19-20 августта Махачкалада Киров районынынъ Сулак авылында 11-нши «Шоьл баьтирлери» деген эркин куьреси бойынша савлай ногайларынынъ ярысы оьтеек. «Шоьл баьтирлери» деген проекти 2006-ншы йыл Дагестан Республикасынынъ Ногай районынынъ Терекли-Мектеб авыл ясларынынъ ойы бойынша яшавга шыгарылды. 2010-ншы йыл Россияда ногайлар яшайтаган регионларында озгарылып басланды.

Мине 11 йыл бойы Россия еринде спорттынъ эркин куьрес кеби бойынша ярыс ийги куьрескен ногай йигитлерди йыйнап келеди. Бу йыллар ишинде тек география тувыл, катнасувшылардынъ усталыгы да оьсип келеди. Шарадынъ энъ маьнелиси - ярыс оьтуьв регионнынъ этномаданиятлык аьдетлерин коьрсетуьв болады. Ярыстынъ озгарылувы - ногай ясларынынъ бирлесуьвине, кардаш байланысларды патриотлык тербиялавы ман беркитуьвге, баска болып регионлар ара катнасувды оьрлендируьвге уьйкен амал болады.

Аявлы йолдаслар! Бу исси тыншаюв куьнлеринде Сулак авылына оьз усталыгын коьрсетпеге суьйген, уста куьресип болган ногай йигитлери йыйналаяклар. Коьплеген яс спортсменлерине - ол бек саклаган спорт ярысы болады.

«Яслык» деген Яслар орталыгы атыннан спортсменлерге енъуьв йолына аькелген тиресуьвди, ийги куьрести коьрсеткенди йорайман.

С-А. Сарсеев, «Ногайский район» МО «Яслык» Яслар орталыгынынъ етекшиси.

Ногай районы атыннан «Машук 2017» деген яслар форумында «Этно-стильде аьлиги замандагы кийимди шыгарув бойынша студиясы» деген проекти мен Насипхан Джумаева ортакшылык этеди. Ол ийги балл алган. Сырт Кавказ ясларынынъ билимлендируьв форумы Пятигорск каласында оьзининъ куллыгын баслады. Онда Сырт Кавказ Федераллык округынынъ эм Россиядынъ баска регионларыннан мынълаган яс аьдемлер ортакшылык эттилер. Форум 8-нши кере озгарылады. Бу йыл форумда катнаспага суьйгенлерден туьскен аьризелердинъ саны 5 мынъга етти. Уйгынлав комитети ийгилердинъ ишиннен ийгилер сайланганы акында билдиреди. Форумга аьзирленуьв бойынша Сырт Кавказ Федераллык округынынъ регионларында «Машук-2017» форумы оьтеектен алдын 1,4 мынъ аьдемлер проектлик менеджментине, грант аьризесин дурыс толтырувга уьйретилди. Форумга аьзир болган 500 проектлери сайландылар. Яслар янъы билимлер алсын деген мырат пан 30 тренерлери, 22 альтернативлик майданлар, мастер-класслар, конаклар ман йолыгыслар уйгынланган эдилер. Форум катнасувшысы, ердесимиз Насипхан Джумаевага йогары етимислер йораймыз.

Суьвретте: «Машук -2017» деген яслар форумынынъ катнасувшысы Н.Джумаева ортада.

Каспий – 2017

22-нши августында Махачкала каласында Каспий ягасында Халклар ара яслар саммити йол алаяк. Мине айдан артык бу уьйкен шарага регистрация этилинип туры. Яслар ямагат эм студент биригуьвлерининъ етекшилери бу курултайда катнасув уьшин аьризелер бергенлер.

Яслар уьшин этилинип турган шарадынъ бас борышы – яслар биригуьвлер, ямагат организациялар етекшилери арасында базласувды коьтеруьв, яслар ман ислевди янъыртув.

Шарада катнасувга Россия Федерациясынынъ 40 ерлериннен 1173 аьризе туьскен, солай ок шарада Иран, Азербайджан, Туркменистан эм Казахстаннан делегациялар катнасаяк.

Яслар комитетининъ пресс-службасы.

Маьселе

Йыл сайын биз ийги эл аьдетлеримизге коьре, ясларымыздынъ уьйленуьвлерине, тувган куьнлерге, янъы уьй кируьвге багысланган той-яхшылыкларымызды аьзирлеп оьткеремиз. Сол яхшылыкларга биз асханада туьрли аслар асувга казаншылар, столларды, залдынъ ишин безеклендируьвге, олтырганларга ас-сув тасувга деп айырым аьдемлерди тутамыз.

Ызгы йылларда ердеслеримиздинъ хыйлысы сондай канагатлав коьмеклерин битиретаган аьдемлерди Кизлярдан, Махачкаладан, Ставропольден эм баска калалардан тутувды «модага» киргисттилер. Дурыс, аьр кимнинъ оьз яхшылыгына кимлерди шакырмага, кимлерди канагатлав куллыкларын бажарув уьшин тутпага, кайдай ас-сувлар аьзирлемеге, аракы-шагыр ман яде аракы-шагырсыз той этпеге толы ыхтыяры бар. Соьз онынъ акында тувыл. Ама бизим оьз районымызда да бек аьруьв этип аслар асып, столларды, залдынъ ишин заманга келисли коьрклендирип, конакларга ас-сув тасып болатаган авылдасларымыз да бар. Сонынъ акында ер-ерде илинген рекламалар да шайытлайды. Соьзимиз неге олар бар турып, кырдан казаншылар шакырувымыз акында. Яде ол зат бизди баска миллетлердинъ алдында ыспайы этип коьрсетеме экен? Бизге коьре, баска миллетлер оьз яхшылыкларында казаншы болмага оьз танысларын, авылдасларын, кардаш-ювыкларын тутадылар. Баска районлардагы бир авыл яде кала бизим аьдемлерди оьзлериндеги яхшылыкларын канагатлав эм коьрклендируьв уьшин шакырмайды эм тутпайды. Ол зат олардынъ ойына да кирип шыкпайды. Неге биз ол заманда оьзимиздикин сыйламай, баскалардынъ алдында ырыясыймыз? Бизде яде оьзимиз уьшин оьктемлигимиз ерге синъген ме? Зал ишинде кайсы бир авылдасымыздынъ яхшылыкларында ас тасып, савыт йыйнап юрген баска кала яшавшыларын коьргенде, бизде сол куллыкты этип болгандай аьдем йок па деген ойга келесинъ.

Аьлиги заманда районымыз авыр социал-экономикалык кризисте болганнан себеп, халкка ис орынлары етиспейди. Сол аьсерде оьз яшавымыз, оьз аьллеримиз акында оьзимиз ойланып, той-яхшылыкларымыздынъ оьзлерин де оьз аьдемлеримизге пайдалы кепте озгармага боламыз ша. Неге биз кырдагы аьдемлерди байытамыз? Бурынгы атайларымыз: «Ювырканынъа карап аягынъды коьсил», – дегенлер. Яхшы болсын, яман болсын кыйынлы куьнлерде ал деп кырдагылар тувыл, янынъдагы авылдасларынъ табылаяк. Ол – биринши.

Болса да бу ерде: «Бизикилер урлайдылар», – деген явапты эситпеге туьседи.

Бир таныс кыскаяклылар мага «Кырдагыларды урламайды дейдилер биревлер. Кырдан келген казаншылар, официантлар бизикилерден де артык урлайдылар. Ол затты нешев де оьз коьзлери мен коьргенлер», – дедилер.

Мен сонда «урлайдылар» деген соьздинъ соьйтип те парахат, тап бир яшав аьдети кимик айтылатаганына тамаша этпей болмайман. Урлайдылар деген соьз бу ерде йырлайдылар, бийийдилер, куьледилер деген соьзлер мен тенъ кепте кулланылады. Ол калай болады? Бизим ислам динимиз бойынша урылык энъ де яман деген намыссыз ислердинъ бириси. Бурын урылардынъ колларын эки-меки урламасын деп кылыш пан шапканлар. Болса да бу яман соьз буьгуьнлерде бизим яшавымызда оьзине орын тавып барады. Элбетте, авылдаслык аьдети мен биз сондайларды коьбисинше кеширемиз, судка бермеймиз. Болса да урлавлар койылмайды.

Экиншилей, сол биз тутатаган казаншылар, официантлар, баьри де той уьйинде эткен кыйыны уьшин оьзлери тилеген тийисли акын аладылар ша. Акларын алып та, тагы да той иесининъ карыжына сатылып алынган тамак азыклардан дорбаларын толтырып уьйлерине аькетуьв ол аькис ис тувыл ма экен? Элбетте, эгер той иелери оьзлери аькетпеге ыхтыяр берсе, ол заттынъ йолы баска. Аькет ол заманда коьтерип болган шаклы. Ама той эткен уьйдинъ эртенъгиси куьн де келеек-кетеек конаклары бар деп ойлап, сабыр этуьв керектир деп ойлайман. Ногайымыздынъ «Казаннынъ капкашы ашык болса, ийтке де намыс керек» деген бир аьруьв соьзи бар.

Маьселе шешилместей тувыл. Ол бизим оьзимиз бен байланыслы.

З.Мансурова.

Ногай халктынъ алтын фонды

Уллы Сократ айткан: «Скульптор оьз шыгармаларында янынынъ аьлин коьрсетпеге керек». Тек сондай талаплы скульпторларды шынты уста деп айтпага болады. Мен де буьгуьн хабарымды бизим зейинли ердесимиз, Россия суьвретшилер союзынынъ агзасы, Дагестан Республикасынынъ ат казанган аьрекетшиси, Карашай-Шеркеш республикасынынъ ат казанган суьвретшиси, Казахстан художестволар Академиясынынъ академиги, биринши кеспили ногай скульпторы эм графиги Кошали Тангатар увылы Зарманбетов акында бардырмага суьемен.

Кошали Зарманбетовка

Аьвелгиге ымтылган…

Карашынъыз,

Кудай кайдай

Колларына куьш салган.

Ойлар, ойлар…

Коьзлеринде мунълы анъ.

Сен – эл баьтир,

Кыйынлыкта

Кыннан кынжал шыгарган.

Йыллар, йыллар…

Оьмирлерге айланган.

Тас толгайды

Колларынъда

Суьйимбийке йыры ман.

Таслар, таслар…

Юрегинъде канлы танъ.

Яным йылай

Сезимлерден токтамай,

Оьр оьнерге сукланган.

Г.Бекмуратова.

Ногай районынынъ баьри выпускниклери де аттестат алув уьшин талаплайтаган 2016-ншы эм 2017-нши окув негизли предметлери орыс тил эм математикады етимисли бердилер. Билимлендируьв управлениесининъ етекшиси К. Отегеновадынъ белгилеви мен бу йыл ишинде «Окувда айырым етимислер уьшин» 21 окувшылар тийисли болдылар. 

Тек бир Кадрия атындагы мектебиннен бу йыл «окувда йогары етимислери уьшин» деген медалине 6, Куьнбатар авыл мектебиннен 4, Джанибеков атындагы мектебиннен 3 выпускниклер тийисли болдылар. 

Нариман авыл орта мектебинде -3, Червленные Буруны мектебинде 2, Батыр-Мурза, Карагас эм Кумлы авыллар мектеблериннен 1 окувшыларына  медальлери тапшырылганлар. Район бойынша 8 мектебиннен 21 окувшылар медальлер иелери болдылар. Олар Ахмат Байгишиев, Юлия Абдулсаметова, Дженнет Янгишиева, Саида Бекмурзаева, Балбийке Манкаева, Изумруд Шавгараева, Лейла Адильгереева, Алтынай Савкатова боладылар. Баска болып, медаль иелерининъ сырасына Гюзель Казманбетова, Кадрия Межитова, Алия Куруптурсунова, Юлдуз Байгараева, Динара Елманбетова, Айсанет Аблезова, Земфира Нурманбетова, Диана Арсланова, Аида Джумалиева, Таисия Азизова, Диана Култаева, Аксанет Нукова, Кабират Арунова киргенлер.

Мысалы Кадрия атындагы мектебинде бу йыл медальшилерден баска, мектеб выпускниклерининъ ЕГЭ-динъ йогары тамамлары ман оьктемсимеге болады. Соьйтип орыс тилиннен 6 окувшылар 80 балл, эм бир окувшы 98 балл алганлар. Базовый математикадан 11 выпускниклер 5 белгисине ,7 окувшылар 4 белгисине тийисли болганлар. Профильлик предметлери бойынша да билимнинъ йогары оьлшеми коьрсетилди.11-нши класс выпускниги Юлия Абдулсаметова да англис тили эм тарих предметиннен 91, обшествознаниеден 90 балл алган. Выпускник Ахмат Байгишиев профильлик математикадан 76 эм обществознание бойынша 82 балл алган. Баска болып бир неше выпускниклер ортак рейтингте йогары орынды алганлар Тамерлан Кусепов, Лейла Койлыбаева, история бойынша 79 эм 75 балл алганлар, Дженет Янгишиева химиядан 73 балл алган.  ЕГЭ-динъ йогары тамамлары эм мектеб предметлери бойынша ортак аьзирлик коьруьви выпускниклерге элимиздинъ йогары окув ошакларына туьспеге демевлик этти. Янъыларда выпускник Юлия Абдулмсаметова М.Ломоносов атындагы Москва каласынынъ патшалык университетининъ юристлик боьлигине туьскени белгили болды. Ол обществознаниеден косымша туьсуьв сынавын бес белгисине берип, бюджет боьлигине ортак ярысы бойынша туьсти. Баска выпускниклерге де элимиздинъ мундай йогары окув ошаклары,айтпага, Губкина атындагы газ эм нефть бойынша РГУ, СГЮА, КубГУ, Сур ГУ, йогары медициналык окув ошакларына туьспеге амал болды. 

Сырт Кавказ ясларынынъ «Машук-17» деген форумында Дагестан Республикасынынъ куьни оьтти. Дагестан форумынынъ майданы 9 муниципалитетлери мен эм олардынъ аьр бирисининъ айырым маданият баскалыклары ман коьрсетилди.

Усталар оьзи мен аьдеттеги саниятынынъ ийги уьлгилерин, айтпага, Балхар авылыннан хужожестволык керамикасын, оьмирлер бойы дагестан кыскаяклырынынъ кийимининъ кесеги болып келген кубачи ярасыклавларын, кол ман согылган белгили табасаран кийизлерин аькелген эдилер, - деп хабарлайдылар дагестан делегациясынынъ агзалары.

Кизляр районынынъ экспозициясы казаклардынъх яшавы, маданияты, аьдетлери, уьйшилиги акында хабарлады. Айырым эс 16-ншы оьмирде Кизляр районынынъ Крайновка эм Александрия авылларынынъ ортасында орынласкан «Терки» деген агаш кала-беркитпесине берилди. Кизляр делегациясынынъ катнасувшылары миллет кийимлери мен выставка конакларын оьтпек эм туз бан йолыктылар.

Кизляр районы уйгынлаган выставкасында уьйкен кызыксынув ман тек форум катнасувшылары тувыл, Республика етекшилеви де ортакшылык эттилер.

Сыйлы конаклардынъ арасында РД Оькиметининъ председателининъ биринши орынбасары А.Карибов, ДР яслар ислери бойынша министрининъ орынбасары М.Маликов, Дзюдо бойынша олимпийский чемпионы М.Исаев, Рио-да Олимпийский ойынларынынъ ез призеры И.Саидов бар эдилер. «Машук-2017» деген форумы Пятигорск каласында 5-нши августтан 19-ншы августка дейим озгарылаяк. Онда 2 мынънан артык аьдемлер,  сонынъ ишинде шет эллериннен де конаклар ортакшылык этееклер. Аьр куьн сайын форумда регионлар куьнлери де уйгынланаяклар.

Кизляр районынынъ ваькиллери муниципалитеттинъ аькимбасы А.Погореловтынъ демевлик этуьви мен яслар майданынынъ катнасувшылары болдылар.

Э.Алханова.

СМИ

Республики Дагестан

Общественно-политическая организация

Национально-Освободительное Движение

Центральный штаб НОД г.Москва

Илюхина Дмитрия Николаевича

тел. 8-905-110-47-14,

email: nod.495@yandex.ru

Обращение

Дорогие друзья, 12.06.2017года из г. Магадана, взял свое начало всероссийский благотворительный автопробег «Большая Россия» Магадан - Донецк - Москва, организованный Национально- Освободительным Движением России (НОД) и проходящий в духе единства, солидарности и согласия большого и дружного российского народа. 

Маршрут автопробега включает в себя 70 городов России.Цель автопробега поистине большая и разносторонняя, это и сбор гуманитарной помощи нашим страждущим согражданам в Донецке и Луганске, это и символичное объединение многонационального российского народа в границах России 1945-1991годов, это и освещение предстоящего Общероссийского Референдума и конечно поддержка Президента РФ Путина В.В. в борьбе за суверенитет России.

На момент начала автопробега 12.06.2017г. с добрыми пожеланиями к его участникам обратился Губернатор Магаданской области Печеный В.П. и мэр города Магадана Гришан Ю.Ф., также радушный прием оказали администрации Губернатора Саха-Якутии, Амурской области, Забайкалья, Бурятии, Иркутской области, Красноярского и Алтайского краев, Новосибирской, Омской, Тюменской, Курганской, Челябинской областей, Республики Удмуртия, Свердловской, Пермской областей, Республики Башкортостан, Республики Марий Эл, Нижегородской области, Республики Мордовия, Пензенской и Волгоградской областей, Республики Калмыкия и Астраханской области.Во всех регионах прошли пресс-конференции с участием представителей администраций и региональных СМИ, установлено тесное взаимодействие со всеми ВГТРК по маршруту следования автопробега.

Дорогие друзья, очень надеемся на Ваше доброе
расположение и поддержку, столь значимого для всей России автопробега. Предположительно автопробег будет в Махачкале12 августа 2017г. Для более точной информации по времени прибытия автопробега контакты координатора НОД в г.Махачкале8(928)520-01-82НадыровНадыр Русланович(см. видео https://youtu.be/DcNB-1LZzW8, https://youtu.be/CLAE6NOoHqw, более подробно автопробег освещается на сайте ВКОНТАКТЕ – «АВТОНОД»)

С искренним уважением Илюхин Д.Н.

Россия Федерациясынынъ Генеральный прокуратурасынынъ Правовой статистика эм информациялык технологиясынынъ бас управлениеси бу йылдынъ биринши яртысына Россиядынъ туьрли субъектлеринде кыянатлыктынъ рейтингин келтирген. Элде кыянатлыктынъ аьли акында билдируьвлер ведомстводынъ сайтында баспаланган.

Сол билдируьвлерге коьре, Сырт-Кавказ федеральлик округында законга тынълавлы аьдемлер яшайтаган энъ де кавыфсыз регионлар – Россияда савлайы кыянатлыклар ишинде кыянатлык дережеси 8,9% болган Чечня эм криминогенлик дереже 10,2% болган Дагестан.

Тенълестируьв уьшин: бу сырада биринши орынды Москва алады. Мунда Россия еринде болган кыянатлыклардынъ 51,7% проценти регистрацияланган, экинши орында Санкт-Петербург – 41,7%. Кыянатлыктынъ  йогары дережеси солай ок Воронеж, Челябинск областьлерде эм Тувада белгиленген.

Уголовлык кыянатлыклардынъ арасында энъ де йыйы тентеклик(68%) эм тонавлар (43%) йолыгады.

 Солай ок кыянатлыклардынъ аьр бир экиншисин Россияда алдын суд кесилгенлер этедилер.