Бизим ногайымызда да яхшылык пан да, яманлык пан да байланыслы аьдетлер бар. Тек ызгы йылларда бизим халк сол бар, болган аьдетлерге уьстепейлер де косадылар, сол заман бир аз аькисликлер де кетеди. Аьли соьзим меним ис йолдасым Г.Бекмуратовадынъ «Яхшылыкка йолдас болайык» деген макаласы акында. Бу макаласында автор бизге бек якын аьдетлердинъ бириси – оьли, оны аьдетке коьре йолга салув акында айтады. Автор коьтеретаган тема бек маьнели. Оьли мен байланыслы аьдетлерди де тутпага борышлымыз. Онынъ да оьзининъ тутылмага керек йорыклары бар: оьлиди аьруьвлев, кепинге салув, окылмага керек дуалары. Оьлиди мезарга аькеткеннен сонъ да мейит койылганша этилетаган дуалары да бар. Уьйден оьли шыкканнан сонъ кардаш-ювыкларынынъ да борышлары кутылмайды. Олар, бизим аьдетлеримизге коьре, этилетаган дуа асларын, эплерине коьре озгармага кереклер, оьзлерин тийисли кепте юритпеге де борышлар бар. Элбетте, бизим халкымызда, эл арасында юре келип эситкеним бар, оьлиден сонъ кайгырув 40 куьннен артык болмага керек тувыл деп, эри оьлсе, тек онынъ кыркына дейим, биревлер уьш-ети куьнге дейим, хатыны кара киймеге болады дейдилер. А мен энемнен эситкеним бар – бизим халкта кайгырув туьс ак болган экен. Аьли бизде кимлерден коьрип билмеймен, кара киедилер. Аз болса, кырк куьн тувыл (сол куьн шешетаганлар да йолыгады), бир йыл узагында кайгырганларын билдирип, шынъдай кара кийген хатынлар коьп болады. Элбетте, ашувлы, яслай кеткен ювыклары, увыллары, кызлары уьшин кайгыратагандырлар. Бу ерде ювыгын йойганга кара кийим тувыл, кайдай баалыклар да коьмекши тувыл, онынъ йойымы толыстырылып болмайды. Кара киймеге де ден савлык та керек, кара кийгеннен сонъ оьзинъди каьмбил этип юритпеге де керексинъ. Бу ерде анамнынъ ялгыз аьптеси яшавдан кешкенде кара кийгени эсиме туьседи. Мен сол шакларда баслангыш классларда окыйтаган бала эдим, болса да коьз алдымда – анамнынъ уьстине кийген кийими, буздай катып турган сусы, коьмекейине сыймай турган коьзяслары. Ол сол заманларда бир ерге де бармай, аьдемлердинъ хабарларына косылмай туратаганы эсимде. Сол да мага кара кийген аьдемнинъ уьлгиси болып калгандыр, а буьгуьнлерде мен кара кийген аьдемнинъ завыкланып куьлгенин де, яхшылыкларга барганын да коьремен де, сейирге каламан. Ол зат дурыс деп ойламайман. Билмеймен, мени мен макул болганлар да, болмаганлар да, белки, болар. Сол уьстилерине кара кийгенлердинъ эдапсызлыгын коьрсем, бирерлерде – аьши алдын кара кийгенлердинъ оьлилери баска болган болаяк деген ойга да каламан. Аьр бир аьдемнинъ оьлиси оьзине аьзиз экенин де анълайман, яшав бойынша сол кайгырувдан сонъ ярык куьнлердинъ де болаягын билемен, аьдем йылавдан сонъ куьлгенин де коьреегимди тувра билемен. Яшав, элбетте, бир ерде токтамайды. Оьли де болады, тувган да болады. Тек аьр заттынъ оьз тутылмага керек йорыклары, аьдетлери бар. Кайгырып кара кийген аьдемнинъ коьнъилин де авламага керек, ол да тири ян, тек сол аьдемлер эл арасында тийисли кепте оьзлерин юритип яде болса, оьзимизде бар аьдетлерди тутып, йокларды баска халклардан алмай койса ярамай ма экен?! Яс, ашувлы оьлилер аз болса, ясуьйкенлеримиздинъ тилеклери кабыл болып, элимизде эмишлик болса, боьтен де аьруьв болар эди. Аьр биринъиздинъ уьйинъизге – яхшылык, дайым яхшылыкка йолдас болайык.
Г. Сагиндикова.
