Сондай бир окытувшы акында хабарлагым келеди. Ол аьдем оьз авылы Кумлыда да, районда да белгили, ама бирерде касында турып, онынъ акында бир зат та билмейсинъ. Буьгуьн мен «Биз сизинъ атларынъызды эсте саклармыз» деген рубрика астында язбага токтастым. Аьр бир мектеб алдын ислеген окытувшылар акында эсти кайтадан тургызтса, аьруьв деп ойлайман, неге десе тарихти билмеге керек.

Яс заманымда мен бу Кумлы авыл мектебинде аьрекет эткенмен, сонынъ уьшин сол мезгилде яс окытувшы Т.К.Картакаевады ийги билемен. Оьзининъ мектебине, аьрекетине, ис йолдасларына аьлемет карасы мени дайым да сукландыратаган эди: бирге бир ерде ислевим онынъ ишки дуныясын билмеге эп берди. Соьзсиз де, ол – йогары педагогикалык эм аьдемшилик касиет белгилери бар кызыклы эм яркын аьдем. Аьр кайсыга да авыр вакытта табылар, сенимлик тувдырар. Керексе, сол саьат ок етер эм колыннан келгенин этер. Коьплер ога маслагатласув уьшин келедилер, ол тоьгерегинде йылы яшав таппага болатаган янаяткан отка усаслы. Тансык Кусеповна арыган йолавшы ял алмага болатаган ердей: оны ман онъайлы эм йылы.

Оьзине кеспи сайлап, Тансык Кусеповна сав яшав оьмири бойынша сога алал болып калды. Оьзин педагогикалык аьрекетке багыслап, дайым да оьзининъ сайлавы уьшин йогары яваплылык сезди. 40 йылга ювык заман оьсип келеяткан несилге билимлер байрагын сенимли алып барды. Баьри ис йылларын Кумлы авыл мектебинде аьрекет этти, тийисли тыншаювга шыкканнан сонъ аьрекетин коймады: класстан тыскы куллыктынъ уйгынлавшысы да, окув боьлигининъ басшысы да, орыс тилден эм адабиаттан окытувшы да болды.

Окытувшы болып аьрекет этуьвдинъ биринши куьниннен алып куьлемсиреп турув туьйирилуьвден эм ашувланувдан куьшли экенин анълады. Балалар ман дайым да бир-бирисин анълав эм сыйлав ман байланыслы ийги катнаслар болатаган эди. Окытувшы ийги каьрлевши бавшыга усаслы болмага керек: онынъ ойына коьре, ийгиликти окувшылар юреклеринде оьстирмеге керек, неге десе окытувшы – аьдем янын курувшы эсабында. Аьр дайым да Тансык Кусеповна балаларды ийги ислер этпеге онълайтаган эди. Ол оларда оьз халкы уьшин оьктемлик сезимин, оьз тувган тилине сый этуьв, оны уьйренмеге кереклигин эм тувган ерине суьйимликти тербиялаган.

Бир кере мага онынъ бир дерисинде болмага туьсти. Соннан бери коьп заман озган, ама меним эсимде калган. Деристе окувшылардынъ эсти каратып болувы мени аьжейипсиндирди. Баска зат пан аьвликпейсинъ, оны соьз устасы экенин сезесинъ. Босына айтылмайды ша окытувшы артист деп: ол аьр  куьн сценага шыгады окувшыларга кайта-кайтадан билгенин беруьв уьшин. Савлай дерис барысында юзин онынъ йылы куьлемсирев бийлеген эди.

Белгилев керек:  Тансык Кусеповна окытув аьрекетине яратувшылык пан карайды. Ол аьр окувшыдынъ байыр эплерине эм баскалыкларына эс караткан. Балалардынъ туьрли як оьрленуьви акында каьр шеккен, оларды яратувшылыкка онъламага, ийгиликке суьйимлик сезимин тувдырмага шалыскан. Оьз тербияланувшыларынынъ яшавын толысынша кызыклы этуьв уьшин коьп зат эткен: тербиялав мырадта эм олардынъ интеллектин оьрлендируьв уьшин класстан тыскы коьп шаралар озгарады эм оларда баьри окувшылар да ортакшылык этсе экен деп каьрлейди.

«Сен уьшин наьсип деген не?» деген соравга ол кешикпей: «Наьсип – ол аьр куьн сени суьйиндиретаган зат пан  каьрлев», – деп яваплады. А олай деген – балалар ман куллык этуьв. Мине бир неше йылдан бери Тансык Кусеповна – тыншаювда, ама белсенли эм пайдалы яшавды бардырады. Бу куьнлерде де Кумлы авыл мектебинде кесписи бойынша окытувшылык аьрекети мен каьрлейди. Орыс тили бек кыйын, сонынъ уьшин ол оьз окувшыларын Пушкиннинъ эм Достоевскийдинъ тилин билип, оьз ойлары ман, орыс тилининъ баьри йорыкларын тутып, толысынша боьлисип болгандай этип окытпага шалысады. Тансык Кусеповна коьп заманын йибереди оьзи суьетаган, янын эм акылын азыкландыратаган затларга. Бос заманын ол китап окувга багыслайды.

Тансык Кусеповна эски суьвретлерди актарып карамага суьеди. Олар ога оьткен йыллардынъ сесиндей: арт  каратадылар, оьткен йол ман юргистедилер, оьз бактысы ман ювыртадылар. Олар оны парахатландырадылар, ойында тувган ерине аькеледилер.

Тансык Кусеповнадынъ яшавында коьп кызыклы оьзгерислер, яркын, ярык эм суьйинишли вакытлар болган. Энъ ийги баьри зат яшавына, оьрилген шаш оьрмедеги банттай болып. Эстеликли эм суьйинишли куьн – суьйим сезими мен бийленгенин. Кайтип явапламассынъ ярасык ястынъ сезимине. Бийик бойлы, кара шашлы ярасык яс расты ога яшав йолында. Йыр йырлав, домбырада ойнав оьнери бар эди ястынъ. Кайтип яратпассынъ. Авыл ерде той этип, олар аьел ошагынынъ отын яктылар. Аьел яшавы коьплердикиндей эди: бирерде тегис эм сабыр, бирерде кайнавлы эм тынышсызландырувшы, ама аьелде доьрт увыл тувып оьстилер.

Аьли онынъ яшавында бас орында – уныклары. Олар ога баасыз ярасыклавлар, наьсип аралы. «Олар мага куьн коьзиндей: янымды йылытадылар, куьш бередилер», – дейди Тансык Кусеповна уныклары акында.

Фрунзе каласында пед- институтынынъ орыс тил эм адабиат факультетине туьсеятканда, ол окытувшыдынъ куллыгы навасыз экенин билетаган эди. Ол йогары яваплылыкты эм уйгынлавшылыкты, дайымлык куьш-куватлык болганды талаплайды. Тек коьп билимли, йогары борыш, уьйкен эм яныплы янлы, танъ эм шыдамлы юреги болган аьдем сол авыр борышты толтырып бажарады. Бу баьри зат Тансык Кусеповнада бар: ол аьр бала янында саьвлелер эм юлдызлар ягып болады. Онынъ баасыз, оьзин толысынша берип юритетаган окытувшылык аьрекети, яшав йолы, ишки дуныясы онынъ колында окып, билим алган баьрисине де уьйкен коьрим эсабында дайым болаяк.

Аьдем акында онынъ ислерине коьре  айтылады. Тансык Кусеповнадынъ иси Билим тармагынынъ туьрли савгалары ман белгиленген (грамоталар, разылык хатлар, йогары атлар)  Ама онынъ бас савгасы – окувшыларынынъ суьйими эм сыйлавы: олардынъ юреклеринде Тансык Кусеповна яркын ыз калдырган. Кеспи байрамы – Окытувшы куьнинде суьйиништен онынъ коьзлери ясланадылар, телефон сеси тынмайды, уьй эсиги ябылмайды эм почта ящиги бос тувыл. А шешекейлер ше! Бу затлар савга тувыл ма! Сол зат уьшин яшамага эм балаларды окытпага керек. Ол – уллы наьсип!

Л. Ибрагимова.

Суьвретте: Т. Картакаева окувшылары ман.