Район еринде

Билимлендируьвдинъ муниципаллык тармагынынъ аьрекетининъ бас деген йолларынынъ бириси – ортак билимлендируьв организацияларынынъ меканларын аьлиги талаплавларга келистируьв. Сондай шара аьдетинше янъы окув йылына аьзирлик коьруьв болады. Бу бир куьн мен болатаган куллык тувыл, район окытувшылык коллективлерининъ эм администрациясынынъ биргелес ислевининъ сырагысы.

2017-2018-нши окув йылында район мектеблеринде 213 классларда 3051 окувшы билим алаяк. Ортак билимлендируьв организацияларынынъ куллыкшыларынынъ саны - 654, олардынъ ишинде 396 окытувшы. 6 мектеблерде – Куьнбатар, Карагас, Ленинаул, Бораншы, Калинин эм Уьйсалган авылларында – балалар туьске дейим окыяклар, калган он мектеблерде дерислер туьстен сонъ да юритилеек.

Баьри мектеблерде де токтастырувшы документлер бар: устав, лицензиялар, патшалык аккредитация акында шайытлама, налоговый органда юридический лицоды эсапка салув акында шайытлама, юридический лицолардынъ Биргелес патшалык реестрине язув акында шайытлама.

Баьри мектеблерде де окув планлары беркитилген. Янъы окув планлары бойынша 10-11-нши классларда «Астрономия» сабак киргистилген.

ФГОС бойынша озган окув йылында 1-6-ншы классларга китап берилген, быйыл биз 7-нши класска окув китаплер алдык, 2017-нши йыл окув китаплери 8-11-нши классларга берилеек. Аьлиги заманда окув китаплери йоклыгы мектеблерде билинеди.

Яй тыншаюв заманларда окытув коллективлер куьши мен районнынъ билимлендируьв учреждениелеринде ремонтлав ислери уйгынланган, бу ислер баьри мектеблерде де этилинген. Ремонтлав ислерине «Ногайский район» МО администрациясы бояклар алувга акша берген. Аьлиги заманда ремонтлав ислери битеятыр. Окытувшылар эм техперсоналлар школа тоьгерегин йыйнайдылар.

К.Отегенова, УО начальниги.

Озган юма Ногай районынынъ Карагас авылында аьдетинше озгарылатаган Ислам Койлубаевтинъ эстелигине багысланып, футбол турнири озды. Ярыста 12 команда ортакшылык эттилер. Ислам Койлубаев 2010-ншы йыл 24-нши сентябрьде Махач- калада озгарылган террористлерге карсы операцияда янын берген. Ол Россия Президенти мен Баьтирлик ордени мен (оьлгеннен сонъ) савгаланган. Турнирде район учреждениелер, организациялар ваькиллери, Исламнынъ кардаш-тувганлары эм Дагестан Республикасы бойынша Россия Федераллык кавыфсызлык службасынынъ куллыкшылары катнастылар. Шара Ислам акында ийги соьзлер мен басланды, йыйналганлар баьтирдинъ портретине гуьл байламлар салдылар. Шарады аша берип, Россия МВД Ногай районы бойынша иш ислер боьлигининъ етекшиси Абдурахман Койлубаев бу шара районда спорт тармагын оьрлендируьвине бек маьнели экенин белгиледи. – Биз баьримиз де Ислам Койлубаевтинъ баьтирлигин эсимизде саклаймыз, онынъ алдында басымызды иемиз. Бала шагыннан алып аьдем оьзин аьелининъ, миллетининъ, Аталыгынынъ бир кесеги этип сезеди. Эгер биз данъклы ердеслеримизди эслеп билсек, яс несилге патриотизм сезимин эндирсек, аьр бир аьдемде халкы уьшин оьктемлик тувдырармыз, – деп соьйледи ол. Турнир сырагыларына коьре, биринши орынга тийисли Карагас авыл командасы болды, экинши орынды Тарумов районынынъ Ново-Дмитриевка авыл командасы, уьшинши орынды Нефтекум районынынъ Коясыл авыл командасы алдылар. Солай ок ийги деген ойнавшылар белгилендилер. Энъ де ийги гол киргисткен футболшы акша баргыга тийисли болды.

Сессия

Эртеректе билдирилгенлей, оьткен уллы юма куьн «Ногайский район» МО администрациясында район Депутатлар йыйынынынъ ашык сессиясы болып озды. Сессиядынъ куьн йосыгына тек бир сорав – «Ногайский район» МР аькимбасын сайлав салынган эди.

Сессияда «Ногайский район» МР депутатлары, район аькимбасынынъ ис орынына беркитилген кандидатлар Мухтарбий Аджеков эм Султан Картакаев, авыл аькимбаслары, район организация эм учреждениелер етекшилери, шакырылган конаклар, ямагат эм ерли СМИ ваькиллери ортакшылык эттилер.

Ногай районынынъ етекшисин сайлав ман байланыслы маьнели маьселе сол куьн уьстинликли аьлде шешилди демеге керек болады. Быйылдынъ апрель айыннан алып созылган «Ногайский район» МР аькимбасын сайлавларга, яде оны бирер политиклер Ногай районнынъ политикалык кризиси деп атаган эдилер, тек август айынынъ 18-нде токтав белгиси салынды.

Сол куьн район депутатларынынъ сессиясын баслай келип, «Ногайский район» МР Депутатлар йыйынынынъ председатели Руслан Насыров йыйылганларга район аькимбасын сайлавлар ман байланыста кыска информация этти. Онынъ айтувы ман, район депутатлар карары ман алдынгы конкурс комиссиясы тайдырылып, янъысы туьзилген эди. Берилген заман болжалы ишинде ол район аькимбасына кандидатураларды айырув яктан айырым куллык юриткен. Р.Насыров соьзди комиссия председатели, ДР Аькимбасынынъ эм Оькиметининъ администрациясындагы ыхтыярлар управлениесининъ начальниги Анвар Халиловка берди.

Анвар Халиловтынъ айтувы ман, быйыл июль айдынъ 24-нде «Ногайский район» МР Депутатлар йыйынынынъ 8-нши сессиясынынъ карары бойынша «Ногайский район» МР аькимбасын сайлавларга кандидатураларды айырув акында конкурс билдирилген эди (билдируьв «Шоьл тавысы» газетасында баспаланган). «Бу йол сайлавларга тек 2 аьдемнен: Султан Картакаев пен Мухтарбий Аджековтан аьризелер туьскен. Конкурс комиссиясы бир тавыстан бу эки аьдемнинъ де кандидатураларын буьгуьнги сайлавларга йибермеге деп токтасты», – деди А.Халилов.

Муннан сонъ соьзди алдынгы конкурс комиссия председатели, аьлигидинъ члени Рашид Отарбаев алды. Ол йыйылган депутатларды «Ногайский район» МР аькимбасынынъ куллыгын юритуьвши Мухтарбий Аджековтынъ кандидатурасы уьшин тавысларын бермеге шакырды.

Район Депутатлар йыйынынынъ председатели Р.Насыров район депутатларына сайлавды ашык яде ясыртын кебинде оьткермеге маслагат этти. Алдынгы йылларда аьр заман да ясыртын кебинде озгарылатаган мундай дережели сайлав бу йол ашык кебинде оьткерилди. «Ногайский район» МР аькимбасы уьшин йыйылган депутатлар йорык зал ишинде кол коьтеруьви мен тавысладылар. Сондай сайлавдынъ сырагысында залда олтырган 22 депутаттан 21-и «Ногайский район» МР аькимбасынынъ куллыгын юритуьвши Мухтарбий Аджеков уьшин тавысларын бердилер. Соьйтип М.Аджеков келеяткан 5 йыл ис болжалына Ногай районынынъ аькимбасы этилинип сайланды.

Район депутатлар етекшиси Руслан Насыров Мухтарбий Аджековты баьри депутатлар атыннан кутлады, ога яваплы исинде уьстинликлер йорады эм район Депутатлар йыйыны ягыннан ога дайым да керекли демевлик этилинеегине сендирди.

Сайлавлардан сонъ шыгып соьйлевлер басланды. Биринши болып трибунага Мухтарбий Аджеков шыкты. Ол оьз ягыннан район депутатларына эткен сеними уьшин разылык билдирди. Ногай районынынъ маьселелерин шешуьв уьшин баьри куьшин, билимин, ис сулыбын аямаягын билдирди. «Маьселелер бек коьп, – деди М.Аджеков. – Коьп болса да шешермиз».

Оннан сонъ оьз ойы ман бу сайлавлардынъ комиссия председатели Анвар Халилов боьлисти. «Мен буьгуьн «Ногайский район» МО аькимбасы сайланганына бек суьйинемен. Мухтарбий Аджеков Дагестанда аьруьв белгили аьдем. Боьтен де предпринимательлер арасында. Республикалык власть органлары Ногай районынынъ власть органлары ман биргелесип куллык этпеге дайым да аьзир», – деди ол.

Янъы сайланган район аькимбасын «Ногай Эл» ФНК Оьр Советининъ председатели Казмагомед Янбулатов кутлады. Ол буьгуьн район депутатлары бек маьнели карар алганын айтты. Бу йолгы депутатлардынъ коьбиси яслар экенин эм оларга ясуьйкен йолдаслары коьмек этпеге керегин белгиледи. К.Янбулатов Казахстан элинде Актау каласында Каспий бойындагы эллердинъ фестивали оьткерилетаганын билдирди. Сонда, деди ол, Россиядынъ сыйын ногай патшалык драма театры яклаяк, ол халкымыз уьшин уьйкен куьез.

Мухтарбий Аджековты Дагестан Республикасынынъ Халк Йыйынынынъ депутаты Мурзадин Авезов кутлады. Ол шилле заманы кетип, ава иссилиги тайганын эм соны ман бирге районымызда политикалык тиресуьвлер иссилиги де тайып турганын айырым белгиледи. «Сизге, Мухтарбий Кошманбетович, район аьруьв кебинде колынъызга туьспеди. Ама биз биргелесип, баьри маселелерди де шешермиз деп сенемен. Буьгуьн бизге бу ягыннан бек яваплы болмага керек. Сайлавшылар, сав районымыз алдында», – деди М.Авезов.

Оьзининъ алдынгы студент тенъин кутламага деп Москвадан Мурат Заргишиев те келген эди. Ол район депутатларынынъ буьгуьнги сайлавы бек дурыс эм етимисли экенин белгиледи. М.Заргишиев М.Аджековты аьли де студент йылларыннан алып таныйтаганын билдирди. «Ал эндиги район халкына, активине, депутатларга таянып, коьп ийги планларды яшавга шыгармага болаяк заман келди. Коьп соравлар шешилеегине сенемен. Болса да бир аьдем ол кайдай аьдем болганына да карамастан, баьри маьселелерди де шешип болмайды. Район йыйынынынъ депутатларына, председатели Руслан Насыровка уьйкен куватты, кайратлы куллык этуьвди йорайман.

Биз баьримиз де бирге Ногай районымыз республикада, Сырт Кавказда ийги районлардынъ бириси болсын деп шалыспага керекпиз. Сонынъ уьшин районда керекли потенциал бар. Соны ман бирге мен республика етекшилери Мухтарбий Кошманбетовичтинъ кандидатурасын колтыклаганына бек суьйинемен. Бизде аьли тил, маданият, баска коьп маьселелеримиз бар. Бизди ерди кулланув, коьшимли малшылык ерлерининъ соравлары да навасызландырады. Сондай маьнели соравлар шешилмесе, биз тилден, маданиятымыздан айырылмага боламыз», – деди М.Заргишиев.

Сессияда янъы сайланган район аькимбасына ДР Сырт территориаллык округы бойынша ДР Аькимбасынынъ толы ыхтыярлы ваькили Владимир Деревянко кутлав адресин шатлыклы аьлде тапшырды (выяснить!).

М.Аджековты солай ок район Ямагат советининъ председатели Эльмурза Саитов, район депутатларынынъ энъ де эслиси Равиль Календиров, «село Кунбатар» администрациясынынъ аькимбасы Алимурза Бариев, сол ок авыл депутаты Рустам Адильгереев, район УСЗН начальниги Аскер Авезов кутладылар.

М.Ханов.

Дагестан Республикасында биринши кере мектебке бараяткан саьбийлердинъ аналарына материаллык яктан коьмек этилинеек.

Янъы окув йылы басланувга бираз заман калды, тезден юзлеген балалар мектеблер капыларын ашаяклар. Ата-аналарга болса балаларды мектебке аьзирлемеге керек – кийим, окув китаплер, алатлар. Аьлиги заманда олар патшалыктынъ коьмегине сенмеге боладылар. 2012-нши йыл 8-нши августта алынган 265 номерли «Дагестан Республикасынынъ еринде яшайтаган коьп балалы осал яшайтаган аьеллерден биринши класска бараяк балаларга бир кере берилетаган тоьлевди беркитуьв акында»ДР Оькиметининъ карарына коьре, 2012-нши йылдынъ 1-нши июлиннен алып коьп балалы осал аьеллер саьбийлерине бир балага 2000 маьнет акша берилеек.

Биринши кере мектебке бараяткан балага тоьлев берилмейди, эгер ол толы патшалык аьжетсизленуьвинде болса, эгер саьбийди саклаган аьелге закон бойынша акша тоьленетаган болса.

Керекли документлердинъ акында билмеге суьйсенъиз, УСЗН боьлигине бармага боласыз.

Маьселе

Аьлиги заманда коьплеген балалар колларына китап алмай оьседилер. Олар окув китаплерин окысак. Сол да таман деп ойлайтаган болса ярайды. Оьскенде де, сол китаплердинъ кыскартылып берилген иштелигин окып коядылар, ол да кереккендей болса. Сол зат бизди тынышсызландырады, ама не амал этейик.

Кайтип сондай аьллерди туьрлендирмеге болады экен? Балаларды зордан окытув керек пе? Яде ийги этип тилев керек пе? Соравлар коьп, явап коьбисинше йок. Телевизор, компьютер. Планшет оларга китапти авыстырып болар ма экен?

Окымаган аьдемлердинъ не кемшилиги бар? Бириншилей, олардынъ билим алув, акыл оьрлендируьв амалларынынъ дережеси тоьмен болады. Экиншилей, янъы оьсип келееяткан инсан ямагатка толысынша кирип. Оьзин коьрсетип болмайды. Уьшиншилей, окымаган балалар оьзлери ата-ана болганда, оьзининъ балаларын китап окып уьйретип болмайдылар, сол зат туьрли несилдинъ бир бириси мен байланысынынъ йойытылувына аькеледи. Соьйтип, китап окувдан, билимге ымтылувдан бизим миллетимиздинъ анъ яктан ден савлыгына, оьсип келеяткан оьспирдинъ оьрленуьвине оьз демевлигин этеди. Окувсыз аьдем йок, аьдемнинъ менлиги де йок.

Китап кайзаманда да маданият баалыкларды, эдап принциплерди туьзбеге, оьмирлер бойынша йыйналган билдируьвди алып уьйренмеге демевлик этип келеятыр, балаларды ойлап, оьзининъ эм баскалардынъ эткен ислерине баа берип уьйретеди. Китап биз ялкып олтырган заманда бизди баска оьмирлерге, эллерге аькетеди.

Аьши не уьшин бизим балалар окымага суьймейдилер? Сога биз оьзимиз де куьнали. Бала коьрим этип бизди алады, сога коьре ата-аналар китап окып коьрсетпеге керек ога, биз саьбийлерге китапсиз яшав мунълы. Туьссиз деген ойды юреклерге эндирмеге керекпиз. Сол заманда оьзинде тувган соравларга явап бала уллы язувшылардынъ шыгармаларыннан излер. Уьйде китапхана болмага керек. Кишкей болса да. Сол дуныяга биз балады киргистпеге керекпиз.

Меним эсимде алдынгы заман аьелде окув куьнлер болатаган эди. Окылган китап бирге ойласылатаган болган, аьлиги заманда баьриси де компьютер алдында. Ата-аналар балалардан басын алаяк болып, оларга телевизор саладылар яде компьютерге олтыртадылар. Неге биз олар ман бирге китап окып болмаймыз? Кишкей балады тис ювып, касык ыслап, кийинип уьйретемиз, неге биз оларды китапке уьйретпеймиз. Сол затка бизде заман да, шыдамлык та, куьш те йок, оькинишке.

Балалар ман бирге окыган ата-аналарга сукланаман. Кашанда, оларга кыйын болатагандыр, бу янъы технологиялар оьмирде китапти баладынъ колына ыслатпага, болса да бу йол йогары эдаплыкка, терен билимге, Аьдемнинъ бу яшавга не уьшин келгенди анъламлыкка аькеледи.

Китаптинъ бу дуныяда бир куьндеси де йок. Оны телевизор да, компьютер ойынлар да тайдырып болмайды. Китаплерде аьдемшиликтинъ савлай билими йыйналган. Олар ийгиликке, аьдилликке уьйретедилер. Яшавга суьйим эндиредилер, тоьгерек яктынъ ярасыклыгын ашадылар. Китаплер – шынты дослар, олар бир де сатпайдылар.

Мен ойлайман, бу макалам кайбир ата-анады, кайбир саьбийди ойландырмай болмас. Эм яс несилимиз окыйтаган несил деп белгили болар.

Г.Бекмуратова.

Маьселе

Аьлиги заманда коьплеген балалар колларына китап алмай оьседилер. Олар окув китаплерин окысак. Сол да таман деп ойлайтаган болса ярайды. Оьскенде де, сол китаплердинъ кыскартылып берилген иштелигин окып коядылар, ол да кереккендей болса. Сол зат бизди тынышсызландырады, ама не амал этейик.

Кайтип сондай аьллерди туьрлендирмеге болады экен? Балаларды зордан окытув керек пе? Яде ийги этип тилев керек пе? Соравлар коьп, явап коьбисинше йок. Телевизор, компьютер, планшет оларга китапти авыстырып болар ма экен?

Окымаган аьдемлердинъ не кемшилиги бар? Бириншилей, олардынъ билим алув, акыл оьрлендируьв амалларынынъ дережеси тоьмен болады. Экиншилей, янъы оьсип келееяткан инсан ямагатка толысынша кирип. Оьзин коьрсетип болмайды. Уьшиншилей, окымаган балалар оьзлери ата-ана болганда, оьзининъ балаларын китап окып уьйретип болмайдылар, сол зат туьрли несилдинъ бир бириси мен байланысынынъ йойытылувына аькеледи. Соьйтип, китап окувдан, билимге ымтылувдан бизим миллетимиздинъ анъ яктан ден савлыгына, оьсип келеяткан оьспирдинъ оьрленуьвине оьз демевлигин этеди. Окувсыз аьдем йок, аьдемнинъ менлиги де йок.

Китап кайзаманда да маданият баалыкларды, эдап принциплерди туьзбеге, оьмирлер бойынша йыйналган билдируьвди алып уьйренмеге демевлик этип келеятыр, балаларды ойлап, оьзининъ эм баскалардынъ эткен ислерине баа берип уьйретеди. Китап биз ялкып олтырган заманда бизди баска оьмирлерге, эллерге аькетеди.

Аьши не уьшин бизим балалар окымага суьймейдилер? Сога биз оьзимиз де куьнали. Бала коьрим этип бизди алады, сога коьре ата-аналар китап окып коьрсетпеге керек ога, биз саьбийлерге китапсиз яшав мунълы. Туьссиз деген ойды юреклерге эндирмеге керекпиз. Сол заманда оьзинде тувган соравларга явап бала уллы язувшылардынъ шыгармаларыннан излер. Уьйде китапхана болмага керек. Кишкей болса да. Сол дуныяга биз балады киргистпеге керекпиз.

Меним эсимде алдынгы заман аьелде окув куьнлер болатаган эди. Окылган китап бирге ойласылатаган болган, аьлиги заманда баьриси де компьютер алдында. Ата-аналар балалардан басын алаяк болып, оларга телевизор саладылар яде компьютерге олтыртадылар. Неге биз олар ман бирге китап окып болмаймыз? Кишкей балады тис ювып, касык ыслап, кийинип уьйретемиз, неге биз оларды китапке уьйретпеймиз. Сол затка бизде заман да, шыдамлык та, куьш те йок, оькинишке.

Балалар ман бирге окыган ата-аналарга сукланаман. Кашанда, оларга кыйын болатагандыр, бу янъы технологиялар оьмирде китапти баладынъ колына ыслатпага, болса да бу йол йогары эдаплыкка, терен билимге, Аьдемнинъ бу яшавга не уьшин келгенди анъламлыкка аькеледи.

Китаптинъ бу дуныяда бир куьндеси де йок. Оны телевизор да, компьютер ойынлар да тайдырып болмайды. Китаплерде аьдемшиликтинъ савлай билими йыйналган. Олар ийгиликке, аьдилликке уьйретедилер. Яшавга суьйим эндиредилер, тоьгерек яктынъ ярасыклыгын ашадылар. Китаплер – шынты дослар, олар бир де сатпайдылар.

Мен ойлайман, бу макалам кайбир ата-анады, кайбир саьбийди ойландырмай болмас. Эм яс несилимиз окыйтаган несил деп белгили болар.

Г.Бекмуратова.

Маьселе

Аьлиги заманда коьплеген балалар колларына китап алмай оьседилер. Олар окув китаплерин окысак. Сол да таман деп ойлайтаган болса ярайды. Оьскенде де, сол китаплердинъ кыскартылып берилген иштелигин окып коядылар, ол да кереккендей болса. Сол зат бизди тынышсызландырады, ама не амал этейик.

Кайтип сондай аьллерди туьрлендирмеге болады экен? Балаларды зордан окытув керек пе? Яде ийги этип тилев керек пе? Соравлар коьп, явап коьбисинше йок. Телевизор, компьютер, планшет оларга китапти авыстырып болар ма экен?

Окымаган аьдемлердинъ не кемшилиги бар? Бириншилей, олардынъ билим алув, акыл оьрлендируьв амалларынынъ дережеси тоьмен болады. Экиншилей, янъы оьсип келееяткан инсан ямагатка толысынша кирип. Оьзин коьрсетип болмайды. Уьшиншилей, окымаган балалар оьзлери ата-ана болганда, оьзининъ балаларын китап окып уьйретип болмайдылар, сол зат туьрли несилдинъ бир бириси мен байланысынынъ йойытылувына аькеледи. Соьйтип, китап окувдан, билимге ымтылувдан бизим миллетимиздинъ анъ яктан ден савлыгына, оьсип келеяткан оьспирдинъ оьрленуьвине оьз демевлигин этеди. Окувсыз аьдем йок, аьдемнинъ менлиги де йок. Китап кайзаманда да маданият баалыкларды, эдап принциплерди туьзбеге, оьмирлер бойынша йыйналган билдируьвди алып уьйренмеге демевлик этип келеятыр, балаларды ойлап, оьзининъ эм баскалардынъ эткен ислерине баа берип уьйретеди. Китап биз ялкып олтырган заманда бизди баска оьмирлерге, эллерге аькетеди. 

Аьши не уьшин бизим балалар окымага суьймейдилер? Сога биз оьзимиз де куьнали. Бала коьрим этип бизди алады, сога коьре ата-аналар китап окып коьрсетпеге керек ога, биз саьбийлерге китапсиз яшав мунълы. Туьссиз деген ойды юреклерге эндирмеге керекпиз. Сол заманда оьзинде тувган соравларга явап бала уллы язувшылардынъ шыгармаларыннан излер. Уьйде китапхана болмага керек. Кишкей болса да. Сол дуныяга биз балады киргистпеге керекпиз.

Меним эсимде алдынгы заман аьелде окув куьнлер болатаган эди. Окылган китап бирге ойласылатаган болган, аьлиги заманда баьриси де компьютер алдында. Ата-аналар балалардан басын алаяк болып, оларга телевизор саладылар яде компьютерге олтыртадылар. Неге биз олар ман бирге китап окып болмаймыз? Кишкей балады тис ювып, касык ыслап, кийинип уьйретемиз, неге биз оларды китапке уьйретпеймиз. Сол затка бизде заман да, шыдамлык та, куьш те йок, оькинишке. Балалар ман бирге окыган ата-аналарга сукланаман. Кашанда, оларга кыйын болатагандыр, бу янъы технологиялар оьмирде китапти баладынъ колына ыслатпага, болса да бу йол йогары эдаплыкка, терен билимге, Аьдемнинъ бу яшавга не уьшин келгенди анъламлыкка аькеледи. Китаптинъ бу дуныяда бир куьндеси де йок. Оны телевизор да, компьютер ойынлар да тайдырып болмайды. Китаплерде аьдемшиликтинъ савлай билими йыйналган. Олар ийгиликке, аьдилликке уьйретедилер. Яшавга суьйим эндиредилер, тоьгерек яктынъ ярасыклыгын ашадылар. Китаплер – шынты дослар, олар бир де сатпайдылар.

Мен ойлайман, бу макалам кайбир ата-анады, кайбир саьбийди ойландырмай болмас. Эм яс несилимиз окыйтаган несил деп белгили болар.

Г.Бекмуратова.

Согыс отында янган саьбийлердинъ бактысы кыйынлы эм кайгылы. Эмишлик болсын деп тилеп, аьвлетлерине, олардынъ балаларына тынышлык йорап, коьпти коьрген атайлар эм анайлар юзин сыйпайдылар. Болса да яшав кайбиримизге бу дуныяда кайгы эм суьйиниш косакласып юретаганын аян коьрсетип келеятыр. Оькинишке, арамызда тек балаларын согыстан коршалайтаган тувыл, оларды согыс отка оьзлери аькетип таслайтаган наьсипсиз ата-аналар да бар. Элимиз бойынша коьплеген аьеллер Сирия Республикасына ИГИЛ сырасында согыспага кеткен деген хабар баьримизди де тынышсызландырды, кыйналдырды, олар оьзлери мен саьбийлерин де аькеттилер. Соьйтип, оьзлерининъ тувыл, балаларынынъ бактыларын да буздылар. Аьлиги заманда сол саьбийлер оьксиз болып калып, коьбиси Ирак элинде Багдад каласында оьксизлер уьйлеринде турадылар. Сол балалардынъ коьбиси Дагестан эм Шешен Республикаларыннан деп Россия Федерациясында бала ыхтыярлары бойынша уполномоченныйы Анна Кузнецова билдиреди.

Сары тамбыз айынынъ басында Шешен Республикасынынъ Аькимбасы Р.Кадыров Инстаграм социаллык тармагына кишкей шешен миллетли бала акында видеоролик салады, кеде оьксиз калган россиялык балалар акында хабарлайды. Кадыров саьбийлерди ювыклары танымас па экен деген сеним этеди.

А.Кузнецовадынъ айтувына коьре, 350 тукымлар, атлар, адреслер йыйналган. Алып караганда, мунда савлай Россия ери – Ульяновск, Ростов, баьри регионлар да бар. Коьбиси балалар Дагестан эм Чечнядан. Аьлиги заман Дагестаннан 200-ден артык бала бар деп айтылады, бу официальли билдируьвлер, билинмегенлер оннан да коьп. Сол билдируьвлерди А.Кузнецова бу сорав бойынша кенъесте эситтирди, мунда Сирия эм Ирак эллериннен элшилер, Дагестан, Шешен Республикаларыннан ваькиллер болган.

Бу сорав Дагестан Республикасынынъ Аькимбасы Рамазан Абдулатиповтынъ каравы астында.

- Сирия эм Ирак эллерине ата-аналар аькеткен балалар оьксиз уьйлерде турадылар деп билдиредилер. Оларды тувган кардашларына кайтарув уьшин меним тапшырувым ман специальли комиссия туьзилген. Бу соравларды шешуьв уьстинде биз Дагестан Республикасында МИД ваькиллиги эм ФСБ службасы ман биргелесте ислеймиз. Дагестанда бу куллыклар коьптен бери юритиледи. Янъыларда бала ыхтыярлары, аналык, аьел коршалав бойынша Дагестан Аькимбасынынъ атыннан уполномоченныйы Марина Ежова Турцияга барып, уьш балады кайтарган, - деп айтады Р.Абдулатипов.

Балаларды кайтарув уьшин коьп куллык салув керек. Кайтарув эки кезек болып оьтеек – баслап саьбийлерди Мосул каласыннан Иорданияга аькетеек, оннан ясы етпегенлер Россияга кардаш-тувганларына йиберилеек. Балалардынъ ким экенин аянлав уьшин олар ДНК тест оьтпеге керек, бу соравлар ман белгили иордан политик Самих Бено каьрлейди.

- Коьплеген балалар согыс заманда оьксиз болган. Аьлиги заманда Иракта аьллер айлак кыйын. Мен кайзаман экенин айтып болмайман, ама биз баьри амаллар да табармыз саьбийлерди кайтарув уьшин деп сендиремен, - дейди ол. Балалар ман бирге уьйлерине аналар да кайтаяк, аьлиги заманда Россияга кайтпага 5 аьел аваслыгын билдирген.

Аьр бир аьелдинъ, аьр бир баладынъ оьз бактысы бар. Янъыларда сол элде калган оьксиз балалардынъ арасында ногай бала да бар деген хабар эситтик. Астрахань областининъ яшавшысы Мархаба Б. суьвретлер арасында оьзининъ йиенин таныган, ол балады барып аькелмеге ниетленеди, сол бала оны ман бирге болар деп сенеди. Хатын солай ок 4 ясындагы йиенин де излейди. Онынъ айтувына коьре, олардынъ ата-анасы 2015-нши йыл Турцияга кеткенлер, сонъ Сирияга эм Иракка. Олардынъ акында аьлиги заманда белгисиз.

Хатыннынъ айтувына коьре, кызы ман куьеви кишкей кызын алып, Турцияга кетедилер, оннан Сирияга кеткен деген хабар келеди, Мосул каласында олардынъ увылы Абдул-Малик тувады. Кыста кызы анасына эри йок экенин билдиреди, кишкей баладынъ суьвретин йибереди. Энеси кедеди тек суьвретте коьрген, болса да коьргенде ок таныды. Соьйтип, буьгуьнлерде ол бир ой ман яшайды – кырда калган балаларын бавырына алып, оьзи сакламага.

Балалар – бизим келеектегимиз, бизим яшавды суьйинишке орайтаган шешекейлер. Олардынъ тынышлыгы, занъыраган куьлкиси бизге энъ де аьзиз эм ювык. Мен ойлайман, бу соьзлериме баьриси де макул болар. Согыстынъ отында куьйген саьбийлеримиздинъ аьр бириси уьйге кайтып келип, ювыкларын тапса экен деп баьримиз де тилеймиз.

Г.Бекмуратова.

https://russian.rt.com/russia/video/418357-astrahan-deti-vnuk-bagdad

Молодой программист из Махачкалы Сагитав Сагитов отправился сегодня, 18 августа, на обучение в Кремниевую долину в Сан-Франциско. 14-летнего программиста в аэропорту «Уйташ» провожали юные дагестанские программисты – участники образовательных программ бизнес-инкубатора «ПЕРИ Инновации».

Сагитав получил возможность стажироваться в США после победы в конкурсе перспективных проектов Peri Innovation Challenge, покорив всех своим проектом – 2D-игрой Cero. В течение месяца юный программист будет обучаться в одной из ведущих компаний Кремниевой долины в области компьютерных игр – Beyond Games в Сан-Франциско.

Отбор проводили инвесторы из Кремниевой долины, основатели и руководители крупнейших международных компаний, которые приехали в Дагестан по приглашению учредителя Благотворительного фонда «Пери» Зиявудина Магомедова.

Директор филиала фонда «Пери» в Республике Дагестан Заур Омаров отметил, что история успеха Сагитава является примером для дагестанских школьников, и представители фонда тем самым стремятся развивать IT-сферу, цифровые технологии в Дагестане. «В первую очередь мы поддерживаем курс Президента России Владимира Путина, направленный на развитие цифровой технологии. В декабре мы планируем запустить новый проект – образовательно-культурный центр «Периметр». В нем будут работать новые программы фонда, а также разместятся уже действующие, в которых заняты более 1000 молодых людей. По возможности мы будем расширять охват амбициозной дагестанской молодежи, вовлекать в проекты и давать возможность раскрывать свой потенциал, самореализовываться», – сказал Заур Омаров.

Молодой программист выразил уверенность в том, что обучение в Америке подарит ему бесценный опыт и качественные знания, которые помогут ему достигнуть еще больших высот в области IT-технологий. «Я второй год занимаюсь программированием и на победу в конкурсе не рассчитывал. Это было просто хобби: сначала увлекался спортивным программированием, потом перешел на промышленное, пробовал создавать игры. Спустя некоторое время я понял, что хочу быть только программистом. Уверен, в Сан-Франциско я получу бесценный опыт и знания, которые очень пригодятся мне в дальнейшей работе, и я очень благодарен за предоставленную мне возможность профессионально расти», – сказал Сагитов.

Игра Сагитава Cero – это смесь платформы и top-down шутера. Каждый элемент игры создан с помощью математических формул, то есть без графических рисунков. Cero основана на частицах, которые генерируются и двигаются хаотично. Уникальность игры состоит в том, что графические элементы и дизайн не нарисованы, а генерируются в каждый отдельный момент времени автоматически, с помощью средств компьютера и сложных математических формул.

Жители Буйнакского района свято чтят свои обычаи, любовь к земле, уважение к старшим и своему прошлому, бережно храня свое культурное наследие. Одним из старинных, традиционных праздников в Буйнакском районе является «Инныртюп» — праздник последнего сбора урожая. В этом году 18 августа в Буйнакском районе его отметили с особым размахом. Среди почётных гостей мероприятия были глава Буйнакского района Камиль Изиев, заместитель главы Арсланали Джафаров, заместитель Председателя собрания депутатов Буйнакского района Зайнутдин Шихов, а также фермеры со всех районов республики.

Свои поздравления с традиционным праздником главе и жителям Буйнакского района направил Глава Республики Дагестан Рамазан Абдулатипов.

«Работа на земле всегда требовала высокой самоотдачи, хозяйского отношения к использованию имеющихся ресурсов, желания добиваться высоких результатов. В очередной раз вы с честью и достоинством несёте свою трудовую вахту, проявляя высочайшее мастерство и ответственность за судьбу урожая, показывая подлинные образцы преданности своему делу. Спасибо вам за доблестный труд», — говорилось в тексте поздравления. 

Мероприятие проходило в местечке «Таш Баш» селения Нижнее Казанище. Здесь почётных гостей встречал глава селения Камиль Умаханов. На всю поляну доносились ароматы национальных блюд, готовящихся тут же на костре – халпама, кумыкский хинкал, плов. Как отметил главный повар мероприятия, все его блюда, приготовленные с особой теплотой и любовью, не оставят равнодушными никого. 

Здесь же неподалеку развернулся и  импровизированный годекан, где старожилы села по традиции вели мудрые беседы, наглядно демонстрируя молодому поколению силу и единство народа. А самые маленькие гости праздника подготовили для почётных гостей стихи про родную землю, хлеб и урожай. Ну а всем полюбившийся народный хор «Байтерек» исполнил разнообразный репертуар народных песен. Также своими музыкальными номерами гостей порадовали работники местного Центра традиционной культуры народов России.

После того как глава селения Нижнее Казанище официально объявил праздник открытым, слово было предоставлено главе Буйнакского района Камилю Изиеву. Он в своём выступлении отметил роль подобных мероприятий в сохранении культурного наследия народов Дагестана.

 «Я хочу поприветствовать и всех гостей, жителей села, а главное фермеров, приехавших с разных концов республики на наш праздник. Земля, на которой мы работаем – это богатое наследие, которое досталось нам от предков, и которое мы должны любить, возделывать и сберечь для будущих поколений», — сказал он. 

Праздник продолжился конноспортивными состязаниями,  соревнованиями по метанию гирь. Президент Федерации стрельбы из лука РД  Джамал Махтибеков показал всем желающим зрелищный мастер- класс по стрельбе из лука.   Завершилось мероприятие праздничным застольем.