Аталыгымыздынъ тарихинде коьп данъклы куьнлери бар. Солардынъ арасында Уллы Аталык согысындагы совет халкынынъ Енъуьв куьни айырым орынды алады, неге десе онынъ эстелиги, тарихи эм баьтирлиги – ол аьр биримиздинъ эстелигимиз, тарихимиз эм баьтирлигимиз.

Сав патшалыгымыз, республикамыз бан бирге Ногай районынынъ орталыгы да 1941-1945-нши йылларда гитлерши Германияды Енъуьвдинъ 72 йыллыгын тийисли куьези эм мунъшылыгы ман белгиледи. Аьдетке коьре, район организациялар эм учреждениелер коллективлери, туьрли ямагат биригуьвлерининъ ваькиллери халкымыздынъ Баьтирлер аллеясына йыйылдылар. Мундагы согыс эм ис баьтирлерининъ бюстлерине шешекей байламлары салынды. Шешекейлер солай ок В.И.Лениннинъ эстелигине, парктагы кардаш камырына эм эстелик белгилерине де салынды.

Согыстан кайтпаган ердеслеримиздинъ эстелиги янында байрам митингин «Ногайский район» МО аькимбасы Казмагомед Янбулатов ашты эм юритти. «Енъуьв куьни – ол бизим савлайхалклык оьктемлик эм савлайхалклык мунъшылык куьнимиз. Онынъ уьшин 20 миллионнан артык аьдемлер янларын берген, солардынъ ишинде бизим авылдасларымыз да. Биз олардынъ аьр бирисин эскерип, йигитлиги алдында элимиз бен бирге басымызды иемиз», – деп белгиледи К.Янбулатов.

Оннан сонъ «Ногайский район» МО Ветеранлар советининъ председатели А. Сангишиев доклад окыды. Митингте кутлавлары ман ДР Халк Йыйынынынъ депутаты М. Мамаев, «село Терекли-Мектеб» СП МО аькимбасы З. Аджибайрамов, ерли аьскер гарнизон командири М. Гаджимагомедов, КПРФ Ногай РК секретари О. Мемеков, Афганистан согыс ветеранларынынъ Ногай районы бойынша советининъ председатели С. Култаев шыгып соьйледилер. Республика МВД-нынъ ятлав окувшылар конкурсында лауреат атка тийисли болган, Терекли-Мектеб школасынынъ 5-нши классынынъ окувшысы Б. Башантавов согыс акында ятлав окыды.

Давдан кайтпаган ердеслер эстелигине шешекейлер салынды. Олардынъ сыйына аьдетли аьскершилик ритуалы толтырылды.

Митингтен сонъ яй кинотеатры майданында байрам концерти, стадионда спорт ярыслары, ипподромда ат шабыслар оьттилер.

Бизим хабаршы.

«Врач» деген соьзди эситкенде, биз коьз алдымызга коьбисинше аьдем савлыгын карайтаган медицина куллыкшысын аькелемиз. Ама бизде иси коьзге коьп илинмегендей болып коьринген, халк арасында «мал докторы» деген сыйлы соьз бен аталган ветеринар врачлары да аз тувыл. Сондайлардынъ сырасында – Тахир Алимгереевич Аракчиев сав ис оьмирин Ногай районынынъ ветеринария тармагында оьткерип келеди. Быйыл ол Дагестан Республикасынынъ ветеринария бойынша комитетининъ етекшисининъ буйрыгы ман «Ветеринарияда етискен уьстинликлери уьшин» деген республикалык медальге тийисли этилинген. Янъыларда сондай бийик патшалык савгады ога ДР ветеринария бойынша комитетининъ етекшиси тапшырган.

Т.Аракчиев Ногай район ветеринария станциясында (алдын соьйтип аталган) 1982-нши йылдан Дагестан патшалык авыл хозяйство институтын окып кутарган сонъ ислеп баслаган. Ал деп ол Терекли-Мектеб базарындагы ветсанэкспертиза боьлигининъ заведующийи, сонъ район вестанцияда врач-эпизоотолог, 14 йыл узагында ветстанция начальнигининъ орынбасары болып куллык эткен. 2010-ншы йылдан алып тийисли тыншаювга шыгатаган ясына еткенше, Ногай район ветлабораториясын басшылаган. Коьп йыллык коьримли иси уьшин «Дагестан Республикасынынъ ат казанган ветеринар врачы» деген сыйлы ат пан савгаланган.

Суьвретте: Т.Аракчиев йогары республикалык савгасы ман.

Янъыларда Кадрия атындагы школасында согыс акында ятлавларды яттан окувшыларынынъ конкурсы озгарылды. 1-нши — 4-нши класслар окувшылары оьз оьнерлерин коьрсеттилер.

Мундай конкурслардынъ оьткерилуьвининъ бас мырады — балаларга согыс акында, бизге тынышлык савкатлаган ветеранларымыз акында мутпанъыз деген насихат этуьв. Балалар окыган ятлавлар тек согыс акында тувыл, ол сол заманда бизим элимиз коьрсеткен йигитлик акында, ялгыз увылын йойган ана кайгысы акында, оьксиз калган саьбийлер акында. Кара кавга акында буьгуьнги балалар ятлавларт окыганда, ойлайсынъ, келеектеги несил де, биздей болып, сол кайгылы йылларды мутпаяк.

1-2 -нши классларда биринши орынды Тунгатарова Сабина (1-нши «а» класс) , экинши орынды Бекмуратова Азиза (1-нши «а» класс) алдылар, уьшинши орынды Ажмамбетова Аиша (1-нши «а» класс) эм Аренова Фариза (2 «б» класс) боьлистилер. 3-4-нши класслар арасында биринши орынга — Отарова Алина (4 «б» класс), 2-нши орынга —Алихан  Байгараев (3 «б» класс) тийисли болдылар, 3-нши орынды Айза Ивазова (4 «а» класс) эм Кельдасова Суюмбике (3 «б» класс) боьлистилер.

Бизим хабаршы

Дагестан Республикасынынъ баспа эм информация министерствосы республикалык коьлем информация амаллары арасында коррупцияга карсылык этуьв соравларын энъ ийги кепте коьтергени уьшин журналистлер конкурсын оьткеруьв акында билдиреди. Айтылган конкурс «Дагестан Республикасында 2017-2018-нши йылларга коррупцияга карсылык этуьв акында» деген Дагестан Республикасынынъ патшалык программасына коьре оьткериледи.

Конкурстынъ бас ниети – коррупцияга карсылык этуьв бойынша тармаклы информационлык политикасын кеплендируьв, Дагестан Республикасынынъ патшалык власть органларынынъ коррупцияга карсы аьрекетин коьрсетуьв бойынша республика медиа ямагатынынъ белсенлигин куьшлендируьв, республика яшавшыларында коррупцияга карсы сезимликти билимлендируьв.

Конкурста Дагестан Республикасынынъ электронлы эм баспа коьлем информация амаллары, солай ок айырым авторлар (авторлар коллективлери) ортакшылык этпеге боладылар. Конкурска 2017-нши йылда баспа изданиелеринде баспаланган эм эфирде берилген куллыклар алынадылар. Баспа куллыкларынынъ ортак оьлшеми – А3 форматлы 1 табактан кем тувыл, видеоматериаллар ман аудиоматериаллары дисклер кебинде бериледи. Миллет тиллеринде язылган материаллардынъ янына баспа кебинде орыс тилиндеги коьшируьвлери де салынмага тийисли. Куллыкларга белги беруьв критерийлерининъ бириси деп материллардынъ социаллык тармакларында белсенли кулланувы саналады. Интернет тармагында язылып шыккан материаллар акында ссылкалар аьризеге косылып салынмага керек.

Конкурска йиберилген куллыкларга Дагестан Республикасынынъ баспа эм информация, миллет политикасы бойынша, яслар ислери бойынша министерстволары эм кызыксынувлары болган баска структуралар ваькиллери белги берееклер.

Конкурстынъ тамамлары 2017-нши йылдынъ 15-нши декабрине дейим келтирилеек эм республикалык коьлем информация амалларында эм ДР баспа эм информация министерствосынынъ сайтында язылып коьрсетилеек. Конкурс енъуьвшилери уьшин тоьмендеги баргылар токтастырылган

Электронлы коьлем иноформация амаллары уьшин:

биринши баргы – 65 мынъ маьнет, экинши – 50 мынъ маьнет, уьшинши – 35 мынъ маьнет.

Баспа коьлем информация амаллары уьшин:

биринши баргы – 65 мынъ маьнет, экинши – 50 мынъ маьнет, уьшинши – 35 мынъ маьнет.

Конкурска куллыклар быйылдынъ 15-нши ноябрине дейим тоьмендеги адреси бойынша алынадылар: Махачкала, Насрутдинов орамы 1а, ДР Баспа эм информация министерствосы, 2-нши шарлак, 8-нши кабинет, коьлем информация амаллары ман биргелес аьрекетлев боьлиги, телефоны: 51-03-54.

Энтеровируслар ман шакыртылган грипптинъ энтеровируслы инфекциялары (ЭВИ) енъил тонъувдан басланып авыр менингитлерге дейим белгиленеди.

Энтеровируслар узак заманга дейим азыкларда (суьтте, емислерде, ясылшаларда) турмага болады. Вирус кайнатылган затта оьледи.

ЭВИ авырувдынъ тез яйылувы ман белгиленеди. Инфекция ава-тамшы ман, азык эм сув аркалы яйылмага болады.

Серозлы вируслы менингит энтеровируслы инфекциядынъ энъ де авыр кеби болады. Инфекциядынъ булагы – авырувлылар.

Авырув оьткир басланады, эт кызув 39-40 градуска дейим етеди. Бас куьшли авырыйды, айланады, аьдем кусады, иши, аркасы авырыйды,аяк тыртысады. Бу белгилери болган аьдем авырув яйылувдынъ булагы болады.

Авырувдынъ яйылув амалларына эс этип, коьп аьдемлер йыйылган ерлерде болмаска шалысув керек (ямагат коьликлер, театрлар эм с.б.). Уьйлерди бир куьннинъ ишинде 2 кере яде оннан артык сув кулланып йыймага, ел кактырмага тийисли.

Бир туьйир де балады авырувдынъ белгилери болган ерге йибермеге ярамайды (школа, балалар бавлар). Авырувдынъ биринши белгилеринде ок врачка бармага керек, оьз алдына эмленмге ярамайды.

М.Янмурзаева, мед.профилактика кабинетининъ врачы.

Апрель айдынъ ызгы юмасында элимизде Савлайроссиялык финанс яктан билимлендируьв юмалыгы оьтти. Юмалык бойынша Ногай районынынъ билимлендируьв учреждениелеринде финанс яктан туьрли шаралар озгарылдылар. Айтпага, окувшылар ман хабарласувлар, ашык дерислер, финансистлер мен йолыгыслар, банк учреждениелерге экскурсиялар. Сосы шаралардынъ бас мырады–балаларды оьз алдына яшавга аьзирлев эм акшады кулланув маданиятына уьйретуьв.

А.Мусакаева.

Суюн Имамалиевич Капаевтинъ аты ман ногай литературасынынъ туьзилуьви эм оьсуьви байланыслы. Оьзининъ биринши талантлы шыгармалары уьшин Суюн Капаев 30 ясларында оькиметтинъ йогары савгасы – «Сый белгиси» ордени мен савгаланады. Адабиятта казанган уьйкен сыйы уьшин ол 1995 йыл Карашай-Шеркеш Республикасынынъ Халк язувшысы деген атка тийисли болган. Солай ок ол Дагестан Республикасынынъ маданиятынынъ ат казанган аьрекетшиси болады. 1997 йыл язувшы «Дослык» ордени мен савгаланады.

Суюн Имамалиевич Капаев 1927 йыл Адыге-Хабль районынынъ Эркин-Юрт авылында тувган. Россия Язувшыларынынъ, Россия Журналистлерининъ союзларынынъ агзалары. 50 йыл узагында Суюн Капаев литературада емисли кепте ислейди. Сол заман ишинде ол 30 китап шыгарган, сонынъ ишинде 3 роман,15 повесть, 5 ятлавлар китаби. Шыгармаларынынъ коьбиси орыс тилине коьширилген. Он бир китаби Москвада ярык коьрген,элдинъ окувшыларына таныс болган, савлайсоюзлык критиклер ягыннан йогары баага тийисли болган.

Онынъ романлары «Бекболат», «Уьлкер», повестлери «Тандыр», «Ювсан», «Акшокырак авылында», «Ердинъ йылувы», «Ногай уьй» окувшылардынъ суьйикли шыгармалары болдылар. Олар ногай халкынынъ яшавынынъ туьрли заманларына багысланган. Ногай халкынынъ яшавынынъ язувшы коьрсетпеген, онынъ калеми тиймеген яклары йок деп айтпага болады. Онынъ шыгармалары кардаш халклардынъ тиллерине де коьширилген. Онынъ «Толкынынъ толы, Тазасув» деген йыйынтыгы казах эм каракалпак тиллеринде ярык коьрген. Суюн Капаевтинъ поэзиясында халктынъ акылы, ишки дуныясы коьрсетиледи. Онынъ ятлавлары дуныядынъ коьп тиллерине коьширилген. Онынъ поэзиясы украин, англис, немис, поляк, казах тиллеринде занъыраган. Суюн Капаевтинъ коьп ятлавлары халк йырларына айланган. Суюн Капаевтинъ яратувшылыгы Карашай-Шеркеште, Дагестанда эм Астрахань областинде школаларда окылады.

Талант,оьз халкына суьйим,интернационаллык тербия онынъ атын тек Карашай-Шеркеш, Сырт Кавказ еринде тувыл, савлай Россияда эм кардаш элерде таныс этти. Язувшыдынъ яратувшылыгынынъ негизинде

замандасларын беркитуьв эм коьтеруьв турады. Аьдем оьмирге табиат пан, онынъ ыспайлыгы ман байланыслы. Бу бирлик Суюн Капаевтинъ шыгармаларында дайым йырланады.

Уллы Енъуьвди ювыклаткан Бадий Явлан увылы Аджигельдиевтинъ эм Асан Межит увылы Межитовтынъ балалары уьйкен оьктемлик пен олар акында буьгуьнлерде кызыклы хабарлайдылар.

Янъыларда Уллы Енъуьвдинъ 72-нши тынышлы йылларынынъ озувын белгиледик. Коьп байрам шаралар озгарылдылар. Ногай районымызда ялгыз калган бир ветеранды, сол кан тоьгисли согысынынъ аьскершиси Шамшид Шуваковты кутладык, ден савлык йорадык, йок согыс катнасувшыларымызды эскердик. Бу ерде йок деп айтувым да дурыс болмаса да ярайды, неге десе аьдем яшайды сол шаклы, эгер онынъ акында эс тири болса. Буьгуьнлерде биз сол баьтирлерди коьрген сонъгы несил боламыз…

Эс. Буьгуьн район орталыгымызда орынласкан уьлке танув уьйинде бир аьлемет йолыгыс-хабарласувды музей иеси Каирбек Бальгишиев пен китапхана куллыкшылары Тавжан Алиева эм Сапихан Курпаева озгардылар.

Бу йолыгыска согыс катнасувшылары Бадий Аджигельдиевтинъ кызы Асият Манкаева эм Асан Межитовтынъ келини Куьмбийке Межитова келген эдилер. Олар экеви де аталарынынъ йигитлиги акында кызыклы хабарладылар. Бу йыл сыйлы ветеранларымыз оьзлерининъ 95 йыллык мерекелерин белгилеек эдилер.

- Аьли атам арамыздан кеткен болса да, аьр бир Енъуьв куьни алдында биз оны эсимизге аламыз, онынъ согыс йоллары, йыллары акында сав-эсен заманларда хабарлаганы акында уныкларга айтамыз. Меним атам рядовойдан сержантка дейим коьтерилген. Буьгуьнлерде эсиме онынъ биринши савгасы - «За отвагу» медалин алганы акында айткан хабары туьседи. Ол сонынъ акында аьли алгандай этип айтатаганы, оьктемсийтаганы коьз алдыма келип турады. Атамнынъ хабарлавына коьре, аьли сав-эсен Шамшид Шуваков пан, Ю. Кошекбаев пен, З.Биймурзаев пен коьп аьскерлик согысларда катнаскан. Баскалай согыс акында атам коьп хабарламага суьймейтаган эди. Ким биледи, эсине яшавлары кыскарган йолдаслары, коьз алдыларында болган урыслары, кан куйыслары туьсетаган болгандыртагы, - деп хабарлайды Асият Бадий кызы.

Бадий Явлан увылы Уллы Аталык согысыннан сонъ да эли уьшин коьп куллыклар эткен. Бизим газетамыздынъ тарихинде де Бадий Явланович Аджигельлиевтинъ аты белгили. Ол 1946-1947-нши йылларда газетады

етекшилеген. Онынъ коьплеген асарлары да бизим газета бетлеринде дуныя ярыгын коьрген.

Асан Межитович Межитов бизге оьзининъ сабыр касиети мен, соьйлеви мен белгили болып калган. Мен оьзим де оны ис борышыма коьре, район китапхана куллыкшылары озгарган кешликлерде (йыл сайын Енъуьв куьни алдында озгарылув аьдет эди) коьргенмен эм хабарлавын да эситкенмен.

Буьгуьн онынъ акында бир неше йыллар янында болган, аьр соьзин анълаган, касиетин билген келини Куьнбийке-абай бек аьруьв этип айтады.

Ол онынъ согыс йолы акында айтып эситтирди.

- Бизим атай бек оьсимликлерди суьетаган эди. Ол токтап турмас эди, терек те шашар, ясылшалар да, шешекейлер де оьстирер эди. Картлыгы келгенде эмленейим деп больницага ятса да, сонынъ арасында да уьйге келип, шашкан шешекейлерин карап, сувгарып кететаган эди, - дейди Куьнбийке-абай.

Ол буьгуьнги несилге оьзининъ «Аманат» деп аталган ятлавлар йыйынтыгын калдырган. Сол йыйынтыкта онынъ туьрли йылларда язылган ятлавлары баспаланганлар. Асан Межитовтынъ аты да бизим газета окувшыларымызга аьруьв таныс.

Бадий Явланович Аджигельдиев халк арасынды язувшы деп танылган болса, Асан Межитович Межитов шаир деп белгили.

- Олар кайтип суьйинип келетаган эдилер бизге конакка, аьр бирисининъ колларында гуьл байламлар, коьзлеринде куьн саьвлеси ойнап туратаган эди. Олардынъ хабарлары ша, бек кызыклы болатаган эди. Йолыгысларымыз бек аьруьв оьтетаган эди,- деп эсине алады китапханада озгарылган йолыгыслар акында Тавжан Алиева.

- Алдынгы заманларда, ветеранлар арамызда яшаганда, оларга сый да йок эди. Оьзлери йыйналып, шоьлге шыгып, Енъуьв куьнин белгилейтаган эдилер. Аьли олардынъ сыралары бек сийрек болганда, Уллы Аталык согысынынъ аьскершисине уьйкен эс те, сый да этилип басланды, - дейди коьзлеринде, юрегинде мунъшылыгы ман Асият Бадий кызы.

Йолыгыс кызыклы эди. Буьгуьн уьлке танув уьйинде болган Кадрия атындагы школасынынъ окувшылары коьп пайдалы хабарларды эситтилер.

Каирбек Бальгишиев те оьз йоравларын балаларга айтып озды. Йолыгыстынъ сонъында окытувшы В.Абдулсаметова да разылык соьзин айтты. Сыйлы ветеранларымызга багысланган йолыгыс Тавжан Алиева Асан Межитовтынъ «Ветеран» деген ятлавын окувы ман тамамланды.

Г.Сагиндикова.

Суьвретте: кешлик озган шакта.

7 мая на территории поселения «сельсовет Южный» Кизлярского района состоялись конные скачки, прошедшие по инициативе конного клуба «Калинка» и при поддержке администрации района. Второй год подряд в канун Дня Победы на Кизлярщине выявляют лучших скакунов и наездников, да и страсти среди зрителей и участников горят нешуточные. Организаторы намерены сделать скачки традиционными.

На церемонии открытия мероприятия выступил заместитель главы Кизлярского района Иса Рамазанов, который с удовлетворением отметил символичность возрождения традиций проведения подобных соревнований именно на Кизлярщине. Конь для дагестанских мужчин, которые добрую половину жизни проводили в седле, – это верный боевой друг. А во время войны и горцы, и казаки сражались с врагом вместе со своими лошадьми. Иса Рамазанов поздравил участников и гостей спортивного праздника от имени главы района Александра Погорелова с наступающим Днем Великой Победы и коротко пожелал: «Пусть победит сильнейший».

8 мая, в преддверии празднования Дня Победы в Лакском районе поздравляли ветеранов Великой Отечественной войны. Пожелать защитникам отечества крепкого здоровья и передать теплые слова благодарности за их подвиг от имени Главы республики Рамазана Абдулатипова в район приехали министр культуры Зарема Бутаева и депутат Народного Собрания республики Джафар Абуев. В сопровождении главы района Юсупа Магомедова они посетили селение Убра, где поздравили Османа Кардашова, ветерана которому в этом году исполнилось 103 года. Гости вручили долгожителю цветы, посидели с ним за чашечкой чая и послушали рассказы о войне. Ветеран поразил гостей бодростью духа и позитивным настроем.