Йыллар барадылар алдыга. Кайзаманда да эл арасында айтылады: «Кая, ясларды коьремиз, бизим заманымызда ша сондай тувыл эди ». Бу соьзлер коьплеген мынъ йыллардан бери айтылып келеятыр. Болса да, несилден несилге коьширилип турады тувган ерге суьйим, ясуьйкенлерге сый этуьв, кишкейлерди коршалав. Сол асабалыкты ясларымыз оьзлерине аладылар эм оьлериннен сонъгы несилге коьширедилер.
Аьлиги заман, ол кайдай? Яс несил кайдай ойлар ман яшайды? Биз, совет заманында оьскен балалар, сол заман ман тенълестиргенде, кайсысы ийги болады балалар тербиялавына, оьрленуьвине? Бу соравга явап ата-аналар да, балалар да излейдилер.
Заманлар куьн сайын туьрленедилер, сога коьре мен аьлиги эм алдынгы заманды тенълестирмеге суьемен. Бизим заманымызда октябренок, пионер болмага ымтылатаган эди балалар. Аьлиги балалар согысты тек хабарлардан биледилер, ама бизим ясуьйкенлер сол кара кавгадынъ отыннан оьттилер, Енъуьв куьнине куванып, янъы яшав туьздилер. Биз коьрмедик кавгады, болса да сол заманнынъ соьнмес сеслери бизим юреклерде, янларда дайымларга калдылар. Мен эски альбомларды актарып карайман. Кара-ак суьвретлеримизди колыма аламан, мага коьре балалыгым артка кайткандай. Аьли Интернетке кирсенъ, туьрли туьсли суьвретлер коьзди шагаластырадылар, яслар, ушын айтканда, тек яслар тувыл, эртенъликте турып, бир стакан шай ишсе де, Инстаграммга «селфи» этип саладылар. Бизим заманымызда ондай зат кайда, бизим авылга бир фотограф келетаган эди, онынъ бир телефоны бар эди, соны алып, савлай авыл балалары суьвретке туьсетаган эди, сондай суьвретлеримиз аьли де сакланып туры.
Аьлиги балалар билеме экен, олардынъ ата-аналары суьвретлерди оьзлери шыгаратаган болганы? Бизим заманымызда суьвретлерди эс калсын деп шыгаратаган эдилер, аьлиги заманда олар буьгуьн бар, танъла йок деп ойлайман мен.
Меним бу макалам озган заман акында оькиниш тувыл, бу бизим эм балаларымыздынъ яшавы арасында кайдай туьрленислер бар экени акында хабар. Мен хабарласувга шакыраман окувшыларды. Меним йиенлеримнинъ
балалары туьрли кувыршаклар ман, ойыншыклар ман ойнайдылар, янъыларда кызлардынъ биреви мага кутыктынъ ишинде йылыскавык, ябыскавык бир зат аькелип, колыма соны тийдиргенде, шаркым бир туьрли болып кетти, бу не зат? деген соравыма ол «лизун» деп яваплады. Аьлиги заманда «лизунлар» эм сондай баска ойыншыклар коьп болды. Биз болса куьлтоьбелерден бузылган аяк сиселер тавып ойнайтаган эдик, кувыршакларымыз да бирдей эди, аьли кувыршаклар да кайдай туьрли болады. Мен сол затка карсы тувыл, ама ойыншыклар да балаларды уьйретсе экен, маьнели болса экен. Биз кырда ойнайтаган эдик, каранъа болсын, исси болсын, йыйналып, туьрли ойынлар ойнайтаган эдик. Кыста коьллер бузлаганда, барып тайысамыз, сувга ойыламыз, уьйге келип кийим авыстырып, тагы да кетемиз, ким биле, авырганда авырган болгандырмыз, ама сол балалыгымыз кайдай ийги эм йылы эди бизге. Аьлиги балалар уьйден шыкпайдылар, олардынъ ойынлары ноутбукта, мобильли телефонларда, планшетлерде.
Аьеллер курыладылар савлай яшавга тувыл, бир неше айларга, сол зат бизди тынышсызландырмай болмайды. Кайдай тойлар этемиз, борышланып-карыжланып, тек яслар экинши ай шашырайдылар. Сол да маьселе болып турады аьлиги заманда. Аьли яслар аьел курмай, карьера курадылар, акша, власть коьплеген ясларга ие болды. Кайгылы зат деп ойлайман мен соны. Мен анълайман, аьлиги заман тез оьтеди, сол заманнынъ атыннан кувмага шалысып, яслар оларга не керек экенин, яшавдынъ маьнесин анъламайдылар.
Мен яслардынъ акында яман деп айтпайман, болса да олар коьплеген яшав баалыкларын баалап болмайды деп белгилемеге суьемен, сол да олардынъ куьнасиннен тувыл, биз оьзимиз де куьнали. Биз де кувамыз яшавдынъ артыннан, сол заманда саьбийлерге маьне бермеге заман таппаймыз. Арада бир олар ман хабарласып, эски альбомларды актарып, ойларын, мыратларын сорав керекпиз. Аьши, баскалай болмага керек тувыл, олар ша – бизим келеектегимиз.
Г.Бекмуратова.

