тербиялавга ювыкларына берилген. Экеви де асылы ман Куьнбатар авылыннан болмаган, биреви – Червленые Буруныдан, экиншиси – Карагас авылыннан, тек бакты оларды Куьнбатарда йолыктырды.
Курылган Аджигайтаровлардынъ аьелинде сегиз аьвлет тувды, буьгуьнлерде сав-эсен ети ярасык кызлары бар. Аьр бириси яшавда оьз орынын алган деп айтпага боламыз. Бу аьел мен, баьриси мен болмаса да, коьбиси мен ювык таныс болмага мага да бакты буйырды. Олардынъ татымлыгы, тыпаклыгы меним сейиримди калдырмай болмаган. Сонынъ сыры барма экен деген соравды мен тандыр саклавшы Разиет-абайга бермей болмаганман. Ол мага, сол заман куьлемсиреп: «Куьш салмага керек болады»,– деген кыска явапты берген.
Бу ерде тыпаклык деген анълам, соны кайтип анълайман деген сорав оьзимнинъ алдымда да турды. Аьр бир аьелде, сонынъ ишинде аьр бир агзасы, бу соьзди баскаша анълатар эди, ама маьнеси –Бирлик.
Аьелдинъ тыпак болувынынъ негизин, меним ойым ман ана салады. Ол балаларын аьр кайсы исти де, яслай, бирге эттирип уьйретсе, бир-бирисине кайсы ерде де ярдамласса, армаганда олар соны аьдет этип алып кетедилер.
Элли йыл бирге, сыры да бар, аьел аьдетлери де бар. Сол йыллар ишинде коьп яхшылыклар да болган, кыйынлыклар да аьел тоьгерегиннен озып кетпеген. Тек сол тыпаклык, алаллык баьри затты да бирге оьтпеге коьмекши де болган.
Алдымызда Аьел, суьйим эм алаллык куьни. Сол байрамды мен элли йыл бирге яшаган Аджигайтаровлардынъ аьелине тек ийгиликлерди, уныклардынъ, сонъ немерелердинъ куьезин коьргенди, рахатлы ясуьйкен яшавды йорайман. Билдирип озайым, бу куьнлерде Аджигайтаровлардынъ аьелинде ети кыздан тувган он уьш йиен эм уьш немере бар.
Алдыда аьелге мен тек оьсуьвди эм наьсипли оьрленуьвди йорайман. Балалардынъ балалары бал татытсын Сагнай ман Разиеттинъ яшав оьмирлерин.
Г.Курганова,
РФ Журналистлер союзынынъ агзасы.
Суьвретте: Аджигайтаровлардынъ аьели.