Дагестан патшалык кувыршаклар театрынынъ яратувшылык коллективи ДР Маданият министерствосынынъ «Дагестан яшавшыларына–сахна усталары» янъы проектин толтырув бойынша Ногай районынынъ Терекли-Мектеб авылында болдылар. Дагестан кувыршак «иелери» район орталыгынынъ балаларына Ф.Шевяковтынъ пьесасына (режиссер В.Долгополов) «Путешествие комедиантов» деп аталган постановкасын коьрсеттилер.

Кувыршаклар театрынынъ артистлери оьзлерининъ кеспи сырлары ман боьлистилер, оьз куллыкларында кайдай кувыршаклар кулланатаганын, кайдай техникалык амаллар ман оларды аьдемлерге усастыратаганы акында хабарладылар.

Даггостеатрынынъ артистлери Терекли-Мектеб авылынынъ балалары ман суьйинишли хош алындылар.

«Светлая седмица» яде Пасха юмасы –ол Пасхадан сонъгы ети куьн. «Светлая седмицадынъ» уллы юмасында Божия Матерь иконасынынъ эстелиги эм литургиядан сонъ сувдынъ «освящениеси» болады. Сосы белгиленген православие динининъ шаралары Ногай район орталыгы Терекли-Мектеб авылынынъ христиан оьлигининъ касындагы килседе этилинди. Мунда конакта дин аьрекетшиси Махачкала эм Грозный епископы,варлаам В.Пономарев болды, ерли православие христиан динининъ ваькиллери йыйылдылар. Ол коьптен бери Ногай районына келип, мундагы храмды коьрип, баьри ногайларды эм мундагы христианларды Христостынъ кайтадан тирилуьви мен байланыстагы байрам ман кутламага суьйгени акында республикалык «Шоьл тавысы» газетасынынъ бас редакторы Э.Кожаева ман соьйлегенде айтты. Тагы да ол килседи яракландырув куллыклары тамамланып, бу авылдагы христианлар мунда дин шараларын толтырса яхшы болаягын белгиледи.

Н.Кожаева.

26 апреля в 16.50 часов выйдет передача на ногайском языке- "Аталыгым-Дагестан" на канале РГВК Дагестан. Всем приятного просмотра.

Ногайымнынъ уллы суьвретшиси, шаири, биювшиси, кийим тигуьвшиси Сраждин Батыровтынъ эстелигине мемориаллык такта ашылувына багысланган шара, янъыларда Терекли-Мектебте онынъ аты берилген орамда конаклар, маданият аьрекетшилер, орам яшавшылар, окувшылар, ол яраткан «Айланай» ансамблининъ ваькиллери катнасувы ман оьтти. Мунда ногайымнынъ 41-нши баьтири– Сраждинди ювык таныганлар –Нарбике Муталлапова,Я.Кудайбердиев, К.Зарманбетов, М.Ваисов, тенъи Т.Кидирова онынъ суьйикли карындасы Вагидат Батырова эм оны билгенлер «село Терекли-Мектеб» СП МО аькимбасы З.Аджибайрамов, Э.Кожаева уьйкен суьйиниши эм оькиниши мен онынъ акында хабарладылар. Суьйиндилер эм оьктемсидилер Кудай айырып ногай халкына сондай уллы аьдемди бергенине, иси тири, коьп шет эллерде ногай суьвретшидинъ аты белгили экенине, оькиндилер сосындай аьдем дуныядан айлак эрте кешкенине.

–Сраждин бир куьн биздей аьдемлердинъ акында йок болган сонъ айтылар деп айтканы эсимде , аьне сосы куьн де етти. Дайым да мен оны таныган, билген аьдемлерге, онынъ атын бу куьнлерде айтканларга Кудайдан ден савлык тилеймен. Коьп савболынъыз онынъ эстелигин сыйлаганынъызга,-деди юрегиндеги уьйкен сезими мен, коьзиндеги яслары ман уллы Сраждиннинъ карындасы.

Солай ок шарада З.Аджибайрамов мемориаллык тактады салувда уьлис коскан орам яшавшылары С.Аджимухтаровка, И.Янмурзаевке, акша яктан коьмек эткен А.Абубекеровка Сый грамоталар тапшырды. Джанибеков эм Кадрия атындагы школалардынъ окувшылары Сраждинге багысланган ятлавлар окыдылар. Аьлемет тавысы ман У.Найманов йырлады.

Н.Кожаева.

Субботник по наведению порядка и чистоты состоялся 21 апреля в сельских поселениях Ногайского района.

Работники предприятий и организаций, засучив рукава, наводили порядок на прикрепленных за ними участках. Школьники, как самые добросовестные участники субботника, следили за чистотой не только во дворах своих школ, но и далеко за их пределами. В этот день многие предприниматели тоже вышли на субботник, чтобы благоустроить территорию своих учреждений. А работники дошкольных образовательных учреждений всю работу упорядочили в несколько этапов, чтобы распределить обязанности между всеми участниками.

Подвел итоги субботника исполняющий обязанности главы администрации района Рашид Шангереев, который отметил, что мероприятие прошло на должном уровне. «Данный цикл экологических акций прошел в рамках подготовки к майским праздникам. Радует тот факт, что все больше жителей  включаются в проведение субботников, создавая уют и красоту в районе», – подчеркнул он.

В ходе субботника окопаны деревья и кустарники, приведены в порядок клумбы и ограждение у фасадов зданий, а также проведена уборка подсобных помещений учреждений.  На территории района практика субботников носит систематический характер, независимо от общереспубликанских мероприятий.

Ася Мусакаева

В Центральной районной межпоселенческой библиотеке Кизлярского района 19 апреля состоялось семинарское занятие «Роль библиотек в экологическом просвещении населения муниципалитета». Мероприятие прошло в рамках повышения квалификации работников библиотек Кизлярского района.

Экологические проблемы Кизлярского района и их влияние на здоровье населения озвучил приглашенный на семинар представитель Комитета по экологии Запир Абдугуев. В своем выступлении он отметил факторы, оказывающие негативное влияние на здоровье жителей района, в которых повинны они сами. Это неграмотное применение удобрений и ядохимикатов, неправильная утилизация энергосберегающих ламп, батареек и т.д.

Необходимость включения библиотекарей и читателей сельских библиотек в реализацию общественных экологических акций – одна из форм оздоровления окружающей среды. Сейчас, в преддверии Дня Победы, по всей стране проходит акция «Древо памяти» - посадка молодых саженцев символизирует память о своих родных – ветеранах Великой Отечественной войны. Об этом, а также о других экологических акциях под девизом: «Сохраним чистым наш город, наше село», «Природа - наши корни, начало новой жизни», «Оглянись на свой дом», «Живая вода» рассказала методист Вероника Вдовченко.

Озвучивая перспективы работы учреждений культуры в современных условиях, в Послании к Народному Собранию, Глава Республики Дагестан Рамазан Адбулатипов сказал, что каждое учреждение культуры должно быть интересным для жителей территории, которую оно обслуживает. А это значит, что работа каждой библиотеки должна постоянно меняться, в ее жизнь должны входить новые формы и методы работы.

В связи с этим главный библиотекарь по работе с детским читателем Ирина Аржанухина наглядно продемонстрировала библиотекарям инновационные формы индивидуальной и массовой работы по экологическому просвещению молодежи.

Главный библиотекарь читального зала Татьяна Северин и главный библиотекарь инновационного отдела и библиотечного маркетинга Дмитрий Вдовченко рассказали об интернет-ресурсах по охране окружающей среды и здоровому образу жизни.

И, конечно же, в век маркетинга библиотека не может работать без правильной рекламы. Заведующая отделом организации единого фонда Арувхан Аюпова, заведующие библиотеками-филиалами сел Б.Задоевка, Б.Бредихин, Александрия, Н.Крестьяновка, Огузер, районная детская библиотека подготовили варианты наглядной бумажной рекламы о

проходящих в их подразделениях массовых мероприятий экологической направленности.

Ясы етпегенлердинъ ислери эм олардынъ ыхтыярларын коршалав бойынша комиссиядынъ яваплы секретари Зухра Аджиманбетова 2017-нши йылдынъ биринши кварталында этилген куллыклардынъ сырагыларын келтирди. Онынъ соьзлери мен белгиленген кесек заман «Ногайский район» МО администрациясында ясы етпегенлердинъ ислери эм олардынъ ыхтыярын саклав бойынша комиссиясы ман коьп куллыклар этилген. Комиссия агзалары ман аналары тийисли кепте оьзининъ ата-аналык борышын толтырмайтаган, эки аьелди белгилегенлер эм алдын шалув эсапка алганлар. 1 ясы етпеген административли дембиге йолыгувдынъ заманы озганы ман байланыста алдын шалув эсаптан тайган. Бу куьнлерде комиссиядынъ эсабына 7 аьелден 10 ясы етпеген бала алынган. Эсапка алынган балалардынъ коьбисининъ ата-анасы тербиялав эм карав бойынша оьзлерининъ борышларын тийисли кепте толтырмайдылар. Комиссиядынъ агзалары сосы аьеллерге барадылар, кешки вакытта балаларды тергейдилер, педагог-окытувшылар оьспирлер мен ислейдилер.

Уьстимиздеги йылдынъ басыннан алып комиссиядынъ 3 кенъеси оьтти. Комиссия агзалары ман тергевгизликтинъ, наркоманиядынъ, токсикоманиядынъ, алкоголизмнинъ, суицидтинъ, ясы етпегенлердинъ ыхтыяр бузувларынынъ, олардынъ ямагатка карсы аьрекет этуьвге катыстырувдынъ алдын шалув бойынша комплексли планы туьзилген.

«Ногайский район» МО администрациясында ясы етпегенлердинъ ислери эм олардынъ ыхтыярын саклав бойынша комиссиясы ДР Оькиметининъ Председателининъ Биринши орынбасары Анатолий Карибовтынъ етекшилеви мен озган кенъестинъ (17.01.2017й. №11/9-30 ) протоколы тергелген. Комиссиядынъ токтасына келисли онынъ регламентине федераллык эм регионаллык оьлшемлерде законлар кабыл этилинген шакыл

туьрленислер киритилеек. Комиссиядынъ кенъесинде оьспирлердинъ яз заманда тыншаювы бойынша сорав ойласылды.

Ясы етпегенлердинъ ата-аналарына эм законлы ваькиллерине 5 протокол каралган( ясы етпеген балаларын тербиялавда эм каравда ата-ана борышын тийисли кепте толтырмав). 4 ата-анага соьз тийген, 1-ден 500 маьнет акша штраф алынган.

Комиссия Яшавшыларды куллык пан канагатлав орталыгы ман тар байланыс тутады. Солай ок комиссия маслагаты ман 17 ясына эткен 2 аьдем куллык йоклык бойынша эсапка «Ногайский район» МО Яшавшыларды куллык пан канагатлав орталыгына алынган, 1ясы етпегенге кагытлар аьзирленеди. Эки ясы етпегенге куллык йоклык бойынша 935 маьнет акша пособие тоьленер уьшин Сбербанкта счетлар ашылган. Уьстимиздеги йылдынъ май айында олар орталык берген направление мен окувга кетееклер.

«Комиссия ман осал аьлде яшаган аьеллерге кийим йыюв уйгынланган. Йыйылган затлар керексинген аьдемлерге йиберилген.

Мен ата-анасы айырым яшап баслаганнан сонъ, ясы етпеген балалар кайсысы ман калаяк соравын шешкен суд кенъеслеринде ортакшылык этемен. Бизим куллыкта бас маьселе–ата-аналардынъ тийисли кепте оьз борышларын толтырмавы. Бир ата-аналар балаларынынъ окувын карамайдылар, кешки мезгилде олар кайда деп те тергемейдилер. Комиссиядынъ куллыгында кенъеслерге дерислерди коьп йиберетаган окувшылардынъ окувшыларын шакырув аьдетке кирди»,-деди Зухра Аджиманбетова.

АМусакаева.

Бу йылдынъ коькек айынынъ 22-нде Ставрополь крайынынъ Тукуй-Мектеб авылында аьр йыл сайын озгарылатаган Сабантой язлык байрамы уйгынланып оьтти. Байрамга деп конъысы районлардан, авыллардан, айтпага, Дагестан, Карашай-Шеркеш Республикаларынынъ Ногай районларыннан яшавшылар эм Ставрополь крайындагы Нефтекум район администрациясынынъ, Ставрополь крайы губернаторынынъ ваькиллери йыйылган эдилер. Байрам бек кызыклы, коьнъилли, маьнели болып оьтти. Ногай халктынъ бурынгы яшав-турмысы ман таныстырув мырадта, выставка уйгынланган эки термелер де курылган эдилер. Байрамга келген саьбийлерге деп, батутта ойынлар уйгынландылар. Завыкланган балалардынъ кызыклы ойыны ман ата-аналар да куьезлендилер. Келген конакларга деп байрам концерти, азык-туьлик сатылувы да уйгынланган эди. Байрам катнасувшыларына деп тегин ас та берилди. Байрамга йыйылган аьдемлердинъ коьнъилин оьз оьнери мен йырлавшылар да коьтердилер. Белгили ногай йырлавшылары, халк оьнерлери Яхъя Кудайбердиев, Алибий Романов, Алимет Аблезова эм Тимур Мурзаев конъырав сеслери мен тынълавшылардынъ юреклерин бийледилер.

Концертте Тукуй-Мектеб эм Каясула авыл орта мектеблериннен окувшылар да ортакшылык эттилер. Боьтен де каравшылардынъ эсин ногай халк хореографиялык «Айланай» ансамбли эм патшалык миллет саз алатлар оркестрининъ коьрсетуьвлери де каратты.

Эр кисилер спорттынъ туьрли кеплери, айтпага, футбол, армрестлинг, гиря коьтеруьв, «Кол тирес» деген миллет ойыны бойынша ярыс катнасувшылары болдылар. Енъуьвшилер туьрли савгаларга тийисли этилдилер. Байрамнынъ сонъында авылдан алыста болмаган майданда ат шабысув ярысы да озгарылды.

Ярык эм ярасык байрамды уйгынлавшыларга эм аьрекетлевшилерге уьйкен савбол айтамыз. Шарада ортакшылык эткен аьр бир аьдем язлык байрамнынъ озгарылувы ман разы болып калдылар.

Йыйылганлардынъ юреклеринде байрам йылувлыгы коьпке дейим сакланар.

В.Кидирниязова.

Суьвретте:шарадан коьринислер.

Ис йолдасым Боранбийке Коккезова ман мени бу яшавда коьп зат байланыстырады. Узактагы 1980-нши йылларда биз, Нариман авыл мектебинде сегизинши классын окып битирип, экевимиз Махачкала каласына йол алдык. Мунда, тийисли сынавларды оьтип, оьзимиз сайлаган кеспилер бойынша окув ошакларына окымага туьстик: Боранбийке – Г.Гасанов атындагы музучилищесине, мен – Джемал атындагы художестволык училищесине.

Соннан сонъ да яшав бизди айырмады: аьли экевимиз де Терекли-Мектебтинъ С.Батыров атындагы саниятлар мектебинде окытувшылар болып куллык этемиз. А буьгуьнги соьзим – Боранбийке Коккезова акында.

Окувын битирген сонъ, Боранбийке Муса улы Мамедья ман татым аьел курып, айдай юзли эки кызлардынъ анасы болды. Уьйкен оькинишке, 1990-ншы йылда, каты авырувдан сонъ, 27 ясында суьйикли ян косагы замансыз дуныядан тайды. Яшав кыйынлыкларыннан оьтуьв кыскаяклыга енъил тувыл эди, ама эки баласын асырап-оьстирип, оьзлери сайлаган окув ошакларында да окымага ярдамын тийгистти. Кишкей кызы Айшат, анасынынъ йолы ман барып, Г.Гасанов атындагы музучилищесин окып битирген, эм бу куьнлерде ол – савлай ногай халкынынъ оьктемлиги деп айтпага керекпиз.

Училищеден сонъ ол Ростовтагы С.Рахманинов атындагы патшалык консерваториясында да окыган. Талаплы кыз эки окув ошакларын да кызыл диплом ман битирген, эм бу куьнлерде Айшат Ростов Патшалык драмтеатрында фортепиано алатында ойнайды. Уьйкен кызы Медина музыка ман яшавын байламаса да, бала шакта ерли саниятлар мектебинде алган билими негизинде фортепианода ойнавды аьлиге дейим мутпайды, буьгуьнде ол уьш балады тербиялап оьстиреди.

Боранбийке Коккезовадынъ ерли саниятлар мектебинде куллык этуьви онынъ яшавында айырым орын тутады. Онынъ ис аьрекети, берген дерислери меним коьзлерим алдында оьтеди: юрек сезимлери мен аьр баладынъ коьнъилин ашар, аьр бирисине керекли соьзлер табар. 1991-нши йылдан алып ол – саниятлар мектебинде хор боьлигининъ етекшиси. 2012-нши йылда Уллы Енъуьвдинъ 65 йыллыгына багысланган концертте ол хор ман сценага дирижер эсабында шыкканы эсимизден таймайды. 2016-ншы йылда балалар хор саниятын оьрлендируьв уьшин Россия ногайларынынъ ФНКА Оьр Советининъ Сый грамотасы ман савгаланган.

Оьзи сайлаган кеспи бойынша аьрекет этип, окувшыларынынъ оьнерлерин оьстирип, олардынъ уьстинликлерине куьезленип бардырады куьндегилик исин. Окувшылары да район ишинде озатаган, республикалык, савлайроссиялык, халклар ара конкурсларда катнасып, туьрли дережели савгаларга тийисли боладылар. Айтпага, окувшысы Айлин Аджиева «Голос детства-2015» регионлар ара конкурсынынъ (Черкесск каласында) I дережели лауреаты болды. «Зимний Крым» (Симферополь каласында) конкурс-фестивальде халк жанры бойынша – Гран-При иеси, орыс жанры бойынша – енъуьвши болды, 2016-ншы йылда «Ногай Эл» радиостанциясынынъ сыйлы дипломына тийисли этилинди. Баска бир тербиялавшысы Мадина Картакаева С. Прокофьевтинъ 125 йыллыгына багысланган «Оьнерлилерге йол» деген регионаллык конкурсында (Грозный каласы) Шешен Республикасынынъ маданият министерствосы, «СССР халк артисти М.Магомаев атындагы миллет анъ мектеби» ДО ГБУ атыннан дипломга тийисли болган.

1995-нши йылдан алып Боранбийке Коккезова йылда да озгарылатаган «Шоьл тавыслары» район конкурсында жюри агзасы эсабында ортакшылык этеди. Онда онынъ окувшылары да катнасады. Коьп йыллар бойы Боранбийке Коккезова оркестр артисти эсабында коллектив пен бирге Дагестан, Астрахань, Кобан ерлеринде гастрольлерде болган.

Янъыларда да Боранбийке Исмаиловнадынъ саниятлар мектебинде дерис беретаган боьлмесине киргенде, коьзлеринде суьйинишин ясырмай, окытувшы мага сыйлы кагытты – РФ ФНКА Оьр Совети атыннан разылыкты коьрсетти. Онда, оьзек те, бизим балалардынъ оьнерлерин оьрлендируьв уьшин окытувшыга каратылган коьп ийги разылык соьзлер бар.

Боранбийке Коккезова – наьсипли ана, саниятлар мектебининъ окувшыларынынъ суьйикли окытувшысы эм насихатшысы, сыйлы ис йолдасымыз. Ак юректен ога берк ден савлык, узак яшав оьмирин, армаганда да бийик уьстинликлерге етискенди йорайман.

М.Отевалиева.

Суьвретте: Б.Коккезова кызлары эм йиенлери мен.

Ханбийке- абайдынъ кыйыны

Ханбийке -абай тийисли тыншаювга шыкканша эртеннен кара кешке дейим, керек болса, туьнлей де суьйикли кесписинде белсенли ислеп турган. Сувык аязлы кунлерде, исси туншык шакларда орамларда бир инсан коьринмейди десенъ, уьйкен туьрли дарманлар толы дорбасын алып бараятырган Ханбийке Хасавовады коьрсенъ, сейир тувыл эди. Ол тилек тилеген бир аьдемнинъ де йигерин йыкпаган аьдем, Ханбийке -абай сондай да ийги, юмсак касиетли хатын.

Ханбийке- абай кесписине бек алал хатын эди. Ол тийисли кепте доьрт балады да тербиялаган эм туьз йолга салып, аьр бирисине йогары кеспили билимди бермеге шалыскан.Онынъ балаларына дайым ийги коьрим аталары Янболган ман аналары Ханбийке болып турганлар эм турады. Буьгуьнлерде анасынынъ ызын ызлап кишкей кызы Кадрия медицина куллыкшысы болып, Сургут каласынынъ бир балалар бавында куллык этеди.

Буьгуьнлерде Ханбийке-абай тийисли тыншаювда болса да ол медициналык ярдам керексе, билгенин аямай, тилекти толтырады. Янъыларда да Ханбийке-абайдынъ ярдамы авыл яшавшысына керекти. Ол болды онынъ эмленуьвининъ бас себепшиси.

Ызгы уьш айдан бери бизим Карасув авылымызда фельдшер йок. Авыл аьдемлери авырыса, кимге бармага кереклер?

Хатын авырып, эт кызувы 40 градуска дейим коьтерилип, уьйинде даяна алмай ятканда, онынъ увылы ман эри авылымызда бар яс медицина куллыкшысына келмеге, ярдам этпеге тилек салган эдилер, ама, оькинишке, «оьзи келсин» деген явап эситкенлер. Сонынъ акында айтпага да уят, болса да сондай аьлге биз калганмыз. Гиппократ анты, аьши, кая?

Биз - Карасув авыл яшавшылары, фельдшерсиз бек кыйналамыз. Газета бетлеринде, район администрациясына, ЦРБ етекшиси З.Бальгишиевке уьйкен тилек саламыз –бизим авылга Ханбийке-абайдай медициналык куллыкшысын йибермеге. Биз энди Ханбийке Даудовна Хасавовадай медициналык куллыкшысын коьрерме экенмиз.

Карасув авыл яшавшылары.

Суьвретте: Х.Хасавова.