Юрий Баубек увылы Карасов. Алдынгы Адыге-Хабль (аьлиги Ногай) районынынъ Икон-Халк авылында 1947-нши йыл 20-ншы сентябрьде тувган. Ол алдынгы СССР Суьвретшилер союзынынъ, аьлиги заманда Россия Суьвретшилер союзынынъ агзасы, Карашай-Шеркеш Республикасынынъ ат казанган суьвретшиси, КЧР ат казанган саният аьрекетшиси. Черкессктеги суьврет школасынынъ директоры.
Янъыларда газетамыздынъ редакциясында Карашай-Шеркеш Республикасынынъ ат казанган суьвретшиси, республикадынъ ат казанган саният аьрекетшиси Юрий Баубек увылы Карасов оьзининъ кызы, саният илмилер кандидаты, Кабарты-Балкар Республикасынынъ сыйлы илми куллыкшысы Фатима Юрий кызы Канокова-Карасова ман бирге конакта болдылар. Тоьменде айтылган ногай суьвретшиси мен юритилген хабарласувды беремиз.
– Юрий Баубек увылы, аьдемге кайсы бир оьнер де Кудайдан берилетаганы белгили. Болса да бир атаклы аьдем айтканлай, баьри зат та балалыктан басланады. Сизинъ эсинъизде оьткен балалыгынъыз не мен эстеликли?
– Бизим Икон-Халк авылында яз айларында балалар Йилиншик йылга ягасында йыйылып, сувдынъ янындагы сары саз балшыгын уьнъип алып, кишкей атлар ясап баслаганы эндиги де эсимде. Бала шагымдагы коьринислер коьз алдымда сувга туьскен куьн саьвлелериндей яркырайдылар. Аьвелде Адыге-Хабльде кербиш заводы бар эди. Арамызда ол заман коьпир болмаган. Бизим авылдыкылар эм баскалар сувды арба ман оьткенлер. Биз уьйкенлер мен сол заводка баратаган эдик. Сонда саз балшыкты ийлеп, арбалары ман атларды уьйкен ошакларда яллатып ясаганмыз. Суьвретлер саниятынынъ дуныясына меним йолым соьйтип басланган.
Атамыз Саратовтагы журналистика бойынша Йогары партия школасында окыган. Мен авылда картлар ман курткалар арасында тербияланып оьскенмен. Сонъында оьсе келе Черкесскте мен бир суьвретшиди коьрдим. Таныстык. Ол – Александр Михайлович Гречкин эди. Мени окытты. Сонъында мен оны ман бирге куллык эттим.
Школады кутарып, Минск каласындагы театр-художестволык институтынынъ студиясында окыдым. Бу 1966-67-нши йыллар эди. Онда бек ийги аьдемлер оьнер иси мен аьрекет эткенлер. Сол студияда мен коьп затларга уьйрендим. Сонъында мен тувган ягыма кайтып, 1973-нши йылда Карачаевсктеги пединституттынъ суьврет факультетин окып кутардым.
– Сизинъ яшавынъыздынъ коьп яркын бетлери бар. Солардынъ кайсылары сизге айырым эстеликли?
– Мен уьйкен яшавды оьткенмен. Халкымызга куллык этуьвди Сраждин Батыров пан бирге баслаганмыз. Мен Дагестанга 1971-нши йылда биринши кере келгенмен. Мени ол заманда Карашай-Шеркеш пединститутында окыйтаган яслар шакырдылар. Сол йылларда Махачкалада ис орыны бар эди, сонда куллык эттим. Оннан мунда, Караногайга келип коьп яслар ман таныстык. Сонъында Сраждин Батыров пан катнасувымыз басланды. Меним атам – Баубек Карасов ол йылларда Черкесскте ана тилинде шыгатаган «Ленин йолы» газетасынынъ бас редакторы эди. Атам сол заман балалар йырларыннан бир китап туьзди, мен сонынъ ишиндеги суьвретлерин аьзирледим. Сол куьнлерде бизге Сраждин келгенде, атам ога: «Сраждин, болаяк болса, сондай китапти сен де аьзирле», – деди. Соьйтип С.Батыров та Махачкалада ногай халк бала йырларыннан айырым китап туьзип шыгарды.
Сраждин ийниндеги кийгиз дорбасы ман кайда да йолланып кетеди. Бизге, Черкесскке де келеди. Ол аьдемлер мен бек тез тил табатаган аьлемет ийги, ашык коьнъилли аьдем эди. Онынъ суьвретлерининъ выставкасын бизде, Черкесскте де оьткердик. Сраждин шоьл мен Кобан ногайларды бирге косты дер эдим.
– Сизинъ оьзинъиздинъ выставкаларынъыз да коьп ерлерде оьткерилген болар?
– Меним суьврет выставкаларымнынъ географиясы заьлимдей кенъ. Сырт Кавказ республикаларында, Ставропольде, Москвада – Савлайроссиялык эм Халклар ара выставкаларында меним суьвретлерим де катнасканлар эм катнасадылар. Соны ман бирге мен хыйлы йыллар Карашай-Шеркеш китап издательствосында куллык эттим. Ана тилинде шыгатаган 200-ге ювык китаплерди суьврет ягыннан коьрклендиргенмен, солар: окув китаплери, ногай авторларынынъ йыйынтыклары, айырым художестволык китаплери. Айтпага, меним коьрклендируьвим мен 2-нши класстынъ «Тувган тили» Савлайсоюзлык балалар окув китаплерининъ конкурсында енъуьвши болган. Солай ок баска туьрли конкурсларда да коьп катнасканман эм енъуьвши де болганман. ЮНЕСКО Халклар ара организациясы ман байланыслы Художестволар Академиясынынъ дипломы, Россия Суьвретшилер союзынынъ «Россиядынъ суьврет ясав саниятына эткен уьйкен косымы уьшин» деген дипломы ман савгаланганман.
– Сизинъ яратувшылыгынъыздынъ темалары да кенъ болар?
– Меним суьвретлеримде тувган якларымыздынъ пейзажлары, миллет тематикасы бас орынды тутады. Кайсы бир оьнерли аьдемге усап, мени де табиат коьринислери коьптен коьнъиллендирип келгенлер. Миллет тематикасы – ол коьп ягыннан йыйылма келпети дер эдим: ногай домбра, кыл кобыз, миллет оьрнеклери эм кийимлер, туьелер, ногайды ногай этип танытып келген коьп баска белгилер. Айтпага, белгили йырлавшымыз Асав Султанбеков йырлайтаган бурынгы йыравымыз Досмамбет Азавлыдынъ толгавлары бойынша айырым суьврет композициясын ясаганман. Оннан баскалай, меним яратувшылыгымда графика, монументальли эскизлер де
(солар Черкесскте, республика бойынша ер-ерде салынганлар) уьйкен орынды бийлейдилер.
Хабарласувды М.-А.Ханов юриткен.
Суьвретлерде: Ю.Карасовтынъ ясаган суьвретлери.