26-ншы апрель – Радиациялы казаларда ян бергенлерди эскеруьв куьни_____________

Йыл сайын 26-ншы апрельде элимиз Чернобыльде болып оьткен кайгылы аварияды эскереди. 1986-ншы йылдынъ апрель айынынъ 26-ншы куьнинде туьнги 1 саьат 23 такыйкада  Чернобыль атомлы электростанциясында болып оьткен казасы акында кайгылы хабар яйылып баслады. Каладынъ баьри яшавшылары да  парахатлы уйкыга коьмилгенде, сол каранъа туьнде болган каза,  мынълаган  аьдемлердинъ яшавларын  туьбиннен туьрлендирди. 

Доьртинши энергоблок куьшли атылады эм онда от туьсип, куьшли яллаган иссиликтен темир, кум, бетон, ягув алатлары ирип тайганлар.  Оннан шыккан увлы ава яйылып, аьдемлерге, табиатка, ян-януварга уьйкен зарарлыгын тийдирди.  Радиация увларынынъ  яйылувы, тек  Украинага тувыл, савлай Европа эллерине де, коркыныш тувдырды.  Сол куьн ок та каладынъ тоьгерегинде яшаган 115 мынънан артык аьдемлери оьз уьйлерин таслап, коьшпеге амалсыз болдылар.  
Чернобыльдинъ кавыфлы ерлеринде ислемеге 600 мынънан артык аьдемлер йиберилдилер. Аьдемлер авысып куллык эткенлер.

Чернобыль атомлы электростанцияда болып оьткен казадынъ калдыкларын тайдырувда,  Ногай районыннан савлайы 33 аьдем катнасканлар. Олар  Атомлы казадынъ калдыкларын тайдырувда 1986-ншы -1988-нши йылларда Ногай район военкоматы ман шакырылып йиберилгенлер. Район чернобыльшилерининъ коьбиси Совет Аьскер сырасында гражданлык борышын толтырып келген сонъ  кеткенлер. Яслай, тувра Аьскер сырасыннан Чернобыльге А.Аджиев, Ю.Саитов, Э.Оразгулов, М.Акмурзаев йиберилгенлер. Чернобыльде энъ кавыфлы участокларда авылдасларымыз А.Кошербаев, А.Тилеков куллык эткенлер, олардынъ  экеви де эндигиси арамызда йок (яткан ерлери ярык болсын). Коьбиси сакатлыкка шыкканлар. Олардынъ бир нешевлери сонда алган радиациядан себеп буьгуьнлерге дейим етпедилер.  Олар баьриси де патшалыгымыз атыннан эстеликли савгаларга тийисли болганлар. Район паркында Чернобыльде катнаскан баьри ердеслерге аьр бир аьдемнинъ аты эм тукымы язылып, эстелик те салынган. Соьйтип, шынты баьтирлериндей болып, ногай ясларымыз  радиация  увы яйылув оьлшемин тоьменлетуьв мырат пан оьз яшавларын аямай, биринши сырада атылувдынъ ызларын тайдырып келгенлер.

Чернобыль казасы акында  эстелик, коьплеген документальлик эм художестволык фильмлерининъ негизине  салынган. Тарих бойынша бу баьле-каза дуныяда  энъ де уьйкен эм кайгылы энергетикалык  казасы деп,  аьдемлердинъ эслеринде сакланаяк.  Радиация баьлесиннен  элимизди саклаганлар алдында разылык пан басымызды иемиз.

Г.Нурдинова.