Билимли аьдемлердинъ бирисининъ айтканы да бар: «Ер юзинде янъылыклар болмайды, тек бар затты коьрип, табиаттынъ ярасыклыгын аянлап болатаган аьдемлер боладылар», – деп. Бу ерде бир аьлемет орыс айтувы да эсиме туьседи – «Аьр бир янъы зат – коьптен мутылган эски зат».
Шектинъ юкпалы авырувлары – олар дизентерия, сальмонеллез, холера, энтеровируслы эм ротовируслы инфекциялар, стафилококкок пан шакыртылган токсикоинфекция. Шектинъ юкпалы маразлары ман коьп бетинде балалар авырыйдылар.
Янъыларда Дагестан Республикасынынъ Орманлык хозяйство бойынша комитетининъ Ногай лесничествосында кенъес озгарылды. Онда ОНД эм ПР-9 Южносухокумск кала, Тарумов эм Ногай районлар бойынша тамада инспекторы А.Джамалутдинов, Ногай районнынъ администрациясында ГО эм ЧС эм мобилизациялык куллык бойынша бас специалист А.Ярлыкапов, от туьсуьвге карсы Терекли-Мектебтеги боьликтинъ куллыкшысы Э.Эльгайтаров, солай ок Ногай эм Червленные Буруны участок лесничестволарынынъ орманлык...
(Басы 8, 11, 14, 16, 25-нши номерлерде). Оныншы класста мени эм Бекет Бальгишиевти ясуьйкенлеримиз Терекли-Мектебте окытпага токтастылар. Сол йылларда ТереклиМектеб орта школасында, айтпага, оныншы класслар экев эди: биреви ногай тилде окыйтаган класс, экиншиси – орыс тилде. «Орыс» класста ногай тилин биринши класстан алып уьйренмеген баска миллетли балалар окыйдылар. Ама, соьздинъ савы яхшы, «орыс» класста...
Анварбек Култаев тек шаир эм коьшируьвши тувыл, прозаик эсабында да ногай халкына белгили болып токтаган. Онынъ «Басамаклар», «Атларын эсимизде саклаймыз» эм «Бизим Асият» деген проза китаплери оьзине айырым эс каратадылар. Баьрисин айтпаганда да, мен «Бизим Асият» повести акында бир-эки авыз соьз айтар эдим. Повесть халкымыздынъ мине деген белгили йырав кызы Асият Кумратова акында.
Ногай халкынынъ уллы шаирлерининъ бириси Анвар-Бек Оьтей увылы Култаев пен мен отыз йыдан бери таныс боламан. Сол шаклы йыллар ишинде оны тек ийги яктан билдим. Меним оны ман биринши кере расувым 1990-ншы йылда болды. Биз экевимиз Дагестан Республикасынынъ Язувшылар союзынынъ меканында растык. Оны ман бир кере хабарласканлай ок, мен Анвар-Бек Оьтей увылы Култаевти оьз халкын...
Ах, ялгыз Аллам-ав, оьзинъ билесинъ, бизим аз санлы ногай халкымыз (1939-ншы йыл 36600 аьдем болган) элине яв шапканда, белбавларын тартып бувып, 8 мынънан арткан увылларын немец-фашистлерине карсы куьреспеге деп йолга салган. Солардынъ ишинде юзлеген ногай йигитлери патшалык савгаларына тийисли этилингенлер.
Бу йыл савлай элимиз Уллы Енъуьвдинъ мерекели йылын хош коьрип алды. Кайдай байрам, оьзи куванышлы эм кайгылы. Сол заманларда бизим баьтир халкымыздынъ куьш салувы ман келген бизге буьгуьнги тынышлы яшав. Дав майданда не шаклы яс оьмирлер курманлык болып калдылар, не шаклы кан тоьгилди. Солардынъ аьр бирисин атлы-аты ман эсимизде саклаймыз.
«Онынъ яшавы баскаларга ийги коьрим», – деп айтадылар Курмангали Хамит улы Иманалиев (Алла ога тынышлык берсин) акында оны ювык таныганлар эм билгенлер. Бу аьдемди тек Астрахань ериндеги ногайлар тувыл, областьтеги баска миллетлердинъ ваькиллери де аьруьв биледилер. К.Иманалиев Астрахань областининъ Сеитовка деп аталган ногай авылында 1945- нши йылдынъ 15-нши караша айында тувган. Авылындагы орта мектебин...
Навруз айдынъ 15-нде Сырт Кавказда белгили «Девятая волна» телеканалында уьйкен концерт болып озган. Сонда элимиз, Кавказда белгили болган хыйлы артистлер катнастылар. Сол концертте «Сахнага шыгады айтувлы ногай йырлавшы Жанна Мусаева!» – дегенде биз уьйкен сейир эттик. Куванганнан коьзясларымыз актылар», – дедилер сол концертти караганлар. Сол шаклы белгили артистлердинъ ишинде халкымыздынъ атын айттырды бизим ногай...
