Ялгызлык

Рашид кыздынъ акында ойламаяк болады, ама Фарида коьзиннен таймайды.

«Бу куьн кеште, яде бир заманда да, – деп йигерленди Рашид. – Болсын ашыгы, болмасын, бу куьн соьйлеп карарман. «Мен сизди яратаман, шыгынъыз мага!» дермен. Йок, йок, олай болмас. Бир аз ойланмага керек. Фарида ондай енъил кызга усамайды, – деп кайтип соьйлеегин ойланды.

Фарида, куллыгыннан шыгып, уьйине бараятырган йолда Рашидке расты.

– Мен сизди карап тураман, Фарида. Озгармага болаяк па? Сизинъ куллыгынъыз каты. Ким биледи, яманлар рассалар, яндавыр керегер.

– Кыйналманъыз меним уьшин. Мен оьзимди коршалап болаякпан, – деди кыз. – Тек хатеринъ калмасын. 

Рашид кыздынъ ондай сувык явап береегин билмеди. Сонъ юрегин  бир аз сабырландырды да:

– Фарида, – деди яс, – эртен каты куьн. Сени бизикилер уьйге конакка шакырган эдилер. Келсенъ, разы болаяк эдилер. Сени олар бек суьедилер, – деп кыздынъ коьзине карады. 

Фарида куьлемсиреди.

– Аьши, мен де оларды суьемен, – деди.

– Кеште авылымызда той да бар, келин туьсеек, меним досым болады. Экевимиз бирге барар эдик.

– Аьруьв, аьши, мен ойланайым, – деди кыз, уьйге еткеннен сонъ.

Яс куванып кетти. Фарида болса, уьйге кирер, шай ишермиз деп ойлаган эди. Яс кирмеди.

– Мен эртен келермен, – деп асыкты.

– Вот чудак, – деп куьлемсиреди Фарида.

Фарида завыкланып, шифоньерди ашып, оьзининъ кийимлерин карап шыкты. Эртеси куьн кыз, суьйген ак костюмын кийип, аьзирленди. Тез ара Рашид эсикти кагып кирди. Ол да, соьйлескендей болып, ак костюм кийген, кара галстук таккан. «Кайдай ярасык яс экен», – деп Фарида ишиннен ойланды.

– Аьши, кеттик пе, Фарида? – деди Рашид, Фаридадынъ коьзине карамага уялып.

– Кеттик, Рашид!

Рашид йигерленип, келиндей этип, Фаридады, ак машинасынынъ эсигин ашып, олтыртты.

Машина ериннен козгалып, шанъ боратып, орамга туьсти.

Тойда аьдемлер коьп эдилер. Рашид пен Фаридага карамай да болмаяк: сондай олар ярасык эм бир-бирине келисли эдилер.

Рашид Фаридадынъ касыннан таймайды, бирге бийип турады. Ол бир азганага тайганлай, школада окыган кыймасы Тайрат Фаридага янасты.

– Энди Рашид сенинъ басынъды айландыра ма? – деди, куьлемсиреп, ян-ягына каранып, биревди излегендей болып.

– Меним басымды бирев де айландырмайды, Тайрат, – деп Фарида буга каты явап кайтарды. 

– Да, даже так, – деп Тайрат ишиннен ашувланып, куьлди.

Фарида Рашидти коьзлеп тапты да касына барды.

– Мени аькетши уьйге, – деди ога.

Яс, не зат болганын анъламай, Фаридадынъ шырайы туьрленгенин, коьнъили бузылганын сезди. Сол ара Тайраттынъ муьйисте оларга карап, куьлип турганын коьрип, Тайраттынъ куллыгы экенин анълады.

– Не зат айтты сага Тайрат, не зат болды? – деди ол Фаридага.

– Бир зат та болганы йок. Мен арыгаман, уьйге элте, – деп тиледи Фарида.

Рашид Фаридадынъ колын ыслады. Фарида да колын тайдырмады. Колын тайдырмаганына суьйинип: «Савбол», – деди Рашид, сонъ йигерленип, бетин суьйди. Соьйтип булар, кол ысласып, бирге кеттилер. Бу исти бирев де коьрмеди десем, оьтирикши болаякпан. Баьриси де коьрип, аьжейипсинип калдылар.

–  Карашы ога, «блюститель порядка» деп оьзин санайтаганга, – деп Тайрат ашувын тыялмай калды. 

Коьп заман кетпей, Рашид пен Фарида уьйлендилер. Яшавлары бек аьруьв эди. Фарида оьзин дуныяда энъ де наьсипли хатын деп санайтаган эди.

Коьп керек пе хатынга: аьруьв куллыгы, уьйи, суьйикли эри бар. «Не зат керек ти мага оьзге?» – деп Фарида Рашидтинъ суьвретин алып суьйди. «Суьйгеним! Сени мен бириншилей коьргенде, суьйгенмен, тек сага бараякпан дегенмен», – деп соьйленди. Бирден Рашид уьйге кирди. Фаридады кушаклап:

– Сени коьрмеге келдим, юлдызым, – деп суьйди. – Мине энди ашамасам да, токпан, кетемен, – деп асыкты да, Фаридага, суьйсин деп, онъ ягын тутты.

– Мени ше? – деп бакырды Фарида. Рашидке онъ як бетин суьйдирип, байы ман кушакласты.

– Ал, кешке дейим, суьйгеним, сагынмай тур, – деп Рашид, машинага минип, шанъды кокытып, кетти.

Фарида терезеден карап калды…

Бир куьн Фаридадынъ басы бирден айланып кетти. Онынъ аягы авыр эди. Полга йыгылган Фарида: «Мама!» – деп бакырды. Коьзлерин онынъ кара булыт каплады.

– Коьзим, коьзим, – деди ол ювырып еткен кайынанасына.

Кайынанасы коркып, аье-куье болды. «Скорыйды» шакыртты.

– Мама, мама, – деди, эси келип, Фарида. – Рашидти коьргим келеди.

– Аьли, аьли балам, – деп кайынанасы Фаридады кушаклады, бетин суьйди. – Сен кыйналма. Аьли машини мен келмеге керек. Сол арада «Скорый» машинасы келип, Фаридады больницага аькеттилер.

Кайынанасы кыйланып, коридорда аьри-бери юреди. 

– Не болды? – деп бала табув уьйине асыгып келген Рашид анасыннан сорады.

– Фарида авырыган. Мунда аькелмеге керек болды.

– Неге? Онынъ таппага заманы аьли де еткен йок ша.

– Билмеймен. Басы айланып йыгылган эди. Операция этпей болаяк тувыл дедилер. Аьли Фаридага операция этедилер.

Рашид, анасын кушаклап, кишкей баладай болып, биревден де уялмай, коьзясларын тоьгип, сылк-сылк этип йылады.

Операция уьш саьатке ювык барды.

– Аллам, сакла баламды,  – деп тилеп турды Фаридадынъ кайынанасы…

– Сизди кутламага болаяк, – папаша,  – деп шыкты сонда ак халат  кийген кыз, куьлемсиреп. – Эки эгиз кыз тувган, экеви де кайдай аьруьв саьбийлер. Хайырлы болсын!

Рашид, адалап, авызына сув увыртлагандай болып, бир зат та айталмады. Сонъ:

– Фарида ша, Фарида калай? – деп сорады.

– Сабыр болынъыз, – деди кызалак. – Фарида аьли де эсине келген йок. Наркозы таймаган. Операция кыйынлы эди. Бир он-он бес такыйкадан айтармыз. Карап турмага болаяксыз, – деп артына кетти.

Он бес такыйка тувыл, бир саьат те кетти. Рашидтинъ юреги саьаттей юрады, не болган экен деп кыйналады.

Узын, юка бетли кыскаяклы оьзеленип шыкты:

– Тек ювыклары бес- он такыйкага кирмеге болаяклар, – деди ол.

Рашид Фаридадынъ яткан боьлмесине ювырып кирди.

– Фаридам, мен сенинъ янынъдаман, эситесинъ ме мени? – деди.

Фаридадынъ шырайы ак айрандай болган. Ол оьзине оьзи усамайтаган эди. Коьзлериннен тамшылар тыгырып, йогарыга, бир точкага карап туратаган эди. «Не зат болды, кайдай каста ябысты сага-ав?» – деп Рашид, Фаридады кушаклап, йылады.

Сонда булардынъ янына врач келди.

– Сиз оьзинъизди бир аз колга алынъыз, – деди ол. – Аллага шуькир, яны сав калган, – деп Рашидти оьзининъ кабинетине аькетти.

– Биз колымыздан келген ярдамды эттик,  – деди врач Рашидке, коьзбе-коьз калганда. – Эртен специалистлерге де коьрсетпеге болаяк. Меним билуьвимше, Фаридада шок. Коьзлерининъ тамырлары янсызланганлар. Ол коьрмейди. Не себептен болганын анъламаймыз. Соьйлевин соьйлейди, тек коьрмейди. Аллага аманат. Туьзелмеге керек. Баьри зат та нервлерден себеп болган. Сиз билесинъиз бе, Фарида йыгылганда, колында атасынынъ суьврети болган. Аьлиге дейим ол атасын мутаялмай юрген. Бек суьетаган болган дейдилер атасын.

Рашид басын ийзеп: «Билемен, – деди. – Ах, касыннан неге кеттим мен?» – деп басын ыслады.

– Сабыр бол, – деди врач. – Энди заман керек. Ынанмага, сенмеге керек. Не болса да, тез-тез келинъиз, сиз Фаридага бек керексинъиз. Оны авыр ойлардан айырмага керек. Бир-эки юмадан уьйге аькетпеге болаяксынъыз.

Каладан да белгили докторлар келип, Фаридады карадылар, ама маьнесине шыга алмадылар, бу кастады кайдай ды бир сыхырлык яде байынынъ суьйими енъмеге болар деп, кеттилер…

– Кызларды кайтип атаякпыз? – деп Рашидтен Фарида, сонъ оьз ойын айтпага асыкты. – Менимше, Гульмира эм Эльмира деп атасак, аьруьв эди. Сен кызларды коьрдинъ ме?

– Коьрдим, яным, сондай аьруьв, ярасык кызлар, – деп Рашид Фаридага разылыгын билдирип, бетиннен суьйди. – Сен тек йылап турма, ярыгым. Баьри зат та аьруьв болар, докторлар да соьйтип айттылар. Мен сени нешаклы да караякпан, яным.

Фаридады больницадан шыгараяклар деген хабар авылга тез яйылды. Рашид бек кыйналатаган эди, онынъ шашлары замансыз агардылар, эки кызды анасы ман тетейи карайдылар. Олар тез-тез йылайдылар.

– Ах, балаларым, балаларым, – деп олардынъ йылавларына Фарида да косылды.

– Неге мен сизди коьрип болмайман? Не зат болды меним коьзлериме? Неге  соьйтип олар эрте соьндилер? Кимге не яманлык эткенмен-ав? Оьзим оьксиз болып оьскенмен де. Ах, коьзлерим коьрселер, не керек эди, кайтип кызларымды коьргим келеди.

Рашид Фаридадынъ боьлмесине кирип, касында олтырды.

– Мен буьгуьн бир аз эрте келгенмен куллыктан, – деди Рашид.

– Сага бир зат та керек тувыл ма? Сен ашагансынъ ма?

– Йок, ашаган йокпан. Мен сени карайман, бирге ашамага, – деди Фарида.

Фарида амалсыз мундай аьлге де уьйренди: коьрмесе де, не зат каерде экенин коллары ман ыслап биледи. Рашидтинъ колын алып, бетин сыйпады.

– Сен неге кырынмайсынъ? – деди Фарида.

– Не затка кырынайым? – деди Рашид.

Фарида онынъ не деп айтаяк болганын тез ок та анълады. Меним бир зат та коьрмейтаганымды билдирип туры деп, ойлап, баска якка бурылды.

Соьйтип он йыл кетти. Ах, заманлар, заманлар. Фаридадынъ кайтип кыйналганын, оьзи болмаса, бирев де анъламайды. Кызлардынъ экеви де ярасык болганлар. Бир куьн анасынынъ касында олтырып, хабар айттылар: оьзлерининъ аьруьв окыйтаганларын, янъы окытувшыдынъ келгенин.

– Аьши, онынъ аты ким? – деп сейирсинди Фарида.

– Тайрат Алимовна.

– Сол ма? – деди Фарида.

– Сен, мама, таныйсынъ ма оны?

Бизим папамыз оны бир неше кере школадан машина ман уьйине де аькетти.

– Йок, мен оны танымайман эм билмеймен. Билгим де келмейди, – деп йылап йиберди Фарида.

Кызлар, бир-бирине карап, корктылар, оьзлери бир зат та анъламай:

– Мамочка, мамочка, – деп экеви де анасын кушакладылар…

 Калай да Рашидтинъ туьрленгенин Фарида сезген эди. Алдын туьсте келип кететаган болса, энди кеш келетаган болды. Келсе де, ишип келеди. «Ах, кайда кетти-ав, сенинъ суьйиминъ? Кайтип басым айланады. Не зат болды-ав?

Фарида, ер таппай, кыйналады. Кешелерде уйклаялмайды. Мине буьгуьн де Рашид аьлиге дейим келгени йок. Кайда кыдырады экен? Тайрат пан болар деп, ойланды Фарида.

Азбарга машинадынъ киргени эситилди. Рашид уьйге кирди, ама Фаридадынъ боьлмесине кирмеди. Фарида ога  оьзи кирмеге аьзирленди. Эсикке янасканда, бир тавыслар эситилдилер. Фарида Тайраттынъ сыбырдавын таныды. Ол, юреги катып, я киреегин, я кирмеегин билмей, токтап калды. Тайрат пан Рашидтинъ кушакласувларын, суьйисуьвлерин яндесписи мен сезди Фарида. Тайрат колы ман Рашидтинъ авызын ябады:

– Т-с-с, эситип кояр, коьрипше коьрмеек, тек эситер, – деп куьлди. Ога Рашид те косылып куьлди.

Фарида баьри затты кулагы ман эситкен сонъ, сылкылдап йылады. Юреги шаншып, коьзлери кутыклап шыгаяз калдылар. Коьзин уйкалап, уйкалап тегаран коьзясларын суьртти. Сонда коьзине ярык коьринди.

– Ва-а, мен коьремен, – деди ол оьзи-оьзине. – Коьремен!

Ынанмай, барып, биялага карады. Бияладан ога кайгылы кыскаяклы карай эди. «Эх, коьргеннен не пайда!» – деп йылап йиберди Фарида.

Эртенъликте кайнанасы шай аькелди. Кайнанасы да туьрленген эди. Оьзининъ безгенин билдирип:

– Шайынъды ишип болсанъ, айтарсынъ. Баьри аякларды бузып кутаргансынъ. Сынъар аягым калып туры, – деп шыгып кетти.

Фарида шайдан бир аз увыртлады да, аякты столга салды. Кайнанасы казан уьйде кызларга бакыра эди:

– Тетей, биз мамага кирип кетейиктагы, – деп тиледилер кызлар.

– Йок, кирмеексиз. Коьрмегенсиз бе ананъызды? – деп, кызларды школага асыктырып йиберди. Кызлар, коьнъиллери тоьмен болып, анасынынъ терезесине карай кеттилер.

Фарида баьри затты да эситти, терезеден карап, кызларына колын булгады.

– Гульмира, коьрдинъ ме? Мама бизге колын булгады, – деди Эльмира.

– Кет, оьтирик айтпа. Мама бизди коьрмейди де, – деди Гульмира.

«Ах, балаларым, балаларым меннен сонъ кимге калар экенсиз? Кимнинъ колына туьсер экенсиз? Алла калдырмасын сизди ялгызлыкта, амалларым», – деп йылады Фарида.

Соьйтип бир неше куьн озды.

– Папа, папа, – деди Гульмира атасына. – Сен билесинъ ме, бизим мамамыз коьреди. Ол сав болган, бизге аьр куьнде де колын булгайды.

Рашид, – Да! – деп, терезеден карады. Караса, ушыны ман да Фарида терезеден колын булгай эди. Фарида олардынъ каравларын коьрип, терезеден тайды.

Рашид тез болып артына кайтты, ювырып уьйге кирди.

– Фарида, Фарида, – деди.

– Йок, сенинъ Фариданъ, йок, – деди хатыны. – Сенинъ уьшин ол оьлген. Алдынъда турган – баска Фарида. Ол коьреди эм эситеди, баьри затты да биледи ол.

Рашид не зат айтаягын билмей калды. Акыйкатлай да, онда айткандай соьз йок эди.

– Мен, Рашид, бир де ойланганым йок эди, сен соьйтип этерсинъ, бизим суьйимимизди кирлерсинъ, таптарсынъ, мени баскага сатарсынъ деп, – деди Фарида. – Ялгыз калсам да, сени кеширип болаяк тувылман.