Бирерде уьйкенлерден: «Биз аьлиги балалардай болмаганмыз, бизде шынты балалык болган», – деген соьзлерди йыйы эситемиз. Аьши, ол заманда ким бизим балалардынъ балалыгын буьгуьнлерде тартып алган экен, биз оьзимиз болмасак? Алдын ата-аналар куйланып турган баласы йылаганша дейим оларга эс бермейтаган эдилер. Эндиги биз баламыз бир зат тилеп басласа ок, аьрекетлеп соны кабыл этпеге шалысамыз: кайдай экенин де ойламай-нетпей карсы келген мультфильмди саламыз, сайластырып, энъ де баалы телефон (айфон, смартфон…) эм сондай баска туьрли затлар сатып аламыз. Тек мине бирерде балалар бизге олар ман ойнамага тилеп яде бир затлар айтаяк болып келсе, бизде кашан да оларды тынълагандай заманымыз йок, оннан да бетер, сол ок заманда биз оьзимиз де Интернет майданында «кыдырып» турган боламыз.
Бу затларды эсапка алып, бизге буьгуьнги аьллерге тамаша этпеге туьспейди, неге десе биз оьзимиз сога куьнали, сонынъ уьшин де бизим балаларымыз бир-бириси мен бетпе-бет аьллеспейдилер, олар оьз билимлерин оьстирмеге, баска маьнели затларга ымтылмайдылар. Аьши, оларда не бар? Оларда, белкиси, яшавында бир де коьрмеек Интернет дослары, кишкей заманларыннан алып оларды оьзлерине бойсынткан Интернет ойынлары бар. Сиз буьгуьнлерде орамга шыгып, кайсы баладан да, эгер соларды орамда тапсанъыз, оннан: «Асык ойыны» деген не зат?» – деп сорап каранъыз. Сизге дурыс явап берген болса табылмаса да ярайды. Буьгуьн кайсы да бир «Кувмак» ойыннынъ оьзин де сийрек ким ойнайды. Дурыс, эндиги де футбол, волейбол, сувда ялдав ман аьвлигетаган балалар да бар, ама олар акылбалык балалар несили дер эдим. Сондай балалар социаллык тармакларын кулланмайдылар деп айтпайман, ама бу балалардынъ бир айырым белгиси бар, олар заманды баалап биледилер эм оьзлерининъ келеектегиси акында ойлайдылар. Сондай балалардынъ ата-аналарына балаларын тербиялавда дурыс йорыкты тутканлары уьшин разылык билдиргим келеди.
Балалар толы кепте оьз ата-аналарына усайдылар. Мутпанъыз, бала деген оьз табиатына коьре баьри затты да билмеге суьеди эм эситкен, коьрген баьри затын да йыйнайды. Сонынъ уьшин уьйкенлерге балалардынъ янында сама оьзлерин тутып билмеге, карап соьйлемеге керегеди, неге десе бала кайзаман болса да бир заман оьзининъ атасыннан яде анасыннан коьрим алады.
Балалар, аьлиги замандагы уьйкенлер оьзлери бала шагында ата-аналарына янаскан кимик, оьз ата-аналарына оьзлери балалар бавында ясаган суьвретти яде баска бир затты коьрсетип, атасы яде анасына сол куванышы ман боьлиспеге суьйип янасадылар. Соьйтип янасып, ата-анасы олардынъ оьнерине куьезленер, мактав соьзлерин айтар, кушаклап суьер деген ниети мен янасадылар. Явапка не зат эситедилер? «Бар, кетип тур, аьли меним заманым йок» яде «аьруьв ше» деген соьзлерди. Соьйтип, куьткен ийги соьзлерди, мактавды эситпеген балалардынъ коьзлеринде сав дуныя бузылады.
Аявлы ата-аналар! Балаларынъызга балалык аьсерин таьтли этпеге шалысынъыз, койынъыз телефонларынъызды, социаллык тармакларды, балаларынъызды алып бир-эки саьатке сама азбарга шыгынъыз, олар ман ойнанъыз. Балаларынъызга Интернет дуныясыннан баска коьпке ыспайы эм танъ шынты дуныя бар экенин коьрсетинъиз.
Н.Арсланов,
Ногай районы бойынша ДР муфтиятындагы билимлендируьв боьлигининъ куллыкшысы.
