Кан коьтерилуьв авырув яде артериальная гипертония – ол кан 140/90мм.рт.ст. дегеннен артык коьтерилетаган хронический авырув. Артериальная гипертония оьз алдына авырув яде ол (буьйрек, щитовидный железа, надпочечниклер, сахарный диабет) авырувлар ман байланыслы болады. Артериальная гипертония экономикасы оьскен эллерде кенъ яйылган, Россия да кан коьтерилуьв авырув кенъ яйылган эллердинъ сырасына киреди. Соны ман бирге, кан коьтерилуьв юрек эм юрек тамырлары авырувлар арасында биринши орынды бийлейди.
Артериальная гиертония коьбисинше оьзин билдирмей оьтетаганын эсинъизде сакланъыз. Ога да карамастан, аьдем оьзининъ давленисин докторларда яде уьйде тергетип турмага тийисли.
Аьдем артериальный давлениеди тергеп турганда бир неше шартларды толтырмага керек, тек сол заман давление дурыс тергеледи. Канды тергеектен алдын аьдем парахатланмага тийисли, соьйлемеге керек тувыл, онъайлы олтырып, тынысын тыныш алмага керек. Канды куьнде неше кере тергемеге керекти врач айтпага керек. Аьдетинше, артериальный давление эртенги эм кешки саьатлерде тергеледи.
Канды тергевдинъ тамамларын язып турмага тийисли. Кайдай дарман ишпеге керекти врач язады. Дарманларды уьзбей ишуьв керек. Дарманларды уьзбей ишип турса аьдем гипертонический криз, инфаркт миокарда, мый тамырларында кан айланувынынъ авырувларыннан кашпага болады.
Канынъыз тийисли аьлде болсын уьшин сизге тоьмендеги кенъеслерди тутпага керек.
Айлак семирменъиз. Юмада 150 минутага дейим оьзинъиздинъ физический белсенлигинъизди еткеринъиз.
Куьнде де ясылшалар эм емислер ашанъыз. Олар пайдалы амалларын сакласын деп оларды кайнатпанъыз яде аз кайнатынъыз. Емислерге коьре, ясылшаларды 5 кере артык ашамага тийисли.
Тузды аз салынъыз, неге десе туз коьплеген полуфабрикатларда, оьтпекте бар.
Солай ок этикеткада азыкта нешаклы май эм секер бар экенин каранъыз.
Даьмеки тартпанъыз. Даьмеки тартатаганлардынъ тамырлары тез бителеди, савлыгына баска зыян да болады. Аьр бир сигарет тартканнан сонъ 15-20 минутадан аьдемнинъ каны коьтериледи эм юрек согувы шугылланады.
Шаркынъызга баратаган кофейинди аз этинъиз. Кофейин тек кофеде эм шайда тувыл, туьрли сувларда да бар экенин эсинъизде сакланъыз.
Спиртли ишимликлерди аз ишинъиз.
Стресслерден кашынъыз, стресс канды коьтереди.
Сизинъ савлыгынъыз сизинъ колынъызда.
С.АДЖИЕВА,
врач-кардиолог.