Дагестан – аьлемет ер. Мунда аьдетлери, тили, маданияты туьрли болган коьп халклар тил бирликте эм татымлыкта коьп йыллардан бери яшайдылар. Аьр бир халктынъ ваькили баска халктынъ маданиятына эм аьдетлерине сый этеди. Дагестаннынъ халкларын бир аьелдинъ аьдемлериндей болып бири-бирине ярдамшы эм тирев болып келедилер деп те айтадылар. Бизим республикамызда аьелге уьйкен маьне бериледи. Аьелде басланады ата-анага сый этуьв, тувган ерин, элин суьюв эм баалав. Дагестанда тувып-оьскен яслар ясуьйкенди эм кыскаяклыды сыйлап, кишкейди аяп эм коршалап биледилер. Олар болса оьз аьеллеринде юзйыллардан бери тутылып келеяткан аьдетлерге таянып тербияланганлар.
Терекли-Мектеб авылында яшайтаган ясуьйкенлер Мурзадин эм ГульАсма Койлыбаевлер де ногайдынъ ийги аьдетлери бойынша оьз балаларын тербиялаганлар. Ясуьйкенди, авылдасты сыйлап, окып -билим алмага керегин айтып уьйреткенлер. Олардынъ оьзлерининъ болса балалыгы кыйынлы согыс йылларга келген эм коьп азап шекпеге туьскен. Экевининъ де атасы давга кетип кайтпаганлар.
ГульАсма асылы ман Тукуй авылыннан, онынъ атасы сол авылда согыска дейим ногай балаларына саман кербиштен эки мектеб салган, мектебтинъ етекшиси болып та куллык эткен. 1940-ншы йыл ол аьскерге шакыртылган, сонъ согыста сес-хабарсыз йок болган. Соьйтип, онынъ хатыны 26 ясында ялгыз калады эм эки кызын оьзи оьстиреди. ГульАсма Серноводский техникумда окыган эм агроном болып куллык эткен. Баслап Абрам, Тукуй авылларында ислеген, сонъ бакты оны Нариман авылына аькелген. Нариман авылында ярасык, коькшил туьсли коьзли татар кыз ГульАсмады ногай яс йигит Мурзадин коьрип яратады. Ол куллыкшыларга кыйын акын беретаган бас бухгалтердинъ орынбасары болып ислеген. Оннан алдын Хасавюрт каласында авылхозяйстволык техникумында окыган. Яс кыз юреги мен онынъ бактысы касында экенин сезсе де, Сырт Кавказда яшаган кызларга берилген тербияга коьре, оьз карасын эр кисиге карап каратпаган. Коьп заман кетпей, ГульАсмады Тукуй авылындагы мектебтинъ етекшиси сол авылга шакырады эм булай айтады: «Сенинъ атанъ да, ананъ да бу мектебте окытувшылар болып ислегенлер, сен де олардай болып балаларга билим бер. Атанъ бизге, ногайларга, коьп яхшы куллыклар эткен, биз оларды эсимизде саклаймыз». ГульАсма тувган авылына ислемеге кетеди, сол айлар Нариман авылындагы яс йигит ГульАсма атлы сылув кыздынъ акында мутпайды. Ол кыздынъ ювыклары Амангельди эм Ася Мусауровлар ман бирге кыздынъ уьйине барады. Коьп йигитлерге куьевге бермеге разы болмаган кыздынъ анасы, эндиги оьзи тилейди кызына куьевге бар деп. Мурзадин мен ГульАсма аьел курадылар. Соннан бери ярты оьмирден артык заман да оьтеди. Бас деп Куьнбатар авылында, Шешен Республикасында, сонъ Терекли-Мектеб авылында ислейдилер. Мурзадин Койлыбаев белгиленген авылларда бас бухгалтер болып куллык этеди, ол 1984-нши йыл (Ленин атындагы совхозда ислейтаган заманда) озгарылган Савлайроссиялык бухгалтерлер конкурсында 2-нши орынды бийлеген. Бу савга онынъ йогары усталыгы акында айтады. ГульАсма Койлыбаева болса, Терекли-Мектебте кешки мезгилде аьрекет эткен мектебте 18 йыл узагына завуч болып ислеген.
– Мине 1969-ншы йылдан алып биз бирге. Алтын тойга баьриси де етпейди, тек алтын юрекли аьдемлер сол кадер заман бирге яшамага боладылар, соны ман бирге ден савлык та керек. Мен хатыныма бек разы элли эки йыл артта ол аьел тандырын ягып, сол шаклы заман оны соьндирмей саклаганы уьшин. Мине 45 йылдан бери биз бу авылда, бу уьйде яшаймыз. Бир кыз эм уьш кеде оьстирдик. Баьрин де окыттык. Аьр бириси оьзининъ суьйикли исин бардырадылар, уьстинликлерге де етисип турылар. Бек суьйинемиз 8 уныгымыз эм 4 немеремизге. Немерелеримизге оьз ата-анамыздынъ атларын такканмыз, сондай аьдет бурынгы заманнан алып бар. Тувган уьйинде балаларымыз йыйналадылар, аьр бириси оьз коьмегин этедилер. Сол наьсип уьшин бактыма мен бек разыман, – дейди Мурзадин Койлыбаев.
Н.Кожаева.
Суьвретте: Мурзадин эм ГульАсма Койлыбаевлер.
