2016-ншы йылдынъ декабрь айында Кумлы авыл Шихмурзаев атындагы орта мектебинде район бойынша етекшилердинъ тербиялав иси ягыннан орынбасарларынынъ семинары уйгынланып оьтти. Мектеб окытувшылары эм окувшылары келген конакларды хош коьрип алдылар. Класс етекшилери мен кызыклы класс саьатлери, ата-аналарга багысланган йыйын, дерислер, тоьгерек столы, концерт озгарылдылар. Мектеб яшавында оьткен маьнели оьзгеристе окытувшылар да, окувшылар да белсенли ортакшылык эттилер.

Класс саьатлериннен алдын семинарга йыйылган конаклар оьнерли саьбийлердинъ яратувшылыклары ман таныстылар.

Оннан сонъ 3-нши класс етекшиси Ф.Менлиалиева «Ийгиликке меним йолым», 8-нши класс етекшиси А.Аджигельдиева «Наьсиптинъ шынты баалыклары» деген класс саьатлерин, 2-нши класс етекшиси М.Адильгереева театраллык класс саьатин, психолог Р.Мамурова 5-нши класс окувшылары ман «Мен эм меним досларым» деген дерис-ойынын уйгынладылар. 1-нши класс етекшиси Ф.Рамазанова ата-аналардынъ катнасувы ман йыйын озгарды. Йыйында ата-аналар, окувшылар белсенли ортакшылык эттилер. Ийгилик, тебентелик, эдаплык анъламларын кеплендируьв, окувшылардынъ ийгилик эм яманлык акында ойларын оьрлендируьв, ийги ислер этпеге ымтылувды тербиялав, окувшыларды досты, дослыкты бааламага уьйретуьв аьр бир озгарылган класс саьатлерининъ, ата-аналар йыйынынынъ бас мырадлары эди.

10-11 класс окувшылары ман ана тил эм адабиатыннан окытувшысы, РФ билимлендируьвининъ отличниги С.Аджигельдиева «Энъ кыйын кеспи- аьдем болув» деген тоьгерек столын уйгынлады. Шара ана тилинде оьтти. Тоьгерек столында келген конаклар, окувшылар ортакшылык эттилер.

Тоьгерек столы белгили ногай шаири М.Авезовтынъ ятлавыннан, видео ролигин каравдан басланды. Окувшылар аьдем баалыклары, анъ-эдаплык тербиялавы акында хабарладылар. Боьтен де видео-слайдлар ман коьрсетилген бизим замандагы йигитлик, баьтирлик акында хабарлар кызыклы эдилер. Шара катнасувшылары коьзлеринде коьзяслар ман Россия Баьтири Р.Кадырбулатовтынъ аьптесининъ, Россия Баьтири А.Машаковтынъ анасынынъ эскеруьвлерин карадылар. Окытувшы тоьгерек столдынъ исин шаир С.Майлыбаевадынъ ятлавыннан соьзлер мен, ногай адабиятынынъ белгили классиги Ш.Тиленши улынынъ йоравлары ман тамамлады.

Концертте музыка дерисиннен окытувшысы К.Толубаева, «Курткашык» деген кружок етекшиси А.Мутаирова, 1-11-нши класслар окувшылары ортакшылык эттилер.

5-нши класс окувшысы Р.Нурадилова окытувшы, шаир К.Бурумбаевадынъ «Суьювинъди савкатла» дерен ятлавын окып эситтирди.

Келген конаклардынъ эсин оьзине яс юлдызлар да караттылар. Биюв эм йыр аркалы окувшылар оьз халкынынъ эм Кавказда яшайтаган баска халклардынъ адабиаты, тарихи мен танысып келедилер.

Шара йыйылганлардынъ шалт «Лезгинка» биюви мен тамамланды.

Ф.Абдунасова,

Кумлы авыл орта мектеб етекшисининъ тербиялав иси бойынша орынбасары.

Суьвретте:шарадан коьринис.

27 –нши декабрьде Бабаюрт районында депутатлар йыйынынынъ тамамлав 14-нши сессиясы Район депутатлар йыйынынынъ председатели А.Акмурзаевтинъ етекшилеви мен озгарылды. Баска болып онда район аькимбасынынъ орынбасарлары, авыл поселениелер аькимбаслары, учреждение етекшилери, боьлик етекшилери, коьлем информация ваькиллери ортакшылык эттилер. Сессия куьнделигинде 12 соравлар кирген эдилер. Депутатлар 2017-нши йылга «Бабаюртовский район» МО администрациясынынъ бюджети каралды, Район депутатлар йыйынынынъ регламентине толтырувлар, туьрленислер киргистилди, 2017-нши йылга Депутатлар йыйынынынъ ис планы беркитилди.

Докладлары ман район йыйынынынъ депутаты Я.Биймурзаев, Экономика управлениесининъ эм муниципалитет администрациясынынъ территориаллык оьрленуьвининъ етекшисининъ орынбасары Р.Абакаров, район аькимбасынынъ орынбасары А.Абсаламов, муниципаллык закупкаларынынъ эм экономика боьлигининъ етекшиси А.Таваев, Татаюрт авылынынъ аькимбасы М.Магомаев эм баскалар соьйледилер. Район администрация финанслав управлениесининъ етекшиси А.Султанов 2016-нши йылдынъ 11 айы ишинде муниципаллык образованиединъ бюджетининъ налогы оьсуьви бойынша озгарылган шаралар ман байырлык келимлери 124 млн.458,5 мынъ маьнет йыллык планын 112 млн.158 мынъ маьнетке толтырылганы акында билдируьвлер этти.

-Сонынъ ишинде район бюджети 92,7 процентке, поселение бюджетлери 81, 1 процентке толтырылган.

Муниципаллык образованиединъ проекти сизинъ карарынъызга коьре аз карыжлар бойынша киргизилген. Соны ман байланыста келеек йылга баска борышлар белгилендилер. Муниципаллык районнынъ дотационлык бюджетининъ тоьменлеви, налог тармагынынъ тебентелигининъ узак болжалын канагатлавы, бюджет карыжларынынъ оьсуьвининъ бир кепте ысланувы, налог базасын оьстируьв борышлары каралдылар,-

Баьри соравлар бойынша тийисли токтаслар алынды.

Махачкала каласында Родопский бульварда шаирдинъ 100 йыллыгына багысланып, Юсуп Хаппалаевтинъ эстелиги ашылды. Мемориалдынъ авторы - Дагестан Республикасынынъ ат казанган суьвретшиси Шамиль Канайгаджиев. Эстеликтинъ шатлыклы ашылувында Дагестан Оькиметининъ председателининъ биринши орынбасары Анатолий Карибов, Государстволык Думасынынъ депутаты Юрий Левицкий, ДР Язувшылар союзынынъ правлениесининъ председатели Магомед Ахмедов, Юсуп Хаппалаевтинъ увылы Сулейман Хаппалаев, шаирдинъ кардаш-тувганлары, маданият аьрекетшилери катнастылар.

- Озган йыл Юсуп Хаппалаевтинъ йылы эди, сол зат шаир аьр заманда да халк шаири болганын эм аьлиги заманда да халкы ман бирге экенин коьрсеткен. Бу эстелик бизим шаирдинъ ийги деген эстеликлердинъ бириси, ол Юсуп Хаппалаевтинъ асабалары ман курылган, республикамыздынъ аькимбасынынъ коьтергишлеви мен, - деди М.Ахмедов.

Шаирдинъ увылы эстеликтинъ курылувына оьз уьлисин косканларга оьз разылыгын билдирди. Эстелик Родопский бульварда салынган, узак тувыл ерде шаир яшаган.

Дагестан Республикасынынъ Аькимбасы Рамазан Абдулатиповтынъ карарына коьре, онлаган дагестанлылар эм региональли учреждениелер туьрли тармаклар бойынша проектлерди яшавга шыгарувга грантлар алаяклар.
Коьлем информационлык амаллары тармагында грантлар уьш номинациялар бойынша берилеек. Соьйтип, «Миллет тиллеринде республикалык коьлем информационлык амаллар журналистлердинъ яратувшылык проектлерин коьтергишлевге» номинация бойынша грант алувшысы ГБУ «Шоьл тавысы» рееспубликалык газетасынынъ редакциясы» болган. (проект «Аталыгым меним – Дагестан»). 
Буьгуьн Махачкала каласында енъуьвшилерге Дагестан Республикасынынъ Аькимбасы Рамазан Абдулатипов енъуьвшилерге грантлар тапшырады. «Шоьл тавысы» республикалык газетады бас редактор Эльмира Юнусовна Кожаева коьрсетеек.

Озган 2016-ншы йылдынъ ишинде «Дагестанская сетевая компания» АО куллыкшылары рейд шаралардынъ барысында 1396 кере электроэнергияды договорсыз кулланувдынъ алдын шалганлар.

Солардынъ сырагысында ашыкланган йойымлар оьлшеми 92 миллион 688 маьнетке олтырады. Потребительлерге тийисли актлар салынганлар, олар компанияга келтирилген йойымды толыстырмага борышлы. Электроэнергияды сансыз, эсаплавсыз эм договорларсыз кулланув фактларын ашув бойынша шараларды энергетиклер дайымлык негизинде юриткенлер. Баьриси 2016-ншы йылдан баслап дагестан энергетиклери мен 1570 рейдлер оьткерилген, сонынъ санында – ыхтыяр саклавшы органлар эм ерли администрация ваькиллери мен де бирге.

2016-ншы йылдан алып электроэнергияды эсаплавсыз эм договорсыз кулланув уьшин административлик яваплык заьлимдей каты болган. «Административлик ыхтыяр бузувлар акында Россия Федерациясынынъ Кодексининъ» 7.19-ншы статьясы бойынша электротармакларына  бир ыхтыярсыз, оьз эрки мен косылганы, солай ок электроэнергияды оьз йорыгы ман (эсаплавсыз) кулланганы уьшин гражданларга 10 мынънан 15 мынъ маьнетке дейим, юридический лицоларга – 100 мынънан 200 мынъ маьнетке дейим административлик штраф салынады. 

Озган 2016-ншы йылдынъ ишинде «Дагестанская сетевая компания» АО куллыкшылары рейд шаралардынъ барысында 1396 кере электроэнергияды договорсыз кулланувдынъ алдын шалганлар.

Солардынъ сырагысында ашыкланган йойымлар оьлшеми 92 миллион 688 маьнетке олтырады. Потребительлерге тийисли актлар салынганлар, олар компанияга келтирилген йойымды толыстырмага борышлы. Электроэнергияды сансыз, эсаплавсыз эм договорларсыз кулланув фактларын ашув бойынша шараларды энергетиклер дайымлык негизинде юриткенлер. Баьриси 2016-ншы йылдан баслап дагестан энергетиклери мен 1570 рейдлер оьткерилген, сонынъ санында – ыхтыяр саклавшы органлар эм ерли администрация ваькиллери мен де бирге.

2016-ншы йылдан алып электроэнергияды эсаплавсыз эм договорсыз кулланув уьшин административлик яваплык заьлимдей каты болган. «Административлик ыхтыяр бузувлар акында Россия Федерациясынынъ Кодексининъ» 7.19-ншы статьясы бойынша электротармакларына бир ыхтыярсыз, оьз эрки мен косылганы, солай ок электроэнергияды оьз йорыгы ман (эсаплавсыз) кулланганы уьшин гражданларга 10 мынънан 15 мынъ маьнетке дейим, юридический лицоларга – 100 мынънан 200 мынъ маьнетке дейим административлик штраф салынады.

Янъыларда Дербентте  каладынъ патшалык тарих –архитектуралык эм художестволык музей-заповедниктинъ конференц-залында туризмнинъ оьрленуьвининъ  соравлары бойынша кенъес оьтти.

Дагестаннынъ туризм эм художестволык усталык бойынша министри М.Исаев оьз соьзинде буьгуьнлерде Дербентте  туризмди оьрлендирмеге уллы куваты бар, бизим борышымыз сосы амалларды яшавга шыгарув. Сосы мырат пан  муниципаллык инфраструктурады белсенли оьрлендирмеге  эм эсли Дербенттинъ аьлемет  тарих эм архитектуралык эстеликлерин таралтув уьшин баьри аьлиги технологияларды кулланмага тийисли экенин айтты.

Дербенттинъ администрациясынынъ аькимбасынынъ орынбасары М.Алиев, бу куьнлерде калада конакларды хош алмага аьрекет эткен конак уьйлердинъ саны аз тувыл экенин, эки туристлер негизи барын белгиледи. Онынъ соьзлери мен бу затлар Дербентке келмеге аваслыгы болганларды хошламага аз.

Кенъес исинде Дагестаннынъ Халк Йыйынынынъ депутаты В.Фаталиев, «Управление земельных и имущественных отншений»МКУ З.Эминов, Дербент патшалык тарих-архитектуралык эм художестволык музей-заповедниктинъ директоры А.Ибрагимов эм баскалар ортакшылык эттилер.

Олар бу куьнлерде туризм экономикадынъ ийги оьрленип келеяткан тармагынынъ бириси деп белгиледилер. Бир эллерде ол ис орынлар туьзуьвде маьнели орын тутады, экономикадынъ авыл хозяйство, промышленность тармакларын оьрлендируьвге себеп этеди. Кенъес катнасувшылары муниципаллык власть республикадынъ етекшилеви мен бирге тыс эллердинъ сулыбын, эсли Дербентти туристлик орталыкка айландырмага кулланарлар деп  деп сенимлерин айттылар.

Кенъесте  Дербент патшалык тарих-архитектуралык эм художестволык заповедниги «Дербент -2000» туристлик орталыгы ман тар  байланыс тутув бойынша  Келисуьвге кол басылды. Официаллык документке кол белгиленген учреждениелердинъ етекшилери А.Ибрагимов эм П.Наметуллаев бастылар. 

Прирост объемов производства за счет импортозамещающей продукции составил в Дагестане 2 миллиарда рублей за 11 месяцев, сообщил глава правительства республики Абдусамад Гамидов. "За 11 месяцев текущего года прирост объемов производства за счет внедрения импортозамещающей продукции составил 2 миллиарда рублей. Для сравнения, за весь 2015 год подобный прирост равнялся 780 миллионам рублей", — сказал Гамидов.

По его словам, из-за режима санкций у большинства предприятий появились перспективы роста спроса на замещающую импорт продукцию и, соответственно, увеличения заказов как в оборонной, так и в гражданской сфере.

"Министерством промышленности и торговли Дагестана совместно с республиканскими предприятиями проработаны подготовленные Минпромторгом России 20 отраслевых планов импортозамещения, определен перечень продукции, производство которой может быть нами освоено. Также разработан актуализированный региональный план по содействию импортозамещению, которым предусмотрена реализация 12 инвестиционных проектов в этой сфере", — отметил глава правительства региона.

Янъыларда Татымлык уьйинде терроризм  эм  дин экстремизм идеологиясына карсылык этуьвде гражданлар  ямагатынынъ институтынынъ туткан орынына багысланган Ямагат палатадынъ пленарлык кенъеси оьтти. Мунда  патшалык властининъ органларынынъ, муниципалитетлердинъ, коьлем билдируьв амаллардынъ, дин конфессиялардынъ ваькиллери эм аьлимлер катнастылар. Шарады ДР Ямагат палатасынынъ председатели Гамзат Гамзатов ашты.

–Терроризм эм дин экстремизм аьлиги дуныяда энъ де актуальли маьселелер болып каладылар. Бизим элимиз халклар ара терроризми мен куьреспеге уллы  куьш салады. Терроризм эм экстремизм идеологиясына карсы турувда гражданлар ямагатынынъ институтларын, кенъ ямагатлыкты бавламай хайырлы сырагыларга келип болмаякпыз.

Дагестан Республикасынынъ Ямагат палатасы ман ямагат тынълавларда, конференцияларда терроризм эм экстремизм идеологиясына карсылык этуьв темасы аз каралмады. Патшалык власть органлары ман, муниципаллык билимлендируьв мен, дин аьрекетшилер мен белгиленген маьселе уьстинде уьйкен куллык юритиледи. Ямагат палатасынынъ агзалары студентлер мен йолыгысадылар.

Дагестан яслары шеттен карап турмайдылар, олар баьри шараларда белсенли катнасадылар. Сога шайыт болады республикамыздынъ Ямагат палатасы озгарган социаллык тергевлердинъ сырагылары. Биз республикадынъ 40 муниципалитетиннен 2000 аьдемге соравлар бердик. Олардынъ 90 проценти районынынъ ямагат яшавында,озгарылган саваплык акцияларда катнасатаганын белгиледилер. Биз, ясуьйкен несил, яслардынъ аваслыгына эс этпеге тийислимиз. Олар баьри берген борышларды толтырмага аьзир.

Бек маьнели терроризм эм экстремизм идеологиясына карсы турувда аьел баалыкларга таянув,-деди оьз соьзинде Г.Гамзатов.

Кенъес катнасувшылары ямагатта ислам  дини бойынша билимлерин артырув ямагатта тил бирликти беркитуьвде бек маьнели экенин айттылар.

Шарада «Халк журналисти» конкурсынынъ енъуьвшилерине савгалар тапшырылды: айтпага, «Дагестанская правда» газетасынынъ корреспонденти А.Тажудиновага 1-нши дережели диплом эм 50 мынъ маьнет акша, «Дагестан»ГТРК  корреспонденти Х.Нисредовага 2-нши дережели диплом эм 30 мынъ маьнет акша, «Эхо Москвы Махачкала» радио ваькили М.Бийгишиевке 3-нши дережели диплом эм 20 мынъ маьнет акша.

Тагы да мунда ДР Ямагат палатасынынъ ийги яктан оьзлерин коьрсеткен агзалары Сый грамоталар ман савгаландылар.

Н.Кожаева.

Махачкала каласында декабрь айдынъ басында сайлав ыхтыяры эм сайлав процесси соравлары бойынша 11-нши класс окувшылары арасында республикалык олимпиада озган. Биринши орынды бизим яс ердесимиз, Кадрия атындагы орта школасынынъ окувшысы Юлия Абдулсаметова алган. Бу шара Дагестан Республикасынынъ сайлав комиссиясы ман озгарылган эм Россия Парламентаризмнинъ 110 йыллыгына багысланган. Олимпиадада республикамыздынъ туьрли районларыннан савлайы 40 катнасувшы сынаскан.