Бизим авылда бары да онга ювык орыс болган, олар да оьзлери ногайша аьруьв билетаган эди. Айтпага, бизде медицина куллыкшысы орыс эди, авылдыкылар ога Аня деп айтатаган эдилер. Биринши медициналык коьмекти баьрине де ол этетаган эди, сонынъ уьшин де онынъ аты авылда аьр кимге де белгили эди. Петр Алексеевич эм Екатерина Сергеевна Сыроежкинлердинъ балалары таза ногайша соьйлейтаган эдилер. Олардынъ аькиеси Сергей бизим тенъимиз эди. Сол йылларда баслангыш классларда коьп дерислер ногайша юритилетаганга, олар Терекли-Мектебтеги школага юрип окыйтаган эдилер. Биринши эм сонъгы бир неше классларда да орысша дерислерди бизге Екатерина Сергеевна окытатаган эди. Дерислерге ол оьзи мен уьйиннен касык, сис, пышак эм баска савытлар аькелип, бизге коьрсетип, «касык – ложка, сис – вилка» деп айтып, уьйрететаган эди. Ол да  оьзине керек шаклы ногайша билетаган эди деп ойлайман, неге десе бизим орысша билмейтаган аналарымыз бан парахат хабарлайтаган эди. Сонъ, кайсы класста билмеймен, биз орыс тилинде косымшаларды уьйренип баслаганда, солардынъ  биреви ногай тилинде соьгинуьв соьз болып эситилип, биз юмынъ-юмынъ куьлгенде, Екатерина Сергеевна бизге: «Мыкый куьлкинъизди койынъыз, мен билемен сизинъ тилинъизде ол эрши соьз экенин» дейтаган эди. Екатерина Сергеевнадынъ тагы да бир сейирли кылыгы бар эди. Биз деристе тынъламасак яде ланъка этсек, ол бизге шамгалып, акырувын  кутарганда, бир-эки минутадай заман уьндемей, коьзлерин ашып-юмып токтап калатаган эди. Тек кирпиклери кагылып туратаган эди. Сол заман биз баьримиз де сесимизди шыгармай, онынъ бир юмылып, бир ашылып турган коьзлерине карап тынатаган эдик. Окытувшымыздынъ коьзлерининъ ашылып юмылувы койылып, оьзининъ аьдеттеги кебине келгенде, бизим класстынъ деристеги яшавы да аьдеттеги йорыгына киретаган эди. Канбийке Юсуповна баскалай акыратаган эди. Биз деристе онынъ анълатувын тынъламай, бир-биримиз бен хабарласак: «Калай коьп соьйлейсиз, авызынъыз шуберек болган болса, тозаяк эди» дейтаган эди бизге.
Айтатаганым, сол йылларда биз, авыл  балалар, орысша зыра да билмейтаган эдик. Бизим орамга бир тавлы кеде келгенде, мен оннан «Сенинъ атынъ калай?» деп сораяк болып, «Как твой Салман?»  деп айтканым эм ол мага аьжейип этип караганы  эсимде. Аьли болса балалар бавына юретаган саьбийлер де ногайшадан эсе, орысша ийги биледи. Сол затка, оьзек те, телевизор, ондагы мультфильмлер себеп этеди. Тилимизди йойытувга маьнели деген себеплердинъ бириси мине сол мультфильмлер де болып шыкты. Кайсы якка карасак та, тилимиздинъ йойылувына себеплер шыгып турады. Йыгылган терекке эшки минер  деген солтагы. Миллет тиллерге аьрекет этпеге, сакланмага босагада кыйын заманлар  болып туры. Оькимет миллет тиллерди саклавга каратылган шаралар коьреди, оларды йок этпеге куьш салып турганы йок. Бу ерде оькиметтинъ шалысувы хайыр берместей болып коьринеди мага, эгер халк оьзи тилин, аьдетлерин, оьз миллет юзин саклавга бет бермесе. Айтпага, кайсы бир ата-аналар балаларын школада ногай тилин окыганын суьймейдилер: алдыдагы яшавында оларга ана тил керекпес деп. Соннан тура  миллет оьктемлиги шаркыннан таймаган ийги танысым булай хабар айтты. Онынъ хабарына куьлеекти де, йылаякты да билмейсинъ. Мине онынъ хабары. 
«Бир куьн кедем школадан келип, мага: 
– Бизим ети атамыздынъ биревинде сама орыстынъ яде баска миллеттинъ каны катыспаган ма?
– Соьйтип неге сорайсынъ? – деймен мен, сейирсинмей де калмай.
– Йынысымызда баска миллеттинъ каны болган болса, ногай тил дерисине кирмеек  эдим. Аьне Болатовтынъ (тукымы туьрлендирилген) энеси орыс, сонынъ уьшин ногайшага кирмейди, – деп турмаспа кедем».
Ногай тил балама карьерасында керекпес дегенлер, тувган тилди саклав соравы кенъ туратаганын анъламага суьймейдилер. Тувган тили йойылса, миллети, аьдети йойылаягын билмейдилер. Эгер ол миллети йойылганга да кайгырмайтаган болса, ол аьдем мен соьйлев пайдасыз. Ол аьдем халкы уьшин йойылган деп санамага болады.
Мен эм мендей коьплер ана тилимизди де, орыс тилин де, баска тиллерди де бек ийги билемиз, сол зат бизге зере кадер де яшавда буршав бермейди, кене де бизим коьнъилимизди байытады, оьктемлигимизди оьстиреди.
Айтатаганым, сол йылларда да бизим биревимиз де орыс тилин билмей калмадык. Оьзек те, биз орыс тилин дерислерде окытувшылар уьйретип билдик, бирерлерде орыс тилин уьйренмеге кыйын да болатаган эди. Орыс тилин уьйренуьв йолында биз коьп кыйынлыкларды да, кужырлы аьллерди де оьттик.
(Ызы болаяк).