Уллы Аталык согысы акында соьз юритилгенде, коьбисинше, сондагы фронтлар сырасында окопларда, дав кырларында, разведкада согыскан аьскершилер мен офицерлер акында хабарланады. Тек фашист есирине туьсип, соннан кашпага йигерлик тапкан эм кавгадынъ ызына дейим душпан тылында тап шет эллердеги партизанлар отрядларында куьрескен аьскершилер акында айтылмайды. Сондай арслан юрекли йигитлер Дагестанда да аз болмаган.
Солардынъ бириси Лак районынынъ Хулисма авыл яшавшысы Гусейн Имранович Кущаев эди. Ол 1908-нши йылдынъ 15-нши тамбыз айында тувган. 1941-нши йылдынъ яз басында гитлерши Германиядынъ элимизге анъсыздан шапкынлык этуьви сырагысында коьп совет аьскер боьликлери савыт-садаксыз, азык-туьликсиз калып, душпан есирине туьскенлер. Оларды Германияга, фашистлердинъ колы астындагы Европа эллерине айдаганлар.
Дав басланганда ок, 1941-нши йылдынъ 3-нши шилле айында Гусейнди аьскер сырасына шакыртадылар эм кыска заман аьзирликти оьткен сонъ атлылар полкына йибергенлер. Ол йолдаслары ман бирге биринши кере согыска Дондагы Ростов туьбинде кириседи. Сонда онынъ аьскер боьлиги бир ай узагында немецлердинъ алдыга барувларын иркип турган. 1942-нши йылдынъ курал-тамбыз айларында Харьков каладынъ ювыгында болып оьткен каты урысларда амалсыздан есирге туьскен.
Гитлершилер есирге туьскен совет аьскершилерин Франциядынъ кубыласындагы Лангрис каласына айдайдылар, сонда олар йыл узагында беркитпелер курадылар. Тек 1943-нши йылдынъ ортасында бир кесек аьскершилер есирден кашпага амал табадылар эм «Маки-Латури» деп аталган (ногай тилине «Кара-Тав» деп коьшириледи) партизанлар отрядына косыладылар. Олардынъ арасында Гусейн Кущаев те болган.
1943-нши йылдынъ казан-караша айларында ол Франция ериндеги темир йолларда оьткерилген доьрт диверсия аьрекетин басшылаган, сонынъ сырагысында савыт-садагы ман 4 аьскер эшелонлары бузгышланган. Муннан сонъ Гусейн совет куьбиндеги эки партизанлар ман бирге Лангрис каласындагы согыс алатлары сакланатаган душпаннынъ бир уьйкен складын яккан.
Лейтенант дагестанлы Иса Магомедовтынъ етекшилиги мен, ол яраланган сонъ, Гусейн Кущаевтинъ басшылыгы ман партизанлар туьркими Кастр каласыннан 3 шакырым эректе орынласкан душпаннынъ аьскер боьлигининъ штабын есирге аладылар. Совет аьскершилердинъ колларына штаб ишиндеги генерал ман баалы документлер туьседилер.
1944-нши йылдынъ коькек айында Г.Кущаевтинъ куьби немецлердинъ уьйкен моторлы катерин сувга юттырганлар, ишиндеги аьскершилер мен офицерлерди кырганлар. Сол ок йылдынъ сары тамбыз айында бу отряд американ аьскер боьликлери мен косылыскан.
Согыстан сонъ Гусейн Кущаев Марсель каласында Франция Оькиметиннен Франция патшалыгынынъ йогары савгасы – «Баьтир белгиси» каш (крестин) алган. Солай ок ога «Намыслы аьскершилик куллыгы» деген каш пан «Намыс эм Аталык» деген медали де тапшырылган. Сондай савгалары болган Гусейн Имранович Кущаев бир соьзсиз Франциядынъ миллет баьтири деп саналады. Тувган Хулисма авылында баьтир аьскершиге эстелик те салынган.
Суьвретте: Г.Кущаев.
