Кутырув – ол айванга да, аьдемге де ортак оьткир вируслы юкпалы авырув. Ол дайым да айванды да, аьдемди де оьлимге еткереди. Аьдемде бу авырув гидрофобия деп аталады.
Мараз авырыйтаган айваннан ол тислегенде, тырнаганда силекейиннен, солай ок силекей юккан алатлардан, затлардан коьшеди.
Айванлар тислеген аьдемлер кутырув маразынынъ вирусы авырыган айваннынъ силекейинде авырув белгилери шыкканша дейим 10 куьн ишинде сакланувын билмеге тийисли. Сонынъ уьшин сизди кайдай болса да бир айван тислесе, «сол айван аьруьв эди» деп кол силтеп коймага ярамайды. Уьй айванлары арасында аьдемлер уьшин коьбисинше ийтлер эм мышыклар, кыр айванлардан – туьлкилер, боьрилер, борсыклар эм туьрли кемируьвши айванлар кавыфлы.
Эс беруьв керегеди, коьп аьллерде айванларга балалар тисленедилер, оларга сол себептен айванлар ман аьллескенде саклык тутув бек керегеди. Айырым шараларды табиатта тыншаюв мезгилинде кыр айванлар ман, соны ман бирге кемируьвши айванлар ман аьллескенде тутув керегеди. Сак болмаганлык, кыр айванлары ман аьллескенде дурыс йорыкларды тутпаганлык коьбисинше аьдемлердинъ савлыгына эм яшавына кавыфлык тувдырады.
Уьй айванлары районнынъ айванлар авырувы ман куьресуьв бойынша ветеринар станциясында эсапта болмага керек эм йыл сайын кутырув маразына карсы оларга ийне урылмага тийисли. Айванлар кайсы мараз бан авырыса да эм боьтен де оларда кутырув маразынынъ белгилери (номай кепте силекейи акса, юткан заманда кыйналса, шаркы тыртысса) коьрингенде, сонда ок ювыктагы ветеринар станциясына билдиринъиз, оьзинъиз авырыган малды эмлеменъиз. Ол зат тек сизинъ уьй айванынъыз уьшин де тувыл, ама тоьгеректегилер уьшин де кавыфлы.
Эгер сизинъ айванынъыз аьдемди тиселегендей болса – сол аьдемге оьзинъиздинъ адресинъизди билдиринъиз эм ийтинъизди яде мышыгынъызды ветеринар станциясынынъ ветеринар врачына коьрсетуьвге эм тергевге элтенъиз. Айван артыннан 10 куьн ишинде тергев юритиледи. Айваннынъ иеси сонынъ уьшин толы кебинде административлик, солай ок баска аьдемге авыр яралар келтирилсе яде аьдем оьлсе, толы кебинде «Айванларды саклав йорыкларын» бузганы уьшин уголовлык яваплыгына да тартылады.
Кутырув маразынынъ алдын шалув ниетте эм антирабический ийнелер урув болжалын оьткеруьв уьшин айванлар тислеген, тырнаган эм солардынъ силекейи уьстине туьскенлер медициналык ярдамын алув
уьшин яшайтаган ерлери бойынша медициналык пунктларына бармага тийисли.
Аьдемнинъ гидрофобия (кутырув) маразынынъ алдын тек керекли профилактикалык ийне урувлардынъ толы курсын алып шалмага болады. Сондай ийне урувлар курсынынъ пайдасы не шаклы тез басланганы ман байланыслы. Кутырув маразына карсы ийне урувлар аьдемлерге тегин этилинеди. Солай ок авыр аяклы болувы кыскаяклыларга алдын шалув прививкасын эттиртпей коювдынъ себеби болмага керек тувыл. Оьзинъиздинъ савлыгынъызга эм баланъыздынъ савлыгынъызга тийисли эс беринъиз!
Аьлиги заманда медицина аьрекетинде аьдем савлыгына зарар бермейтаган эм иммунитеттинъ йогары оьлшемин оьстиретаган вакцина кулланылады. Ийне урув болжалын бузув кутырув маразыннан аьдем денин толы кепте коршалап болмайды.
Бу маьселеге ушкары карамага ярамайды. Кутырув маразы – ол коркынышлы, аьдемди оьлимге еткеретаган авырув экенин эсинъизде тутынъыз.