Паранормальлик сулыбы болган аьдемлер яракшылар, эмлевшилер, шаманлар, эм сондай баскалар дайым да кайбир аьдемлердинъ эсин оьзине каратып келеди.
Кайбир аьдемлер оларды яратпайдылар, баскалары, керисинше, олардынъ исин аьжейипке санайдылар. Ама не деп айтсалар да, сол ок аьдемлер бизим касымызда болып, аьдетте болмаган амаллар ман эмлеп келедилер. Астрахань каласынынъ шетинде орынласкан Растопуловка авылында тетесиннен келген оьнери болган халк эмлевшиси Гульбану Ахмедовна Джалмухамбетова яшайды. Ногайлар ондай аьдемлерге яракшы деп айтадылар. Гульбану Ахмедовна Красноярск районынынъ Староурусовка авылында 1938-нши йыл карагаш-ногайлардынъ эгинши аьелинде тувган.
Онынъ атасы Ахмед Дасаев молла болган, анасы Зарифа ерли колхозда аьрекет эткен. Гульбанудынъ эскеруьви мен олар ярлы яшаганлар. Оларда ас эм кийим танъкылык болган, мектебте окымаган. Атасы оьлген сонъ 13 ясында ол анасы ман Кирикили авылына коьшеди. Онда атасынынъ агасы Мажит Дасаев оларга турмага ер эм ашамага ас береди. Кишкей Гульбану уьйшиликте коьмек этеди, уьй йыйыстырады, кыздынъ анасы «Кызыл турмыш» колхозында балык ыслап юреди. Онынъ Инжибийке тетеси Астрахань областинде белгили эмлевши болган. Область авылларында, Казахстаннынъ авылларында авырыган аьдемлерге арба ман баратаган эди. Ол тил куьрмелуьвиннен, койдынъ явыргалагында карап келеекти айткан, бала болмавлыктан, коьзден, аьйледен, уйклап болмавдан, мал оьлуьвден эмлеген. Ога сокырлар, аксаклар, грыжа ман, кыскаяклылар маразлары ман эмленмеге де келетаган болганлар. Авылдынъ ясуьйкенлери онынъ акында аьлиге дейим де, ол тек эмлевши болып калмай, ол кыйынлыкты да токтатып болган, куьшли деп эсине аладылар. Бир кере Гульбанудынъ тетеси казах авылларыннан уьйине кайтып келеятырган болган. Онынъ йолында кесесиннен йибермей, атлы караклар турадылар. Олар кыскаяклыдан акша эм алтын бергенди талаплайдылар. Инжибийке оларга йолдан тез болып тайынъыз деп шамланады. Ама олар оьзиндикинде турадылар. Сонда ол куьшли ашувланып, эм бир колынынъ силкуьви мен эм каравы ман аьдемлерге коркувды йиберип, караклардынъ атларын ерге йыгады. Караклар коркып кашадылар. Ога бирев де карсы соьйлемейтаган болган. Эм оны ман бас коспага коркатаган болганлар. Халктынъ айтувы ман, эгер эмлевши оьзининъ оьнерин яшаган заманында биревге коьширип уьлгирмесе, ол оны оьлгеннен сонъ оьнерин ызлавшы аьдемнинъ туьсине келип береди дейдилер. Гульбану Ахмедовна ман да солай болды. 1959-ншы йыл Азат Джалмухамбетовка эрге шыкканда, ол эмлев акында бир де ойламаган эди. Азат Мухамедович Астрахань каласында коммуналлык хозяйстволык управлениесинде аьрекет эткен. Гульбану уьйшиликте куллык эткен.Доьрт аьвлетлерин Анвар, Алимбек, Гульзада эм Гульнарады тербиялаган.
Бир куьн ога тетеси Инжибийке туьсине энеди. Эм ол кыскаяклыга сен аьдемлерди эмлемеге керексинъ деп айтады. Уьш кеше бойы туьсинде оьзининъ билимин уныгына йибереди. Гульбану коьп заман сол затка уьйренип болмай, этип болмаспан деп коркып, кешелерде йылайтаган эди. Ювыклары Гульбануды баска карайтаган аьдемге элтеп, туьси акында билдиредилер. Эмлевши кызга карап, сенде оьнер бар, эгер аьдемлерди карамасанъ, сен куьшли авырымага болаяксынъ дейди. Басында Гульбану тетесиннен келген оьнери мен оьз аьвлетлерин, оннан сонъ авылдасларын эм кардашларын эмлеп баслайды.
Буьгуьнлерде ол оьз авылында эм баска ерлерде де белгили болады. Эмлевши туьрли динлер эм миллетлер арасында оьнери мен таныс болады. Бас деп ога Астрахань каласынынъ эм область районларынынъ яшавшылары эмленмеге келедилер. Кайбир заманларда онынъ акында эситип, баска регионлардан да аьдемлер эмленмеге келедилер.
Балалары йок аьеллерди, балаларды коркувддан, коьз тиювден де карайды. Сув уьскиреди, эмлев майларын аьзирлейди. Эмлевши оьз коллары ман да пайдаланады. Ол колы ман авырыган ерге тийип, мараздан эмлейди. Коьз тиювден эм коркувдан Гульбану Ахмедовна халк медицинасынынъ кенъ яйылган йосыкларын кулланады.
Коркувды ол сувык сув эм воск пан эмлейди. Боьлме ортасында балады олтыргышка олтыртып, воскты иритип, окувларын окып, баладынъ басынынъ уьстинде ыслаган савыттагы сувык сувга тоьгеди. Эм бала корккан затлар, айванлардынъ кевдеси, коьлик эм сондай баска затлар кепленип, сувда коьринеди. Процедура кутылган сонъ, ол балага сув шашып, коршалав окувын окыйды. Ога, коьбисинше, балалары йылайтаган, ас ашамайтаган, кешеде ийги уйкламайтаган яс хатынлар келедилер. Гульбанудынъ ойы ман, ол коьз тиюв мен байланыслы. Онынъ соьзи мен балага ата-анасынынъ, баска аьдемлердинъ коьзи тиймеге болады. Эгер аьдем балады биринши кере коьрген болса, ога уьш кере туькирип эм сол ок заман «Меним коьзим тиймесин» деп айтпага тийисли. Коьзден ол мундай йосык пан эмлейди. Басында ол аьдемлердинъ колы тийген эсиктинъ ыславышларын ювады. Сол ок сув ман ол баладынъ бетин, мойынын эм баска ерлерин ювады. Оннан сонъ савытка таза сув алып эм 7 серник шыгарады. Эм аврыганнынъ бетининъ янында биревин ягып, отка карап, окувын окыйды. Эм баска серниклер мен де соьйтип этеди. Сувда ютылган серниклер куьшли коьз тийгени акында билдиреди. Баьри зат та болган сонъ, «Бисмиллях» деген соьзлер мен аьдем аягын баспайтаган ерге элтеп тоьгеди.
Ога баласы болмайтаган аьдемлер де келедилер. Онынъ соьзи мен бала болмайтаганларга ятар орынында урсыспага, аракы ишип ятпага ярамайды, ойлары таза болмага тийисли. Эм сол заманда яслардынъ арасы беркип, эм Кудай да саьбий берер,- дейди эмлевши кыскаяклы.
Эмлевшиге бараяктан алдын аьдемде сеним эм мырат болмага тийисли, ол затлар ога ярдам болар, а оларсыз шалысувлык босына болар дейди Гульбану Ахмедовна.
Келеекте де ол куьши эм ден савлыгы болган шаклы, аьдемлерди карап эм эмлеп келмеге сеними мен яшайды.
Р.Шугаипов.